گروه فرهنگ و هنر: تئاتر خیابانی همان‌طور که از عنوانش پیداست، نمایشی است که در خیابان برای عموم مردم بر پایه مسائل روزمره اجرا می‌شود.همزمان با چهل‌ودومین جشنواره تئاتر فجر نمایشی با عنوان «بازگشت به خان نخست» به کارگردانی داریوش نصیری با حضور بیش از 50 بازیگر در فضای باز اجرا شد که با اقبال قابل توجه مخاطبان و مردم روبه‌رو شد نمایشی که به گفته داریوش نصیری، نذری فرهنگی برای ساحت مقدس امام زمان(عج) است. این کار در مهم‌ترین رویداد تئاتری کشور جوایزی را کسب کرد؛ نمایشی که در اعیاد شعبانیه نیز در محوطه باز مجموعه تئاترشهر اجرا و با اقبال مخاطبان روبه‌رو شد. به این بهانه  با داریوش نصیری به گفت‌وگو پیرامون این اجرا نشستیم. 

***

* درباره نمایش «بازگشت به خان نخست» توضیح دهید و کمی درباره فرآیند ایده تا اجرا توضیح بدهید.

ایده اثر از دیرباز همراه نویسندگان نمایش بوده و حتی کتاب آن نیز به عنوان نخستین کتاب نمایشنامه خیابانی چاپ و رونمایی شده که تنها مرجع نمایشنامه‌ای در بخش نمایش خیابانی است و می‌توان بر اساس آن درباره مباحث تئوری تئاتر و بازیگری در کلاس دانشگاه درس داد، گفت‌وگو کرد و از آن کار عملی بیرون کشید.

* چرا به ‌رغم اینکه امکان اجرا در سالن را دارید، اصرار بر اجرای خیابانی داشتید؟

من هم در بخش نمایش صحنه‌ای و هم نمایش خیابانی کار کرده‌ام و اتفاقا در بخش صحنه‌ای اجراهای فاخری با ارکسترهای بزرگ موسیقی 60 - 50 نفره همچون «سمفونی ظهور» در تالار وحدت (در مورد تولد حضرت ولی‌عصر)، قطعه ارکسترال فتح در تالار اندیشه حوزه هنری (درباره شهدای گمنام و شهدای بمباران شیمیایی) و موسیقی - نمایش مجلس سهراب‌کشی در تماشاخانه سنگلج، فرهنگسرای نیاوران و جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر و... به عنوان بازیگر، نویسنده یا کارگردان در دهه ۸۰ همکاری داشته‌ام. اجراهای نمایش کودک و نوجوان و عروسکی نیز در بخش صحنه‌ای داشته‌ام و... به عنوان آخرین نمونه سال گذشته در کارگاه نمایش و سالن سایه مجموعه تئاترشهر نیز نمایش «رستم و سهراب» را روی صحنه بردم اما اصرار به اجرای نمایش‌های بیرونی و خیابانی دارم، چرا که بازیگر در آن به معنای واقعی کلمه ساخته می‌شود و از تمام ابزار بازیگری خود به نحو احسن استفاده می‌کند. علاوه بر این، در تئاتر امروز جهان چند نکته سرآمد مابقی نکات است که من تلاش دارم در کنار شیوه‌های اجرایی نمایش ایرانی و تئاتر غربی، از آنها استفاده بهینه کنم. این چند نکته عبارت است از: سادگی در اجرا، استفاده از ظرفیت تماشاچی و مخاطب و دخیل کردن آن در اجرا تا جایی که از یک تماشاچی منفعل به یک تماشاچی فعال بدل شود و در جریان اثر نمایشی تاثیرگذار باشد و بازتولید انرژی.

در این گونه نمایشی (نمایش بیرونی) ارتباط بسیار نزدیک چشم در چشم و نفس به نفس با تماشاچی، حس عجیب و شگفت‌انگیزی است که در بسیاری از نمایش‌های صحنه‌ای نیست و من این نکته را دوست دارم.

نمایش «بازگشت به خان نخست» در چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اجرا شد و در آیین پایانی این جشنواره  از طرف معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در بخش دانشگاهی حائز رتبه نخست و برگزیده شد. سپس به همت اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه امیرکبیر یک هفته در صحن دانشگاه به اجرای عمومی رسید و سپس به جهت نزدیکی ایام نیمه شعبان و ارادت خالصانه گروه بازیگران و اجرایی به امام زمان(عج)، این نمایش فاخر به صورت خودجوش و دلی با عنوان «نذر فرهنگی به ساحت مقدس حضرت ولی عصر(عج)» تقدیم و پیشکش شد و در دور سوم اجراها از ۳  تا ۶  اسفند در محوطه تئاترشهر با همین عنوان اجرا شد و در تمام هر 3 فاز اجرایی حتی با سردی هوا، بارش باران و برف شدید مخصوصا در روز نیمه شعبان با استقبال بی‌نظیر تماشاچیان روبه‌رو شد.

* در اغلب آثار محیطی و خیابانی صاحبان اثر و کارگردان‌ها ترجیح می‌دهند تا می‌توانند از گروه کم و بازیگران اندک استفاده‌ کنند تا جایی که در برخی آثار خود کارگردان به ایفای نقش می‌پردازد اما کار شما از تعداد بسیار بالای بازیگر برخوردار است؛ این مدل سخت نیست، آن هم برای یک کار محیطی؟

بله! به جهت تعداد نفرات، اکثر گروه‌ها تلاش در ارائه اثر با حداقل نفرات دارند، شاید نخستین نکته آن، بحث هزینه باشد که کاملا هم درست است و شاید طرح و ایده‌ای که معمولا گسترده نیست و می‌توان با آن در بخش اعظمی از جشنواره‌های ریز و درشت در سراسر ایران با یک چمدان(!) شرکت کرد. البته این هم شیوه‌ای است و باید به آن احترام گذاشت... اما کار کردن با ۵۰ دانشجوی بعضا - تاکید می‌کنم بعضا - بی‌انگیزه، ناامید، افسرده، گوشه‌گیر، تازه‌کار و... و تبدیل آنها به جوانانی پرانرژی، دارای انگیزه و امیدوار به آینده و خندان که حال دل‌شان خوب شده است که گزارش این شادی را از برخی والدین شنیدم. کار بشدت پیچیده، سخت، طاقت‌فرسا و مشکل است و برای رساندن ایشان به این مرحله باید از دل و جان مایه گذاشت و دیگر نمی‌توان به معنای واقعی کارگردانی کرد، بلکه باید با نگاهی پدرانه آموزش داد. همین جا بر خود واجب می‌دانم از همه اولیای محترم خانواده‌ها که در طول این مسیر با ما همراه بودند و به من اعتماد کردند صمیمانه قدردانی و تشکر کنم. فراموش نکنیم در طول مسیر این ۴ ماه از ابتدای تمرینات تا آخرین اجرا در تئاترشهر، هر لحظه با مخاطره‌ای جدید روبه‌رو بودم اما به هر تقدیر من یک معلم هستم و آنچه از اساتیدم و بزرگانم همچون زنده‌یاد استاد حمید سمندریان آموخته‌ام، همین است که پیمایش علم در کنار عمل باشد و دانشجو در کنار آموخته‌های نظری مباحث عملی را نیز بیاموزد. بسیاری از نکات اجرایی در هیچ کتابی نیست و لازمه آن اجرای نمایش است تا این نگاه تعلیم و تربیتی کامل شود.

* لطفا درباره برنامه‌های پیش روی‌تان بفرمایید اینکه آیا قصد ادامه این اجرا را دارید یا کار جدید در دست تولید دارید؟

به امید خدا مقرر است یک پروژه پژوهشی بزرگ در حوزه اسناد مکتوب تئاتر کار کنم که بخشی از آن امسال انجام شد و امیدوارم سال آینده به لطف خدا و همت دوستان به سرانجام برسد و چاپ شود. بله! در صورت اتمام این پروژه، به امید خدا پیش‌تولید کار جدید نمایشی نیز آغاز می‌شود. درباره اجرای نمایش «بازگشت به خان نخست» نیز فعلا قصدی بر ادامه نداریم، مگر درخواست جدیدی ارائه شود و آماده اجرا شویم. در پایان از تمام گروه بازیگران و عوامل اجرایی گروه بزرگ نمایش خیابانی «بازگشت به خان نخست» صمیمانه قدردانی و تشکر می‌کنم.