گروه اقتصادی: تجارت ایران و روسیه در سال جاری بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی مسؤولان هر ۲ کشور به بالاترین حد خود طی سال‌های گذشته رسیده است. مقامات ایرانی میزان تجارت  ۲ کشور را بیش از 5 میلیارد دلار و مقامات روسی 6 میلیارد دلار اعلام کرده‌اند که با در نظر گرفتن هر کدام از این آمارها می‌توان گفت تجارت ۲ کشور بیش از 100 درصد در سال 1402 نسبت به دهه 90 افزایش یافته است. ارتباط با کشورهای همسو و همسایه از برنامه‌های دولت سیزدهم بوده و هست. عضویت در اوراسیا و شانگهای نیز بر اساس همین مهم پیگیری شد. مسلما ارتقای ارتباطات تجاری با کشورهایی نظیر روسیه می‌تواند تا حدودی تحریم‌های مالی و اقتصادی ایران را بی‌اثر کند و از سوی دیگر باعث رشد اقتصادی کشورمان شود. 

به گزارش «وطن امروز»، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: سال 1402 ارزش تجارت ایران و روسیه به 5.3 میلیارد دلار افزایش یافت و تراز تجاری کشور یک میلیارد دلار مثبت شد. مهدی صفری با اشاره به تقویت همکاری اقتصادی بین ایران و روسیه عنوان کرد: در ابتدای دولت سیزدهم میزان تجارت ۲ کشور 1.2 میلیارد دلار در سال بود ولی در سال جاری به حدود 5.3 میلیارد دلار افزایش یافته است. وی افزود: در سال 1402 تولید و صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه در وضعیت خوبی قرار داشته و 3.2 میلیارد دلار به روسیه صادرات محصول داشتیم و 2.1 میلیارد دلار نیز کالا از این کشور وارد کردیم. صفری گفت: قراردادهایی برای صادرات خودرو به روسیه امضا کرده‌ایم و در صادرات محصولات دانش‌بنیان و محصولات پتروشیمی شامل کاتالیست‌ها اتفاقات خوبی افتاده است. معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ادامه داد: در سال جاری میلادی برنامه داریم 15 هزار دستگاه خودرو به روسیه صادر کنیم. در حوزه کشتیرانی و همکاری در بریکس نیز پروژه‌های مشترکی تعریف شده است. در حوزه گمرکی نیز پنجره واحد و خاص ایجاد شده است.

* موانع توسعه گردشگری بین ۲ کشور برداشته می‌شود

هفدهمین  نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه هفته گذشته به میزبانی تهران برگزار شد. در این نشست معاون نخست‌وزیر روسیه گفت: حجم تجارت دوجانبه ایران و روسیه در سال ۲۰۲۲ رکوردی تازه‌ ثبت کرد و به سالانه ۶ میلیارد دلار رسید. وی به توسعه گردشگری و خدمات گردشگری بین ۲ کشور نیز اشاره کرد و افزود: در این زمینه موانع برداشته می‌شود. 

الکساندر نواک ادامه داد: توسعه ظرفیت‌ها در حوزه انرژی و در عین حال همکاری در زمینه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، خودروسازی و خدمات وجود دارد، در کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ۲ کشور بررسی کردیم که حجم این مبادلات می‌تواند افزایش یابد.  

وی در ادامه تصریح کرد: همکاری‌های مستقیم بین ۲ کشور بیشتر شده و تلاش بر این است میان شوراهای تجاری سازوکارها و زیرساخت‌های لازم ایجاد شود. نواک با اشاره به اینکه موانع بانکی بین ۲ کشور نیز در حال حل‌وفصل است، گفت: سازوکارهای مهمی برای تبادل مالی تبیین شده است. معاون نخست‌وزیر روسیه با تأکید بر توجه به استفاده از توان دانش‌بنیان‌ها و فناوری‌های پیشرفته، افزود: مسائل پیشین باید ادامه یابد و در کنار آن توجه به فناوری‌های دانش‌بنیان و پیشرفته مورد توجه باشد؛ بویژه فناوری‌های های‌تک (پیشرفته و سطح بالا) و تولیدات نو ظرفیت زیادی برای همکاری دارد. نواک ادامه داد: موافقت‌نامه بین شرکت‌های نامی روسیه برای تولید قطعات و ماشین‌آلات امضا شده و همه این نوسازی تجهیزات در میدان‌های نفتی نیازمند فناوری‌های دانش‌بنیان است، شرکت مپنا در این حوزه فعال و اکنون محصولات باکیفیتش مورد توجه شرکت‌های روسی است. وی تصریح کرد: در فناوری فضایی و داروها نیز اقدام‌های خوبی انجام شده است و این مسیر ادامه می‌یابد تا ۲ کشور در سطح جهانی مطرح شوند. معاون نخست‌وزیر روسیه خاطرنشان کرد: از سفیران ۲ کشور قدردانی می‌کنم، ما هفتگی نشست‌هایی با سفیر ایران در روسیه داریم و پیگیری‌ها به نتیجه رسیده است. همکاری‌ها ادامه خواهد داشت و سفیران ۲ کشور کار را در بالاترین سطح ممکن ادامه می‌دهند و نتیجه کار امروز را سال آینده خواهیم دید.

* ایران و روسیه شرکای قابل اعتماد

پس از جنگ اوکراین، کشورهای شرقی که نقطه اشتراک آنها داشتن زخمی از تحریم‌ است، بیش از گذشته به دنبال احیای رابطه با یکدیگر برآمدند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در روزهای ابتدایی این اتفاق گفته بود: «روسیه در ورود به بازارهای ایران و خاورمیانه به دنبال فرصت‌های بیشتر است. اکنون اقتصاد در آسیا سریع‌تر از غرب رشد می‌کند و این روند ادامه‌دار خواهد بود».  با توجه به مسیرهای تجاری شمال - جنوب و اشتراکات ۲ کشور، ارتباط تجاری بین روسیه و ایران می‌تواند فرصتی مناسب برای اقتصاد ۲ کشور باشد. اینطور که پیداست روسیه برای گام برداشتن در این مسیر مصمم است. 

روسیه سالانه بیش از 200 میلیارد دلار واردات از کشورهای مختلف دارد. این در حالی است که بخش قابل توجهی از واردات روسیه اقلام خوراکی و مشتقات آن (‌12 درصد واردات سال 2018) است که توان تولید مناسبی در کشور ما در این زمینه وجود دارد.   یکی از مهم‌ترین کشور‌هایی که دولت سیزدهم در یک سال اخیر روابط اقتصادی و سیاسی خود را با آن گسترش داد، روسیه بود. روسیه که یکی از اقتصادهای نوظهور دهه گذشته بوده، با جمعیت 146 میلیون نفری و واردات 231 میلیارد دلاری در سال 2020 به یکی از جذاب‌ترین بازارهای رو به رشد مصرفی در دنیا مبدل شد. 

* عمده کالاهای مبادله شده بین ایران و روسیه

عمده کالاهای صادراتی ایران در سال ۱۴۰۱ به روسیه شامل «اجزا و قطعات توربوجت»، «انواع میگو» و «کیوی تازه» بوده است. در اصل سال گذشته میزان صادرات این 3 محصول به روسیه به ترتیب 68.5 ، 57.8 و 52.9 میلیون دلار بوده و همچنین به ترتیب 98.6 ، 43.5 و 45.1 درصد از کل صادرات 3 محصول یادشده از ایران به کشور روسیه انجام شده است. از طرف دیگر ۱۰ کالای عمده صادراتی ایران به روسیه در سال۱۴۰۱، سهم بالایی از صادرات کل کشور را داشته است به طوری که ۱۰ کالای عمده صادراتی ایران به روسیه حدود ۴۸ درصد کل ارزش صادرات ایران به این کشور در سال ۱۴۰۱ را تشکیل می‌دهد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد سال۱۴۰۱ «گندم معمولی»، «اجزا و قطعات رآکتورهای هسته‌ای» و «چوب اره شده» عمده کالاهای وارداتی ایران از روسیه بوده است. میزان وابستگی ایران به واردات 3 کالای یاد شده نیز به روسیه به ترتیب ۳۶ درصد، ۱۰۰ درصد و حدود ۸۵ درصد بوده است. همچنین ۱۰ کالای نخست وارداتی ایران از روسیه در سال ۱۴۰۱حدود ۸۵ درصد از کل واردات ایران از این کشور را تشکیل می‌دهد.

در مجموع بررسی واردات روسیه طی 3 سال گذشته (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲) نشان می‌دهد عمده نیاز وارداتی این کشور در این بازه مربوط به فصول ۸۴ (رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار آب گرم، ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آنها)، ۸۵ (ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی و اجزا و قطعات آنها، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت و تصویر تلویزیونی) و ۸۷ (وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روی خط راه‌آهن یا تراموا و ...) بوده که حدود ۳۹ درصد کل نیاز وارداتی این کشور را تشکیل می‌دهد. اما سهم ایران در برآورده کردن‌ نیازهای وارداتی روسیه در 3 فصل یاد شده بسیار ناچیز بوده و تنها توانسته در میان ۱۰ فصل عمده وارداتی روسیه در فصل ۸ (میوه‌های خوراکی؛ پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند) حدود 5 درصد از سهم بازار این کشور را از آن خود کند.

* ایران - روسیه؛ تجارت بدون انتقال ارز

ایران و روسیه تجارت تهاتری را پیگیری می‌کنند؛ قرار است 2 کشور برای کاهش اثرات دلار در اقتصاد خود، تجارت را از طریق خرید و فروش کالاهای صنعتی به سرانجام برسانند. طی 2 سال اخیر مذاکرات متعدد و گفت‌و‌گوهای تخصصی‌ای انجام شده است تا تجار بتوانند کالاهای مورد نیاز طرفین را بدون آنکه ارزی جابه‌جا شود، تأمین کنند. 2 کشور ایران و روسیه در این سال‌ها مورد شدیدترین تحریم‌ها واقع شده‌اند، لذا برای کاهش اثرات منفی تحریم و جلوگیری از تسلط کشورهای متخاصم ضرورت دارد اقتصاد ایران و سایر کشورهای تحریم‌شده، از دلار فاصله بگیرد. تجار و فعالان اقتصادی ایران و روسیه از چندی پیش مذاکرات خود را برای تجارت در قالب تهاتر آغاز کردند و گفته شده لیست بخشی از کالاها نهایی شده است. از بخش‌هایی که در این حوزه فعالیت‌های خوبی را آغاز کرده‌اند، قطعه‌سازان خودرو و لوازم خانگی هستند.