گروه اقتصادی: ارز مسافرتی در آستانه سال جدید خورشیدی بار دیگر محل بحث کارشناسان، صاحبنظران و افکار عمومی شده است. گروهی معتقدند این موضوع به اصطلاح رانتی است که دولت در اختیار افرادی قرار می‌دهد که قصد سفر به خارج از کشور را دارند و این افراد از محل اختلاف قیمت دولتی و آزاد ارز منتفع می‌شوند و گروهی دیگر با وجود پذیرش این انتفاع می‌گویند اصل این سیاست که عمق بازار غیررسمی اسکناس افزایش پیدا نکند، قابل دفاع است و دولت ناگزیر در برخی فواصل زمانی باید چنین تصمیماتی را اجرایی کند.

به گزارش «وطن امروز»، بانک مرکزی آنطور که خود بیان کرده به منظور جلوگیری از بروز التهاب در بازار غیررسمی ارز که همواره در آستانه سال نو به دلیل سفرهای خارجی بخشی از مردم، تقاضای ارز افزایش می‌یابد، اقدام به افزایش سقف تخصیص ارز مسافری کرده و از ۷ اسفند کسانی که بلیت هواپیما در اختیار دارند، به جای ۵۰۰ یورو می‌توانند ۱۰۰۰ یورو ارز مسافرتی دریافت کنند.

این موضوع اما محل بحث شده است. یک رسانه اخیرا مدعی شد در بازه زمانی 15 اسفند 1401 تا 15 فروردین 1402 آمار مسافران خارجی ۳۵۰ هزار نفر بوده و بر مبنای این آمار میزان مبلغ فرضی خروج ارز از کشور معادل ۳۵۰ میلیون دلار بوده است. اما بانک مرکزی با تکذیب این ادعا عنوان کرده است در بازه زمانی ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ تقاضای ارز مسافرتی صرفا توسط ۳۴ هزار و ۴۴۹ نفر از هموطنان بوده است.

باید به این موضوع توجه داشت که هر مسافری که از کشور خارج می‌شود، ارز مسافرتی دریافت نمی‌کند؛ اکثر این افراد کثیرالسفر هستند و اساسا نمی‌توانند برای هر سفر ارز دریافت کنند.

از سوی دیگر پیگیری‌های «وطن امروز» از بانک مرکزی نشان می‌دهد از ابتدای شروع تخصیص 1000 یورو برای هر مسافر در سال جاری به صورت روزانه 500 نفر از این موضوع استفاده کرده‌اند؛ اگر این سیاست برای یک ماه آتی نیز ادامه داشته باشد، می‌توان گفت حدود 15 میلیون دلار تخصیص ارز مسافری برای روزهای پایانی سال اتفاق خواهد افتاد.

این رقم در مقابل سبد 100 میلیارد دلاری تجارت ارزی کشور بسیار کوچک است و حتی به اندازه معاملات یک روز سامانه نیما نیست.

* تقاضای مسافران باید پاسخ داده شود

کارشناس ارز با اشاره به اقدام بانک مرکزی در افزایش تامین ارز مسافرتی از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو گفت: به طور معمول در پایان هر سال تقاضای ارز در کف بازار به وجود می‌آید که این تقاضا ناشی از افزایش سفرهای نوروزی است، به عنوان نمونه افرادی که بستگانی در خارج از کشور دارند و برای دید و بازدید به خارج از کشور مسافرت می‌کنند یا افرادی که برای تفریح به خارج از کشور سفر می‌کنند، این مسافران تقاضای محسوسی را در کف بازار ایجاد می‌کنند که موجب افزایش تقاضا در بازار غیررسمی ارز بویژه در بازار اسکناس می‌شود.

توکلی بیان داشت: ۲ برابر کردن ارز مسافرتی یک اطمینان خاطر را هم به مسافران و هم به بازار داد که بانک مرکزی در راستای تامین حداکثری ارز متقاضیان واقعی همچنان بر سر تعهد خود پابرجاست و در این بازه زمانی که تقاضا برای ارز مسافرتی افزایش می‌یابد، به طور کامل پاسخگو است.

کارشناس ارز اظهار کرد: گزارش‌هایی به بانک مرکزی رسیده بود که برای مسافرت‌های هوایی به کشورهایی که کمی دورتر هستند، مبلغ ۵۰۰ یورو کفاف هزینه مسافران را نمی‌دهد و مابقی تقاضا به بازار غیررسمی منتقل می‌شود. در همین جهت سیاست‌گذار این تصمیم را گرفت تا در بازه کوتاه‌مدت و موقت تامین ارز را افزایش دهد. در نتیجه با تامین نیازهای واقع، دیگر هیچ مسافری به بازار غیررسمی مراجعه نخواهد کرد.

وی اضافه کرد: افزایش تامین ارز مسافرتی از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو به این معنی است که منابع بانک مرکزی پر است و مشکلی در تامین نیازهای مردم وجود ندارد.

توکلی تصریح کرد: اگر مضیقه‌ای در بازار ارز وجود داشته باشد، تقاضای ارز مسافرتی موجب می‌شود فشارهایی به بانک مرکزی وارد شود و منابع آن را تهدید کند اما منابع این بانک به قدری زیاد است که افزایش تقاضای ارز مسافرتی، هیچ خللی در بازار ایجاد و منابع ارزی را با کمبود مواجه نمی‌کند. این کارشناس بازار ارز بیان داشت: صادرات کشور افزایش یافته و خزانه ارزی بانک مرکزی تقویت شده است و این موضوع دست سیاست‌گذار را باز گذاشته تا در بازه‌های زمانی که تقاضا در بازار ارز زیاد می‌شود، بتواند مدیریت بازار ارز را انجام دهد. این تحلیلگر اقتصادی اظهار کرد: قبلا در تامین ارز مسافرتی دغدغه‌ای در بازار ارز ایجاد شد که این مدل تامین ارز خودش یک نوع سفته‌بازی را ایجاد می‌کند. یعنی در زمان‌های گذشته افرادی بلیت‌های تقلبی تهیه و به بانک مراجعه و ارز مسافرتی دریافت می‌کردند اما از چند ماه گذشته که فرآیند تحویل ارز مسافرتی به بعد از گیت در فرودگاه منتقل شد، عملا دیگر دست سفته‌باز یا متقلب را از بازار کوتاه کرد تا دیگر نتوانند از ارز مسافرتی سوءاستفاده کنند. توکلی در پایان تأکید کرد: با توجه به اینکه منابع بانک مرکزی مناسب است و افزایش تقاضایی که در کف بازار به وجود می‌آید از بین می‌رود، این اقدام عامل موثری در مدیریت بازار ارز محسوب می‌شود.

* فاصله 40 درصدی

در حال حاضر قیمت هر یوروی مسافرتی یا خدماتی 46 هزار تومان است اما یورو در بازار آزاد 66 هزار تومان معامله می‌شود. این فاصله بیش از 40 درصدی سود مسافران است.

شاید یکی از راه‌های کاهش انتقادات به این طرح این باشد که این فاصله کاهش یابد.

* تخصیص ارز محلی، راهکار امتحان شده

اربعین امسال بانک مرکزی توانست با وجود افزایش تقاضای ارز، نرخ ارز را مدیریت کند، از سوی دیگر تخصیص ارز زیارتی به صورت دینار به جای دلار و عرضه ارز اربعین توسط ۶ بانک کشور در قالب ۱۷۹۰ شعبه شهری و روستایی، موجب شد زوار اربعین در تامین ارز دینار با چالش مواجه نباشند.

بانک مرکزی می‌تواند با تامین ارز عمده مقاصد سفرهای هموطنان‌مان، ضمن دلار و یوروزدایی، از انتقادات اینچنین در امان باشد. 

در حال حاضر مقاصد اصلی سفر ترکیه و امارات است که بعید به نظر می‌رسد تامین ارزهای محلی این ۲ کشور برای بانک مرکزی کار دشواری باشد.

جایگزینی دینار به جای دلار برای سفر به عراق از جمله تجربه‌های موفق دولت و بانک مرکزی بود که بسیاری از آن راضی بودند؛ موضوعی که هم به چالش بانک مرکزی برای تامین ارز این سفر پایان داد و هم زوار کربلا از آن راضی بودند.

جالب اینکه همواره این نگرانی وجود داشت که با آغاز سفر هموطنان به کشور عراق در ایام محرم و اربعین، با توجه به تقاضا برای خرید ارز، نرخ دلار با افزایش مواجه شود اما امسال با این ابتکار عمل دولت، نرخ ارز تغییر محسوسی نداشت و این نگرانی رفع شد.