زهرا فریدزادگان: سال 1403 از سوی رهبر معظم انقلاب همانند سال‌های گذشته مزین به شعاری با مضمون اقتصادی شد؛ با این تفاوت که در شعار امسال جهش تولید و رشد اقتصادی با مشارکت مردم گره خورده است. بی‌شک نامگذاری سال جدید با بهره‌مندی از واژه‌های تولیدی و اقتصادی برای چندمین سال پیاپی، خود نشان‌دهنده اهمیت نقش و مشارکت مردم در دستیابی به اهداف کلان اقتصادی کشور است. در همین راستا یکی از مهم‌ترین خاستگاه‌های رشد اقتصادی، بازار سرمایه است که به نظر می‌رسد در سال جاری ظرفیت‌های قابل توجهی برای مشارکت مردم داشته باشد. با آنکه در سال 1402 شاخص کل بورس روند کاهشی داشت اما آمارها نشان می‌دهد طی ماه‌هایی همچون مرداد، دی و بهمن نه‌تنها شاخص کل رشد داشت، بلکه سهام تعدادی از شرکت‌های فلزات اساسی، شیمیایی و پتروشیمی که نقش مهمی در اقتصاد کشور دارند، افزایش داشت. از این رو نظر تعدادی از کارشناسان را درباره ظرفیت بازار سرمایه در تحقق شعار سال ۱۴۰۳ جویا شدیم.

* * *

* توان بالای بازار سرمایه برای تحقق شعار سال

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به انتخاب هوشمندانه شعار سال مبنی بر «جهش تولید با مشارکت مردم» از سوی مقام معظم رهبری، بر ظرفیت، توان بالا و آمادگی بازار سرمایه کشور برای تحقق شعار سال  و برخی از مهم‌ترین ظرفیت‌ها و فرصت‌های نهفته در آن تأکید کرد.

به گفته مجید عشقی، شعار امسال همراستا با سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی و شعارهای سال‌های گذشته ولی با تاکید و تکیه مضاعف بر توان مردمی کشور برگزیده شده است و در همین راستا ظرفیت تامین منابع مالی و تشکیل سرمایه مورد نیاز صنایع برای پیشبرد و تکمیل طرح‌های توسعه‌ای با استفاده از ابزارهای تامین مالی موجود در بازار سرمایه از قبیل انتشار صکوک، افزایش سرمایه، تامین مالی جمعی یا تشکیل شرکت سهامی عام پروژه از جمله ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تحقق شعار سال است.

وی معتقد است عرضه اولیه شرکت‌های سودآور و کم‌ریسک با تمرکز بر شرکت‌های دانش‌بنیان یکی دیگر از فرصت‌های این بازار در سال 1403 است. همچنین افزایش میزان سهام شناور بنگاه‌های اقتصادی موفق پذیرفته شده در بورس و فرابورس و ظرفیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در جذب منابع غیرمولد و خرد مردم با ذائقه و توان ریسک‌پذیری مختلف از دیگر ظرفیت‌های بازار سرمایه در سال جاری خواهد بود.

* مشارکت واقعی مردم در بخش‌های مختلف اقتصادی

ارائه ملزومات تحقق شعار سال در بستر بازار سرمایه که از سوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار مطرح شده است، نظرات بسیاری از کارشناسان این بازار را به همراه داشته است؛ فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه  معتقد است خواسته فعالان بازار سرمایه مشارکت واقعی مردم در بخش‌های مختلف اقتصاد است، چرا که اصل ۴۴ قانون اساسی در 3 دهه گذشته مغفول مانده است، این در حالی است که  ۱۷۰۰ میلیارد دلار سرمایه ایرانیان خارج از کشور است که قابلیت جذب دارد. لذا یکی دیگر از محورهای مهم مشارکت مردمی در اقتصاد نگاه ویژه به سرمایه ایرانیان خارج از کشور است.

به گفته وی، هدف‌گذاری سال 1403 اینگونه است که با شفاف‌سازی و روان‌سازی و جلب اعتماد، منابع بخش خصوصی به‌ سمت تولید و صنعت هدایت شود. در این راستا عواملی در جذب سرمایه بخش خصوصی در تولید تأثیرگذار است که از جمله آن می‌توان به آزادی در امر سرمایه‌گذاری و شناسایی هدف سرمایه‌گذاری که انتفاع آن در چارچوب ضوابط و قواعد باشد (این قواعد شامل انواع تعرفه‌گذاری‌ها، قواعد واردات و صادرات و... است) اشاره کرد.

وی به الزامات و پیش‌نیازهایی که رعایت آنها از سوی سیاست‌گذاران و متولیان منجر به توفیق در تحقق شعار سال چه در بخش جلب «مشارکت مردم» و چه در بخش «جهش تولید» می‌شود، اشاره کرد و گفت: افزایش شفافیت و قابلیت پیش‌بینی‌پذیری متغیرهای اقتصادی و عوامل موثر بر صنایع به منظور صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران و سهامداران، افزایش اعتماد عمومی به نظام سرمایه‌گذاری در کشور و ایجاد انگیزه برای هدایت سرمایه به سمت پروژه‌های تولیدی از جمله الزامات تحقق شعار سال است.

* ضرورت ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری

سایر کارشناسان بازار سرمایه نیز بر این باورند برای تحقق شعار سال 1403، نه تنها موارد مطرح‌شده، بلکه مواردی از جمله  خروج از بخشی‌نگری توسط دستگاه‌های ذی‌ربط در اقتصاد کشور و اتخاذ تصمیمات به‌ صورت هماهنگ و فرابخشی با هدف افزایش اثربخشی و کاهش عوارض تصمیمات یک بخش بر سایر بخش‌ها تأثیرگذار خواهد بود.

همچنین معرفی فرصت‌ها و ارتقای مشوق‌های سرمایه‌گذاری عمومی به‌ خصوص در پروژه‌های پیشران و دانش‌بنیان دارای صرفه اقتصادی، ترویج فرهنگ سرمایه‌گذاری در جامعه و افزایش آگاهی مردم نسبت به منافع بلندمدت سرمایه‌گذاری در صنایع تولیدی و تأثیر مثبت آن بر توسعه و رشد اقتصادی کشور و افزایش نظارت بر کسب‌وکارهای غیررسمی و فرار مالیاتی در بازارهای خارج از بورس از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

* بسترسازی با تنوع ابزارهای مالی

احسان عسگری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «وطن امروز» با اشاره به شعار سال 1403 گفت: آنچه درباره نقش مشارکت مردم در رشد تولید از مسیر بازار سرمایه وجود دارد، این است که در بازار سرمایه به دلیل تنوع ابزارها و نهادهای مالی، بستر برای افزایش مشارکت مردم و کمک به رشد اقتصادی کاملا فراهم است.

به گفته وی، در چند سال گذشته در حوزه ابزارهای مالی، چه ابزارهای تأمین مالی از طریق اوراق بدهی و چه ابزارهای تأمین مالی از طریق سهام و انتشار اوراق سهام، شرایط سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه وجود داشته است. همچنین انواع مختلف  نهادهای مالی مانند شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردانی و شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار تقویت شده که زمینه حضور حداکثری مردم در این بازارها را فراهم کرده است.

وی افزود: هم اکنون در بازار سرمایه طیف متنوعی از روش‌های تأمین منابع مالی از طریق اوراق بدهی ایجاد شده است؛  از طرف دیگر در سال‌های گذشته شاهد این بوده‌ایم که بخش بزرگی از منابع درآمدی دولت از طریق انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه اتفاق افتاده است که این منابع مشخصا در راستای توسعه طرح‌های زیربنایی و زیرساختی اقتصادی کشور هزینه شده است.

* سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها

عسگری ادامه داد: سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها که به نوعی شناخته‌شده‌ترین روش مشارکت مردم در رشد تولید اقتصادی است، بی‌تردید علاوه بر افزایش اشتغال، موجب توسعه و رشد اقتصادی کشور نیز می‌شود و منابع ارزی قابل توجهی را برای دولت‌ فراهم می‌کند. 

این کارشناس بازار سرمایه تأکید کرد: در سال‌های 98 و 99 به دلیل مطرح شدن موضوع سهام عدالت، شاهد حضور حداکثری مردم در بازار سرمایه بودیم اما اکنون به نظر می‌رسد که مسیر حرکت مردم در بازار سرمایه الزاماتی دارد.

وی با اشاره به الزامات ورود مردم به بازار سرمایه در سال جاری و تحقق شعار سال گفت: یکی از مزیت‌های خوب بازار سرمایه تسهیل دسترسی مردم به بحث سرمایه‌گذاری از طریق خرید اوراق تأمین مالی و سهام شرکت‌ها از طریق بستر‌های آنلاین یا برخط است که افراد بدون حضور در باجه‌ها و نمایندگان رسمی می‌توانند به صورت برخط با احراز هویت‌های آنلاین اقدام به سرمایه‌گذاری و مشارکت در رشد و توسعه اقتصادی کنند.

وی با تأکید بر اینکه آنچه در سال 1403 باید از سوی دولت، مردم و تصمیم‌سازان اقتصادی و نمایندگان مجلس محقق شود، ایجاد جذابیت و کاهش ریسک‌ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است، گفت: مردم ما عموما سرمایه‌گذاری در بانک‌ها را یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک تلقی می‌کنند و سایر بازارها را بازارهای پرریسک می‌دانند. در سال‌های گذشته شاهد این بودیم که جذابیت بازارهای غیر مولد مانند ارز، سکه، خودرو و مسکن که بازارهایی غیرشفاف برای فرار مالیاتی هستند، بیشتر بوده است اما  خوشبختانه با تصمیماتی که اتخاذ شد، هزینه سرمایه‌گذاری در این بازارها برای مردم افزایش یافت و در نتیجه جذابیت خود را برای سرمایه‌گذاری از دست دادند.

* لزوم افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری

به گفته عسگری، اگر جذابیت بازار سرمایه برای مردم کاهش و منافع سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرشفاف و غیرمولد افزایش یابد، در نتیجه مردم تلاش می‌کنند در یک بازار غیرشفاف که به رشد و توسعه کمک نمی‌کند، سرمایه‌گذاری کنند.

احسان عسگری ایجاد جذابیت برای حضور مردم در بازار سرمایه را نیازمند بسترسازی دانست و گفت: در وهله نخست حذف قیمت‌گذاری دستوری مهم‌ترین اقدامی است که دولت می‌تواند برای جذب سرمایه مردم به بازار سرمایه انجام دهد. هر چند در سال‌های گذشته دولت تلاش کرد از طریق قیمت‌گذاری دستوری، هزینه‌های زندگی مردم را تعدیل کند اما تجربه نشان می‌دهد هزینه‌های زیادی را به مردم تحمیل کرد و در این میان دلالان و سفته‌بازان توانستند منافع کلانی را کسب کنند.

وی  افزود: نرخ بهره بالا نیز از دیگر چالش‌هایی است که با توجه به سیاست‌هایی که در راستای کنترل تورم اتخاذ می‌شود، به رشد سرمایه‌گذاری و  جذابیت سرمایه‌گذاری آسیب می‌زند و جذابیت سرمایه‌گذاری را برای مردم کاهش می‌دهد. در نتیجه عموما مردم سرمایه‌گذاری در دارایی‌های فیزیکی را نسبت به سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی ترجیح می‌دهند.