شروین طاهری: سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا همان ناتو، این هفته در حالی هفتادوپنجمین سالگرد خود را جشن می‌گیرد که ظاهرا از زاویه نگاه بیرونی، در  وسیع‌ترین و متحدترین دوران خود به سر می‌برد اما در داخل ساختمان بدنام مقر مرکزی این سازمان در بروکسل، رهبران ناتو هیچگاه تا این حد از ادامه بقای آن ناامید نبوده‌اند. آنها صدای پای ترامپ را ناقوس پایان کار خود می‌دانند اما دلایل متعددی وجود دارد که خود اروپایی‌ها پیش از ترامپ، از شر یک ناتوی ناتوان خلاص خواهند شد. اسناد تأسیس این سازمان در چنین هفته‌ای سال 1949 در واشنگتن امضا شد. ناتو طی ۳ ربع قرن چنان در چشم‌انداز بین‌المللی جا افتاده که هیچ‌یک از تحولات ژئوپلیتیک و بحران‌های اخیر ناشی از جنگ سرد، فروپاشی بلوک شرق، جنگ‌های داخلی اروپا در بالکان و اوکراین و تهدیدات تروریستی آن را متزلزل نکرد. قاعدتا این بلوک باید پس از فروپاشی شوروی، ماموریت خود را در دفاع از جهان به اصطلاح آزاد در برابر تهدید کمونیستی پایان می‌داد اما غرب تصمیم گرفت ابزاری را که اینقدر خوب کار کرده بود برای تداوم سلطه جهانی‌اش حفظ کند.

با این حال نقطه ضعف کانونی ناتو همواره در قلب آن باقی ماند: ایالات متحده‌ای که همواره به اروپای متحد به چشم تهدید می‌نگرد. به عبارت دیگر کلانتر اصلی ناتو در واشنگتن که همچنان بیش از نصف بودجه ۲ میلیارد دلاری این سازمان را تأمین کرده و فرماندهی عالی مقر بروکسل را در اختیار دارد، از روز اول هم بر آن نبوده که ضامن صلح در اروپا باشد، بویژه که روسیه، رقیب هژمونیکش خود بخش شرقی اروپا را تشکیل می‌دهد.

خطرناک‌تر از شعار «اول آمریکا»ی ترامپ برای ناتو اما اولویت یافتن سیاست نظر به شرق پنتاگون برای خفه کردن اژدهای چین است که چه بایدن بماند یا ترامپ بیاید، در هر حال باعث می‌شود یانکی‌ها، اروپای طفیلی را به حال خود رها کنند تا به عصر جنگ‌های فاشیستی و صلیبی بازگردد. به همین دلیل با اینکه سران ناتو در جشن 75 سالگی با قهقهه‌های خود سعی در حفظ ظاهر دارند اما در واقع از مرگ سازمان در 7-76 سالگی وحشت کرده‌اند.

اروپایی‌ها فراموش نکرده‌اند آخرین باری که سران ناتو، چنین مستانه پایکوبی کردند، در نشست سالانه 2016 در ترکیه بود و اصلا شگون نداشت: اردوغان نجات‌یافته از کودتا سر ناسازگاری گذاشت، روسیه و متحدانش در جنگ سوریه پیروز شدند و پوتین به اوکراین لشکر کشید.

امروز روی کاغذ، ناتو با اضافه شدن سوئد و فنلاند، کمربند سراسری شرقی‌اش را از بالا تا پایین اروپا در مقابل خرس سیبری خشمگین مستحکم ساخته و چشم‌انداز موفقی برای توسعه جناح شرقی با نفوذ به حیاط‌ خلوت‌های سابق روس‌ها در شرق اروپا و قفقاز دارد ولی در عمل، جنازه نیمه‌جان اوکراین زیر چنگال روسیه مقتدر جلوی چشم آنهاست و خوره فاشیسم در سراسر قلمروی لیبرال به جان‌شان افتاده که به نوبه خود رشد دیگر گونه‌های رادیکالیسم قومیتی و مذهبی را دامن می‌زند. آخرین نمونه‌ها گسترش موج یهودی‌ستیزی و همچنین ظهور فرقه سلفی جدیدی است که ارزش‌های نازی را سرلوحه خود قرار داده است.  با این اوصاف در داخل «اتحادیه اروپایی» این عنوان رسمی سرابی بیش نیست. در چنین شرایطی با توجه به حضور مستقیم نظامی و امنیتی آمریکایی‌ها در اروپای شرقی و مدیترانه‌ای، نقش رهبری آلمان و فرانسه هم در اتحادیه و طبیعتا در چارچوب ناتو زیر سوال رفته است. این است که آنها به دنبال جبران مافات هستند. کافی است در اخباری که این روزها از رم، پاریس و برلین به گوش می‌رسد و حتی پیش از دوباره روی کار آمدن مفروض دونالد ترامپ در کاخ سفید، احتمال تشکیل ارتش متحد اروپا به جای ناتو را زمزمه می‌کنند، دقیق شویم.

از زمستان گذشته که آنتونیو تاجانی، وزیر خارجه دولت راستگرای ایتالیا در مصاحبه با روزنامه لا استامپا، صریحا خواستار تشکیل ارتش اتحادیه اروپایی به منظور حفظ صلح و جلوگیری از جنگ شد، حنای ناتو در محافل سیاسی اروپای غربی - البته جز بریتانیا - چنان رنگ باخته که رفته رفته شاهد شکسته شدن سکوت رسانه‌های اروپای به اصطلاح آزاد درباره ماهیت آمریکایی این سازمان هستیم. بعید است شعارهایی از جنس آنچه بلینکن، وزیر خارجه آمریکا اخیرا در مورد عضویت اوکراین در ناتو سر داد، باعث شود افکار عمومی اروپایی، بدبینی کاملا منطقی خود درباره کارآیی ناتو در راستای اهداف اعلامی‌اش یعنی «ایجاد بازدارندگی در مقابل حمله خارجی و حفظ صلح در پهنه اروپا در کنار تامین امنیت حداکثری در این قاره» را کنار بگذارند.

ادعای وزیر خارجه دولت بایدن چنان پوچ است که حتی اصول خود ناتو را زیر سوال می‌برد؛ یعنی هر کشوری که می‌خواهد عضو این پیمان امنیت جمعی شود، باید شاخصه‌های مناسب امنیتی و نظامی داشته باشد. اوکراین ورشکسته و تحت اشغال روسیه با ارتش فروپاشیده‌اش، همین حالا که عضو ناتو نیست، هزینه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی سنگینی روی دست اعضا گذاشته و رسما از آنها باج می‌گیرد‌.