طرح «کالابرگ الکترونیک» ابتکار عمل دولت سیزدهم بود که در جهت حمایت از امنیت غذایی و بهبود وضع معیشت خانوارها با هدف ریشه‌کن کردن مشکل سوءتغذیه و توزیع عادلانه یارانه‌ها به اجرا درآمده است. با این حال این طرح به زعم کارشناسان نیازمند بازنگری و رفع برخی ایرادهاست که رفع این ایرادها و در بلندمدت تاثیر شگرفی در کاهش تورم خواهد داشت.

دولت سیزدهم همزمان با آغاز فعالیت خود در جهت کاهش شکاف طبقاتی و افزایش قدرت خرید دهک‌های کم‌درآمد جامعه اقدام‌هایی را در دستور کار خود قرار داد که یکی از این اقدامات اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی بود.

این طرح با هدف بهبود وضع معیشت و قدرت خرید خانوار و حفظ ثبات قیمت‌ها صورت گرفت و ۱۱ قلم کالای اساسی از جمله شیر و پنیر، ماست، گوشت منجمد، مرغ، تخم‌مرغ، برنج، ماکارونی، قند و شکر و حبوبات در این طرح گنجانده شد تا افراد با استفاده از اعتبار کالابرگ خود این اقلام را خریداری کنند.

اجرای این طرح در شرایطی که حذف ارز ترجیحی به عنوان جراحی بزرگ اقتصادی در دستور کار قرار گرفت، از دغدغه‌های مهم دولت بود و تلاش کرد از طریق اجرای طرح کالابرگ، ضمن تقویت بنیه اقتصادی مردم، شرایط بهبود وضع معیشت و ارتقای سطح سلامت غذایی مردم را فراهم کند.

دولت سیزدهم به منظور تثبیت قیمت‌ها و جبران افزایش قیمت‌ها و حفظ قدرت خرید اقشار متوسط و کم‌درآمد سبد کالا را به نرخ سال قبل به مردم ارائه کرد تا ضمن ریشه‌کن کردن مشکل سوءتغذیه خانوارها و حفظ سلامت افراد، بستر توزیع عادلانه یارانه‌ها و حذف فاصله طبقاتی را فراهم کرده باشد.

* تداوم پرداخت یارانه‌ها حداقل تا ۱۰ سال دیگر

در همین راستا حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس اقتصاد در ارزیابی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی اظهار کرد: پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد پرداخت یارانه‌ها همچنان ادامه خواهد داشت، زیرا به دلیل شرایط تحریمی و شرایط تورمی ممکن است تا چند سال آینده دولت این برنامه را برای حمایت از دهک‌های ضعیف ادامه دهد.

وی ادامه داد: با توجه به آنکه با مشکلات اقتصادی مواجه هستیم معتقدم پرداخت یارانه‌ها حداقل تا ۱۰ سال آینده ادامه خواهد داشت و امکان حذف یارانه‌ها وجود ندارد لذا یارانه می‌تواند همچنان جزو برنامه‌های جدی کشور باقی بماند.

* بازنگری جدی در طرح کالابرگ به منظور کارآمدی بیشتر

کارشناس اقتصاد در عین حال بر لزوم بازنگری جدی در طرح کالابرگ به جهت کارآمدی بیشتر و بهینه کردن آن تاکید کرد و گفت: برای آنکه کالابرگ جزو برنامه‌های اساسی برای حمایت از دهک‌های ضعیف قرار بگیرد باید بازنگری شود. از گذشته پرداخت یارانه نقدی روش موفق و کارآمدی نبوده است و معتقدم تغییر یارانه نقدی به یارانه کالا کار درستی بوده که دولت در پیش گرفته است و پرداخت یارانه‌ها در قالب کالابرگ و تحویل کالا به مردم می‌تواند همچنان ادامه داشته باشد، چون تاثیرگذاری بیشتری دارد.

حاج‌اسماعیلی اجرای طرح کالابرگ را در بلندمدت بر کاهش تورم اثرگذار دانست و گفت: درحال حاضر اجرای کالابرگ مختص دهک اول تا هفتم درآمدی است ولی همه دهک‌هایی که براساس قانون مستحق دریافت یارانه هستند بهتر است از طریق پرداخت کالابرگ تحت حمایت قرار  بگیرند.

* اعتراض به نحوه پرداخت یارانه و تحویل کالا

کارشناس اقتصاد اشاره‌ای به بازدید میدانی خود از یکی از فروشگاه‌های متصل به طرح کالابرگ داشت که در آن افراد نسبت به نحوه خرید کالابرگ اعتراض داشتند و توضیح داد: در این فروشگاه مردم به نحوه پرداخت اعتبار یارانه و تحویل کالا اعتراض داشتند و باید ۶۰۰ هزار تا ۸۰۰ هزار تومان خرید می‌کردند تا بتوانند از اعتبار تشویقی ۲۰۰ هزار تومانی خود استفاده کنند. در واقع نحوه تحویل کالا در این فروشگاه به شکلی بود که افراد باید بیشتر از مقداری که یارانه به آنها در قالب پرداخت کالابرگ تعلق می‌گرفت خرید می‌کردند تا از یارانه کالا بهره‌مند شوند، در حالی که این کار محل اشکال 

است.

* فراهم کردن امکان استفاده از یارانه به اندازه ۲۰۰ هزار تومان

حاج‌اسماعیلی ادامه داد: این یک ضعف بزرگ است که افراد به اندازه ۲۰۰ هزار تومان امکان استفاده از سهمیه یارانه را ندارند و باید به فرض ۶۰۰ هزار تومان خرید کنند که شارژ ۲۰۰ هزار تومانی برای آنها قابل استفاده شود چون خیلی از افرادی که برای خرید کالابرگ به فروشگاه‌ها مراجعه می‌کنند جزو دهک‌های ضعیف -‌اول تا سوم- هستند.

وی خاطرنشان کرد: اینکه مردم را مجبور کنیم فرضا ۸۰۰ هزار تومان خرید کنند تا از یارانه تشویقی ۲۰۰ هزار تومان بهره‌مند شوند، شایسته نیست، چون کسی که برای خرید کالابرگ مراجعه کرده قطعا قدرت خرید مازاد بر یارانه را نداشته و ضعیف بوده است، بنابراین ایرادات و اشکالات طرح باید برطرف و امکان استفاده از مبلغ یارانه و اعتبار مضاعف برای گروه‌های ضعیف فراهم شود در غیر این صورت احتمال اینکه از خرید کالابرگ منصرف شوند وجود دارد از این رو باید با برنامه‌ریزی یا از طریق مذاکره با فروشگاه‌ها یا روش‌های دیگر این مساله را برطرف کرد.

در طرح کالابرگ دولت با اقدامات پیشگیرانه در زمینه مقابله با فقر به سمت توزیع عادلانه منابع و یارانه‌ها گام برداشته و اقدامات حمایتی از دهک‌های ضعیف درآمدی را مدنظر قرار داده است. به اعتقاد کارشناسان، با توجه به اجرای طرحی با چنین گستردگی وجود برخی ایرادات و اشکالات دور از انتظار نیست و لازم است در بلندمدت و به تدریج ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف طرح در جهت رفع ایرادات آن اقدام کرد.