محمدرضا اسماعیلی: با توجه به آمار خانه کتاب و ادبیات ایران، در فروردین‌ماه سال جاری نزدیک به 1040 عنوان در سامانه ثبت شده‌ که در این بین 803 عنوان تألیفی و مابقی هم ترجمه بوده است. میانگین قیمت کتاب نیز در 26 روز گذشته به عدد 209 هزار تومان رسیده است که این عدد در ماه گذشته (اسفندماه سال 1402) بالغ بر 140 هزار تومان و در زمان مشابه در سال 1402 نیز 82 هزار تومان بود.

البته میانگین چاپ هر صفحه نیز از 700 تومان به هزار و 800 تومان رسیده است. به عنوان مثال اگر مخاطبی کتاب مرگ ایوان ایلیچ (104 صفحه‌ای) را که چاپ سی‌ام آن در پاییز 88 هزار تومان بود بخواهد در نمایشگاه کتاب تهیه کند باید عددی نزدیک به 187 هزارتومان بپردازد.

از طرفی قیمت کاغذ هم به دلیل نوسانات بازار ارز روند افزایشی داشته است که تأثیرات خود را در بلندمدت می‌گذارد. نرخ دلار امروز روی قیمت کالاهایی که ۵ ماه پیش وارد کشور شده‌اند، تأثیر می‌گذارد.

 مثلا تاجری مرکب وارد می‌کند و چند ماه در گمرک می‌ماند و نمی‌تواند ترخیص کند و پس از مدتی جنس آزاد می‌شود. به همین دلیل تاجر نیز بنا به هزینه‌هایی که به دلیل تاخیر در ترخیص اضافه شده، ناچار به افزایش قیمت است. این اتفاق نه فقط در مرکب بلکه کاغذ نیز همین‌طور می‌افتد. از طرفی نزدیک به 80 درصد صنعت چاپ وابسته به واردات است که همین امر هم منجر به نوسان بازار و افزایش هزینه‌ها می‌شود.

در حوزه کاغذ نیز دولت وعده خودکفایی کاغذ را داده که در این راستا توانسته است کاغذ کتب درسی وزارت آموزش‌و‌پرورش را تولید کند و کمی هم به بازار آزاد عرضه کند اما به دلیل اینکه به لحاظ کیفیت قابل مقایسه با کاغذهای وارداتی نیست در بازار خواهان کمتری دارد، از طرفی هم چاپخانه‌داران از این نوع کاغذ دوری می‌کنند به این بهانه که دستگاه‌های‌شان دچار فرسایش می‌شوند. البته دولت دلار 42 هزار تومانی را هم برای واردات کاغذ تخصیص داده است که در دریافت آن تاجران با مشکلاتی مواجه هستند.

مهم‌ترین علت گرانی کتاب به کاغذ و مواد مورد نیاز چاپ آن برمی‌گردد. البته هزینه‌هایی چون تألیف و امثالهم هم رشد داشته است اما تورم در 2 مورد اول که وابستگی به دلار دارند بیشتر است.

اگر روند صعودی کتاب سیر خطی خود را پیش بگیرد، دایره خریداران کتاب تنگ و تنگ‌تر می‌شود و حتی می‌توان کتاب را کالای لوکس به حساب آورد. از این رو دولت نیز ناچار به ارائه یارانه‌هایی با مبالغ بیشتر خواهد شد تا بتواند از همین رویه به حیات صنعت نشر بویژه ادبیات بزرگسال، کودک و نوجوان تنفس مصنوعی بدهد که تبعات خوبی نخواهد داشت.

 یکی از مواردی که در سال‌های گذشته بویژه در طرح‌های تخفیف فصلی خانه کتاب و ادبیات ایران بود، شرطی کردن مخاطبان است؛ یعنی مخاطب به کتابفروشی رجوع نمی‌کند تا زمانی که تخفیفی به وی داده شود چه از سوی ناشر و کتابفروش و چه از طرف دولت و وزارت ارشاد. مورد دیگر هم وابستگی دولتی این صنعت است که نزدیک به 100 هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم در آن مشغول هستند.

 با توجه به اینکه در روزهای آتی ما شاهد بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور یعنی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هستیم، باید ببینیم امسال با توجه به افزایش قیمت‌های کتاب چه مقدار یارانه برای خرید مخاطبان تخصیص داده می‌شود.