محمدرضا اسماعیلی: اگر کتابی را که مجوز انتشار نداشت می‌خواستیم تهیه کنیم، باید سراغ دستفروش‌ها یا فروشگاه‌های گوشه و کنار خیابان انقلاب می‌رفتیم یا ریسک خرید از کانال‌ها و صفحه‌های مجازی را به جان می‌خریدیم اما الان دیگر نیازی به این کار نیست و به راحتی می‌توانیم با خرید غیرحضوری و ارسال با پست، جلوی در منزل‌، کتاب‌مان را تحویل بگیریم.

در سال‌های گذشته نشرهای مختلفی در کشورهای اروپایی شروع به کار کردند با این بهانه که می‌خواهیم صدای آزادی باشیم و با سانسور در جمهوری اسلامی مقابله کنیم که غالب این نشرها هم در کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان مشغول کار هستند.

حتی در روزهایی که نمایشگاه کتاب تهران آغاز به کار می‌کند، آنها هم یک تور جهانگردی می‌گذارند تا آثارشان را به ایرانی‌های مقیم خارج عرضه کنند اما با این شرط که ما آثارمان بدون سانسور است. این تور جهانگردی‌شان اگر امسال هم برگزار شود، 8 ساله می‌شود.

البته ما نویسندگانی را هم داشتیم که اثر غیرمجاز خودشان را چاپ و عرضه می‌کردند و حتی خودشان هم به فروش می‌رساندند و نویسندگانی را هم داشتیم که اثرشان چون از اداره کتاب وزارت ارشاد مجوز نگرفته بود، بدون هزینه‌ای، نسخه مجازی‌اش را منتشر می‌کردند که هر 2 عمل غیرقانونی است که باید از سوی ارشاد برخورد قضایی شود تا این رویه قطع شود.

 اما این بار سراغ آثار و ناشرانی می‌رویم که در خارج کشور فعالند و خود را مبارز با سانسور معرفی می‌کنند. یکی از این ناشران در کشور انگلستان فعال است و آثاری را تولید می‌کند که بعضا در شمارگان کمتر از 250 نسخه است. اما این نشر و نشرهای امثال آن علاوه بر اینکه در خارج از کشور فعالند، آثارشان در داخل به راحتی عرضه می‌شود به طوری که شما با یک ایمیل می‌توانید اثر این نشر را با پست در منزل تحویل بگیرید. به همین راحتی!

این ناشر نحوه تعامل خود با نویسنده برای چاپ اثر را اینگونه بیان می‌کند: «شرایط جدید چاپ  در نشر... به قرار زیر است: 119 پوند بابت شابک، 69 پوند بابت ریجستری کتاب در کتابخانه ملی، 350پوند بابت قرار دادن کتاب در سایت آمازون، خرید 30 جلد کتاب از طرف نویسنده به قیمت پشت جلد با تخفیف ۲۵ درصدی، تیراژ اول کتاب هم ۱۰۰ جلد است و 10 درصد حق‌التالیف نویسنده هم در پایان هرسال پرداخت می‌شود».

حتی برخی درگاه‌های فروش رسمی کتاب نیز به عرضه این نوع آثار می‌پردازند. حال اگر از بعد محتوایی این نوع آثار عبور کنیم که برخی از این کتب از عناوینی که دارند می‌توان حدس زد چه محتواهایی دارند، مثل «حرامزاده استانبولی» یا «کورتاژ در خیابان»، نمی‌توان از سهولت خرید و ارسال این نوع آثار در فضای فرهنگی و ادبی کشور عبور کرد. 

در کنار تهیه راحت و بدون مشکل این کتاب‌ها حتی در برخی کتابفروشی‌های زنجیره‌ای رسمی کشورمان با حضور نویسنده و حتی مخاطبان مراسم رونمایی هم گرفته می‌شود! البته تبلیغاتی هم برای حضور مخاطبان به حالت رسمی می‌شود و اینطور نیست که به صورت خصوصی و محدود اجرا شود.

مهرماه سال گذشته بعد از 2 سال تعطیلی کارگروه مقابله با کتب قاچاق، محمدعلی مرادیان که بتازگی مدیر دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد شده بود، از تشکیل مجدد کارگروهی به نام ساماندهی بازار نشر و کتاب خبر داد تا در این کارگروه‌ نمایندگان مراکز مختلفی چون دادسرای فرهنگ و رسانه، مرکز توسعه فرهنگ در فضای مجازی، دستگاه‌های امنیتی، نظارتی و انتظامی، شهرداری‌های مناطق فرهنگی مرتبط با کتاب، اتحادیه ناشران و کتابفروشان، دفتر چاپ وزارت ارشاد و دفتر حقوقی وزارت ارشاد حضور داشته باشند. یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد، رئیس این کارگروه است. 

این در حالی است که نزدیک 5 ماه است از جلسات این کارگروه خبری در سایت اداره کتاب و معاونت فرهنگی قرار نگرفته است.

مرادیان درباره تعطیلی این کارگروه در 2 سال ابتدایی تشکیل دولت سیزدهم گفته است: «دلیلش حجم کارهای پراولویت معاونت فرهنگی بود. شاید نخستین نشستی که من سال ۱۴۰۰ در وزارت ارشاد شرکت کردم، مربوط به ساماندهی این موضوع بود. معاونت فرهنگی در این موضوع کارهایی در این ۲ سال کرده است اما نه در قالب تشکیل جلسات کارگروه. ان‌شاءالله با سرعت عملیاتی کارگروه، این زمان جبران خواهد شد».

وظیفه اصلی این کارگروه مقابله با کتاب قاچاق است، کتاب قاچاق به این معنا نیست که کتابی از مرزها بدون مجوز وارد کشور شده است، خیر! بلکه به آثاری گفته می‌شود که در داخل کشور بدون مجوز چاپ و توزیع می‌شود. حال در این روزها تهیه آثار غیرمجاز همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، براحتی ممکن است و حتی توزیع‌شان از راه‌های رسمی چون اداره پست انجام می‌شود.  در این بیان وزارت ارشاد هیچ‌گونه برخوردی با این اتفاق انجام نداده است جز فیلتر کردن سایت‌های رسمی، البته سایت‌های غیرمعروف و گمنام از راه فروش این نوع آثار به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند.