گروه اقتصادی: طرح مالیات بر عایدی سرمایه امروز برای رای‌گیری نهایی در صحن علنی مجلس مطرح خواهد شد؛ طرحی که از سال ۹۹ در حال چکش‌کاری است و در آخرین اصلاحات انجام‌شده، نمایندگان معتقدند ایرادات شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام را برطرف کرده‌اند. برخی کارشناسان اقتصاد معتقدند اصلی‌ترین دلیل گرایش فعالان اقتصادی به سفته‌بازی و کارهای غیرمولد نبود زیرساخت مناسب بازدارنده مالیاتی است، حالا مالیات بر عایدی می‌خواهد این جای خالی را پر کند.

به گزارش «وطن امروز»، مالیات بر عایدی سرمایه که قرار است از سود خرید و فروش در حوزه‌های بازار خودرو، مسکن، ارزهای خارجی، طلا و سکه حاصل شود، سازمان امور مالیاتی نرخ و میزان آن را از صفر تا ۴۰ درصد (بسته به مدت نگهداری ملک یا کالای مزبور یا میزان نوسان بهای آن) تعیین می‌کند.

طرح مالیات بر عایدی سرمایه، اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مجلس شورای اسلامی تصویب و مقرر شد در صورت اجرای آن، هر شخص مکلف به پرداخت مالیات، به واسطه تفاوت میان قیمت خرید و فروش دارایی خود باشد.

مالیات بر عایدی سرمایه فقط در زمان فروش دارایی‌ها دریافت می‌شود. به‌ عبارت‌ بهتر، تمام دارایی‌هایی که پتانسیل واسطه‌گری و کسب سود در آنها وجود دارد، مشمول مالیات‌ بر عایدی سرمایه می‌شوند اما مالک سرمایه، تا زمانی که دارایی‌ها را در اختیار دارد مشمول پرداخت این مالیات نمی‌شود.

* نحوه اجرای طرح مالیات بر سرمایه

طراحی بستر اجرایی مالیات بر عایدی سرمایه بر عهده سازمان امور مالیاتی و تدوین قانون این مالیات بر عهده مجلس شورای اسلامی است. هنوز تکلیف نحوه دقیق پرداخت این مالیات مشخص نیست، با این حال اگر این طرح امروز به تصویب نهایی برسد برای پرداخت آن، مؤدیان مشمول مالیات باید از طریق سامانه و با استعلام پرونده مالیاتی خود از طریق سازمان امور مالیاتی کشور، قبض‌های مالیاتی‌شان را مشاهده و بر اساس آن پرداخت کنند.

برای پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه، بازه‌های زمانی تعیین‌شده پرداخت مالیات، اهمیت فراوانی دارد. هر چه بازه زمانی خرید و فروش کوتاه‌تر باشد، مالیات بیشتر است و این نوع مالیات بر اساس روش پلکانی عمل می‌کند.

علاوه بر این، اگر در یک بازه زمانی تمام معاملات شما با ضرر همراه باشد، میزان ضرر شما در حساب معاملاتی اعمال و از سود دوره بعدی کم می‌شود. به بیان دیگر، در دوره بعدی به همان میزان می‌توانید از معافیت مالیاتی بهره‌مند شوید.

مورد دیگر اینکه این مالیات را می‌توان بر اساس اصل منفعت دانست مثلا افرادی که از یک معامله دارایی، سودی کسب نکرده باشند و هدف آنها تقاضای مصرفی خرید و فروش باشد، مشمول پرداخت این مالیات نمی‌شوند.

* چه کسانی مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه هستند؟

اتخاذ رفتار سوداگرانه توسط افراد، نقش اساسی در افزایش جهشی قیمت اقلام در بازه‌های زمانی مختلف دارد و به ‌طور کلی افرادی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند که در فعالیت‌های اقتصادی غیرمولد مانند خرید و فروش مسکن، خودرو، طلا و ارز مشغول هستند.

سفته‌بازی در بازارهای مورد اشاره، قیمت این اقلام را افزایش می‌دهد و تامین نیاز مصرفی مردم را با مشکل روبه‌رو می‌سازد و جامعه هدف این طرح بیشتر بازار سوداگری و سرمایه است.

در این راستا، چندی پیش مهدی عسگری، نایب‌رئیس اول کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گفت: برآوردی که مرکز پژوهش‌های مجلس داشته است، این‌گونه نشان می‌دهد که حدود یک درصد از جمعیت شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند ولی همان یک درصد صاحبان بیشترین سپرده‌های بانکی در کشور هستند، یعنی حدود 1.5 درصد جامعه بیش از ۷۰ درصد سپرده‌های بانکی را در اختیار دارند.

از طرفی برخی دیگر از دارایی‌های سرمایه‌ای مانند سپرده‌های بانکی، انواع اوراق سرمایه‌ای و همچنین بازار سهام مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود، چرا که این نوع سرمایه‌گذاری به صورت غیرمستقیم در فعالیت‌های اقتصادی مولد شریک است.

* ابعاد مختلف مالیات بر عایدی سرمایه

از سوی دیگر، اگر درآمد حاصل از این مالیات تا حدودی کسری بودجه دولت را پوشش دهد، می‌تواند باعث شود دولت فعالیت‌های تورم‌زای خود به منظور جبران کسری بودجه مثل استقراض از بانک مرکزی را کاهش دهد.

مالیات بر عایدی سرمایه همچنین می‌تواند سبب شود دارایی‌های منجمد، بار دیگر به چرخه تولید بازگردد و به رشد اقتصادی کمک کند.

* هدف از اخذ مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

علاوه بر هزینه‌کردن مالیات برای اقدامات عمرانی کشور، یکی از اهداف مالیات کاهش فقر و فاصله طبقاتی است، بنابراین قانون‌گذار با اخذ مالیات بر عایدی سرمایه به دنبال جلوگیری از سوداگری دلالان بازار ملک، طلا، سکه و خودرو است. به همین دلیل قشر ثروتمند جامعه را مخاطب قرار داده است.

به ‌طور کلی مالیات بر عایدی سرمایه بر خلاف مالیات بر ارزش افزوده که افزایش ارزش تولیدی کالا را هدف قرار داده است، به مواردی تعلق می‌گیرد که مولد تولید نیستند. در واقع مالکان آنها چیزی به آن اضافه نکرده‌اند و تنها از افزایش قیمت سود می‌برند، بنابراین دولت می‌خواهد با اخذ مالیات از این افراد که با خرید و فروش مکرر در فواصل زمانی کوتاه به کسب سود بدون تأثیر تولیدی مثبت می‌پردازند  از این اقدام آنها جلوگیری کند و در نهایت مانع التهاب بازار شود.

در این طرح ملاک احراز مالکیت و انتقال، صدور صورت‌حساب الکترونیک است، چرا که فعالیت‌های دلالی سند ثبت ندارند و خرید و فروش‌شان طبق قانون مشروعیت نخواهد داشت.

ایجاد شفافیت، عدالت مالیاتی، جلوگیری از سفته‌بازی و فرار مالیاتی، حمایت از تولید مولد و کاهش تورم از دیگر اهداف طرح مالیات بر عایدی سرمایه است.

* ارز و مالیات بر عایدی سرمایه

نوسانات بازار ارز در ایران آب گل‌آلودی برای ماهیگیری دلالان است؛ کسانی که با سفته‌بازی بدون داشتن اثر مولد اقتصادی به خریدوفروش دارایی‌های مختلف به طور مکرر در مدت کوتاهی مبادرت می‌کنند. یکی از اثرات این قانون محدود کردن چنین فعالیت‌هایی است که می‌تواند در درازمدت اثر تورم را کاهش دهد و از التهاب بازار جلوگیری کند.

مخاطب این قانون قشر مرفه جامعه است و مشمول حال قسمت عظیمی از مردم نمی‌شود، بنابراین انتظار می‌رود با اجرایی ‌شدن اصولی این طرح فاصله طبقاتی کاهش یابد، تورم مهار شود و با شفافیت مالیاتی از فساد و فرار مالیاتی جلوگیری شود.

* آیا تورم نیز در محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه مؤثر است؟

تورم از عوامل موثر در افزایش دامنه سود فروشنده است که باید در محاسبه مالیات مورد توجه قرار گیرد، همچنین استهلاک و اقداماتی که فروشنده برای تعمیر و بازسازی سرمایه انجام می‌دهد نیز باید مورد توجه قرار گیرد. 

* در صورت ضرر تکلیف مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

در طرح کلی مالیات بر عایدی سرمایه ضرر و زیان معامله پیش‌بینی ‌نشده است اما طبق تجربه سایر کشورها میزان ضرر شما در حساب مالیاتی‌تان لحاظ می‌شود و از سود دوره بعدی کسر خواهد شد.