پایه پولی مجموع پول در گردش و ذخایر بانکی یا به عبارت دیگر پایه پولی علاوه بر ذخایر بانکی (یا سپرده‌های قانونی) بانک‌های تجاری نزد بانک مرکزی، شامل تمام اسکناس‌ها و سکه‌هایی است که توسط بانک مرکزی منتشر شده است.

پایه پولی نقش مهمی در تعیین سطح تورم در اقتصاد دارد. افزایش پایه پولی می‌تواند منجر به افزایش نرخ تورم شود، چون پول بیشتری در اقتصاد به گردش درخواهد آمد. در صورتی که دولت‌ها از طریق سیاست انقباضی قصد کنترل تورم را داشته باشند، پایه پولی را کوچک‌تر کرده تا بدین طریق میزان عرضه پول را کاهش داده و تورم را کنترل کنند.

بر اساس اعلام بانک مرکزی، نرخ رشد پایه پولی در پایان اسفندماه 1402با 16.9 واحد کاهش به 28.1 درصد رسید.

نرخ رشد پایه پولی با 16.9 درصد کاهش به 28.1 درصد در پایان اسفندماه 1402 رسید و شاخص رشد پول از 65.2 درصد در پایان 1401 به 17.5 درصد در پایان سال گذشته کاهش یافت. با اجرا و پیگیری دقیق سیاست‌های پولی در بانک مرکزی، نرخ رشد پایه پولی در سال 1402 روند نزولی قابل توجهی را تجربه کرد، به طوری که نرخ این شاخص مهم پولی و تاثیرگذار در تورم نسبت به رقم فروردین سال 1402 که 45 درصد بود با 16.9 درصد کاهش، در پایان اسفندماه 1402 به 28.1 رسید. رشد پول (بخش سیال نقدینگی) نیز از 65.2 درصد در پایان سال 1401 به 17.5 درصد در پایان اسفندماه سال گذشته کاهش یافت. بنابراین با کنترل شاخص‌های پولی اثرگذار بر تورم، انتظار می‌رود شاخص نرخ تورم نیز در ماه‌های آتی ارقام پایین‌تری را ثبت کند. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، کاهش قابل توجه رشد پایه پولی در سال 1402 همراه با کاهش رشد نقدینگی در این سال، بخوبی حاکی از توفیق بانک مرکزی در کنترل کل‌های پولی و ایجاد شرایط لازم برای کاهش نرخ تورم در سال جاری و سال‌های آتی است. بر اساس آمارهای مقدماتی، حجم پایه پولی در پایان اسفندماه 1402 به رقم 11077.0 هزار میلیارد ریال رسید.

* تداوم کاهش نرخ رشد نقدینگی و دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده

بر اساس این گزارش، نرخ رشد نقدینگی نیز طی یک روند نزولی از 40.6 درصد در پایان سال 1399 و 42.8 درصد در پایان مهرماه سال 1400 به 31.1 درصد در پایان سال 1401 و 24.3 درصد در پایان سال 1402 رسید که این امر، بیانگر توفیق کامل بانک مرکزی در کنترل رشد نقدینگی و حصول اهداف تعیین شده است. بر اساس آمارهای مقدماتی، حجم نقدینگی در پایان اسفندماه 1402 به رقم 78808.9 هزار میلیارد ریال رسید. لازم به ذکر است دستیابی به رقم رشد نقدینگی 24.3 درصد در پایان سال 1402، در شرایطی حاصل شده است که رقم رشد نقدینگی سالانه زیر 25 درصد آخرین بار در سال 1397 (23.1 درصد) محقق شده بود. بدیهی است کاهش رشد نقدینگی به عنوان یکی از عوامل اصلی شکل‌دهی به تورم، نقش مهمی را در کاهش نرخ تورم در سال جاری و سال‌های آتی ایفا خواهد کرد.

* کاهش قابل توجه شاخص‌های پول و شبه‌پول و انتظار کاهش تورم در ماه‎های آتی

مروری بر عملکرد اجزای نقدینگی حاکی از آن است که رشد پول (بخش سیال نقدینگی) در سال 1402 نیز به طور قابل توجهی کاهش یافته و از 65.2 درصد در پایان سال 1401 به 17.5 درصد در پایان اسفندماه 1402 رسیده است. در مجموع، روند نزولی قابل توجه رشد نقدینگی و رشد پول، مؤید آن است که در سایه ثبات ایجاد شده در سال 1402، از شدت انتظارات تورمی فعالان اقتصادی کاسته شده و در نتیجه انتظار می‌رود نرخ تورم در ماه‌های آتی ارقام پایین‌تری را ثبت کند.

گفتنی است ضریب فزاینده نقدینگی نیز در پایان اسفند‌ماه 1402 نسبت به پایان اسفندماه 1401، معادل 2.9 درصد کاهش یافته و به رقم 7.112 رسیده است. در مجموع کاهش رشد نقدینگی، کاهش رشد پایه پولی، کاهش رشد پول و نیز تنزل ضریب فزاینده نقدینگی همگی دلالت بر اثربخشی سیاست‌های پولی بانک مرکزی مبتنی بر استفاده ترکیبی از همه ابزارهای سیاست‌های پولی دارد که این موضوع نه تنها در سال گذشته بلکه به صورت موثرتری می‌تواند تاثیر منجر به تداوم پایدار روند نزولی نرخ تورم در دوره‌های زمانی آتی داشته باشد.