گروه اجتماعی: آمار مصرف دخانیات در کشور به گونه‌ای است که گزارش‌های رسمی، حکایت از افزایش 3 برابری کارخانه‌های تولید سیگار با برند‌های مختلف تحت لیسانس شرکت‌های بزرگ دخانیاتی جهان در داخل دارد. تولید سیگار در این کارخانه‌ها در کنار واردات سالانه 

15‌-‌10میلیارد نخی سیگار قاچاق نشان می‌دهد سطح تقاضا برای مصرف سیگار افزایش یافته است. یکی از دلایل افزایش مصرف سیگار این است که  مصرف سیگار در زنان 133 درصد رشد داشته است. اینکه چرا این روزها قبح مصرف سیگار بین دختران و زنان شکسته شده و آنها نیز پابه‌پای مردان در انظار عمومی سیگار می‌کشند، ریشه در مسائل متعدد فرهنگی، نبود آموزش‌های لازم درباره مضرات مصرف سیگار و وجود انواع سیگارها با برندهای مختلف و طعم‌های متنوع و اشکال فریبنده در کنار سیگارهای الکترونیک دارد.  از این نکته آخر یعنی وجود سیگارهای متنوع با طعم‌های جذاب و رایحه‌هایی که آزاردهنده نیست نباید براحتی گذشت که در نگاه زنان و دختران اهمیت دارد و همچون دامی می‌ماند که آنها را به سوی خود می‌کشد و در این میان سودهای هنگفت است که به جیب تولیدکنندگان این نوع سیگارها می‌رود. در واقع به نظر می‌رسد تولید چنین محصولاتی از سوی برندهای خارجی کاملا هدفمند است. این در حالی است که سیگار دروازه ورود به دنیای مواد مخدر شناخته می‌شود که متاسفانه به اشکال مختلف، چه به صورت صنعتی و چه سنتی در دسترس است.

* اقدام هدفمند برای افزایش میزان مصرف

حمیدرضا شاهسون، دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: مصرف سیگار به دلیل کم‌توجهی نسبت به جلوگیری از استعمال آن با راهکارهای کارشناسی و فرهنگی در کشور در حال افزایش است، به طوری که سالانه 70 میلیارد نخ سیگار در ایران تولید، توزیع و مصرف می‌شود. وی با بیان اینکه رشد روزافزون مصرف سیگار در کنار سود کلان فروشندگان آن باعث شده است در 10 سال اخیر شرکت‌های تولید دخانیات از 8 کارخانه به 28 کارخانه برسد، افزود: افزایش 3 برابری تولید سیگار در کشور بیانگر رشد بسیار بالای استعمال دخانیات در کشور است. 

شاهسون به کاهش سن اعتیاد به مصرف سیگار و سایر مخدرها و مواد توهم‌زای صنعتی در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: سن مصرف سیگار اکنون در کشور به کودکان دبستانی رسیده، در حالی که سیگار دروازه ورود به سایر مواد مخدر سنگین است و با فرو ریختن قبح آن، فرد سیگاری یا قلیانی به راحتی هر دود خانمان‌سوزی را امتحان می‌کند که خیلی از آنها خواسته یا ناخواسته به دام اعتیاد کشیده می‌شوند. 

دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در ادامه اظهار داشت: مطابق تحقیقات میدانی مشخص شده است دانش‌آموزان سوم و چهارم ابتدایی در بیرون از مدارس سیگار کشیدن را تجربه کرده و در دوران متوسطه مصرف دخانیات بین دانش‌آموزان به اوج می‌رسد. وی با بیان اینکه متاسفانه خیلی از والدین در کنار خانواده با مصرف سیگار و قلیان در خانه یا در اماکن عمومی چون پارک‌ها، زمینه ترغیب فرزندان‌شان به مصرف دخانیات یا سایر مواد را فراهم می‌آورند، اضافه کرد: تحقیقات نشان می‌دهد اغلب نوجوانان سیگاری پدر، مادر یا اعضای خانواده‌شان دخانیات مصرف کرده و فرزندان‌شان نیز با مصرف سیگار آشنا می‌شوند و به همین دلیل آنان هم به استعمال سیگار روی می‌آورند. شاهسون یکی دیگر از عوامل ترویج مصرف بالای دخانیات در کشور را ترویج استعمال سیگار در فیلم‌ها و نمایش‌های خانگی عنوان کرد و گفت: این افراد به دلیل درآمدهای نجومی که از فروش سیگار کسب می‌کنند صاحب قدرت‌های مالی هستند که به نفع خود مانع عدم ترویج مصرف سیگار شده و چه‌بسا تلاش می‌کنند مصرف دخانیات به دلیل افزایش تولید و فروش بیشتر زیاد شود و صداوسیما نیز در این زمینه ترک فعل می‌کند، چرا که طبق قانون از سال 85 هر گونه تبلیغ دخانیات ممنوع است.

دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران همچنین در پاسخ به این سوال که چرا سن مصرف سیگار در بین دختران کاهش یافته است؟ گفت: افزایش واردات سیگارهای طعم‌دار و شیرین و همین‌طور سیگارهای سبک با بسته‌بندی‌های ظریف باعث شده اکنون دختران پا به پای پسران در مدارس و دانشگاه‌ها یا خانه و محل کار سیگار مصرف می‌کنند. این در حالی است که طی یک دهه گذشته دختران و زنان از مصرف سیگار در انظار عمومی حیا می‌کردند ولی اکنون قبح آن نیز شکسته شده است. یعنی تغییرات فرهنگی در این موضوع مؤثر بوده است.

شاهسون افزود: آمارهای رسمی نشان می‌دهد مصرف دخانیات، سیگارهای الکترونیکی و سایر مخدرها برای دختران به سنین پایین آمده است و مصرف سیگار نوجوانان و جوانان بین سنین 14 تا 18 سال 133 درصد افزایشی شده که این آمار نیز برای چند سال گذشته است. علاوه بر مصرف سیگار، دختران و پسران نوجوان با یک پا فراتر از مصرف سیگار بشدت به استعمال « گل» و دیگر مواد صنعتی روی آورده‌اند که بسیار نگران‌کننده است.

وی در ادامه افزود: هر چند وزارت بهداشت با جدیت تلاش می‌کند با اقدامات پیشگیرانه مصرف سیگار و سایر مخدرات در کشور کم شود اما این وزارتخانه به تنهایی توان لازم را برای این کار ندارد. البته در حال حاضر این وزارتخانه برای پیشگیری از مصرف سیگار اقدامات خاصی انجام داده است تا در مدارس دانش‌آموزان را از مضرات، مخاطرات و تبعات مصرف سیگار آگاه کنند. این طرح در برخی شهرستان‌ها چون ورامین و رباط‌کریم کلید خورده و قرار است در 4 استان نیز شکل اجرایی به خود بگیرد تا دانش‌آموزان متوسطه آموزش لازم را ببینند. 

همچنین ایجاد کارگاه‌های آموزشی برای والدین در مدارس به منظور آگاه کردن آنها از وضعیت مصرف دخانیات شروع شده و خود بچه‌های آموزش‌دیده نیز سفیر جلوگیری از مصرف دخانیات در محلات می‌شوند.

* ۳ ماده مخدر پرطرفدار در بین معتادان

با آنکه تا دهه گذشته مصرف مواد مخدر معمولا در چند ماده چون تریاک، حشیش و... خلاصه می‌شد اما اکنون علاوه به این مواد، مواد روانگردان صنعتی هم اضافه شده است که متاسفانه به دلیل فراوانی و مصرف راحت آن، جوانان به این سمت سوق داده می‌شوند. دبیر میز پیشگیری فرهنگی و اجتماعی از مصرف مواد مخدر و الکل شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره می‌گوید: ماده‌های بازیافت شده از خشخاش مانند تریاک، شیره و مواد صنعتی مانند هروئین بیشترین مصرف را بین معتادان دارند. پس از آن استحصالات گیاه کوکا و شاهدانه مانند شیشه و گل در رتبه بعدی مصرف مواد مخدر قرار دارند. 

ابوالحسن صفرپور، دبیر میز پیشگیری فرهنگی و اجتماعی از مصرف مواد مخدر و الکل شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به پرسشی که آمار مصرف دخانیات در کشور به چه میزان رسیده است، گفت: تحقیقاتی که اواخر سال ۱۴۰۰ انجام شد نشان می‌دهد آمار مصرف دخانیات در کشور بشدت رو به افزایش است و هم مدل‌های جدید و دستگاه‌های جدیدی برای مصرف ظهور کرده و هم در میان دختران و زنان ۱۵ تا ۳۰ سال، شاهد رشد ۱۳۳ درصدی مصرف دخانیات هستیم. وی افزود: از سال ۱۳۹۴، در مصرف مخدر‌ها و اعتیاد شاهد رشد افزایشی بوده‌ایم، به طوری که از یک سو شاهد افزایش مصرف مواد مخدر و کاهش سن اعتیاد و از سویی هم تغییر الگوی مصرف مخدر در کشور هستیم تا آنجا که الگوی مصرف به سمت مصرف مخدر‌های صنعتی و محرک‌های پرخطر و استحصالات (بازیافت شده) شاهدانه حرکت کرده است. 

صفرپور ادامه داد: به طور کلی ۳۰ گرم شیشه می‌تواند هزار نفر را نشئه و درگیر اعتیاد کند اما در تریاک چندین کیلو می‌تواند همین میزان از افراد را نشئه کند و این ۲ ماده مخدر قابل مقایسه نیستند. دبیر میز پیشگیری فرهنگی و اجتماعی از مصرف مواد مخدر و الکل شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره سن اعتیاد در کشور نیز گفت: بر اساس پیمایش‌های سال ۱۳۹۴، سن اعتیاد کشور در آن زمان ۲۴ سال بود اما امروز این را که به چند سال رسیده نمی‌دانیم، چرا که آمار دقیقی در دست نداریم و این دلیل همان نبود پیمایش‌های حوزه مواد مخدر است. وی در ادامه با اشاره به میزان مصرف مواد مخدر در کشور گفت: به خاطر سبقه کشت و تولید مواد مخدر در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و کشت خشخاش در کشورهای اطراف ایران، طبیعتا ماده‌های بازیافت شده از خشخاش مانند تریاک و شیره و مواد صنعتی مانند هروئین، بیشترین مصرف را در کشور دارند. پس از مصرف این مواد مخدر، استحصالات گیاه کوکا و شاهدانه مانند شیشه و گل در رتبه بعدی مصرف مواد مخدر کشور قرار دارند اما در دنیا این برعکس است، بیشترین ماده‌های مخدری که در کشورهای غربی مصرف می‌شود، استحصالات شاهدانه مانند حشیش و ماری جوانا بوده و پس از آن  استحصالات خشخاش و کوکا بیشترین مصرف را در کشورهای غربی دارند. 

گفتنی است سالانه حدود ۶۰ هزار مرگ و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان هزینه‌های بهداشتی - درمانی ناشی از مصرف دخانیات در کشور در حالی گزارش می‌شود که  شاهد روند افزایش مصرف دخانیات بویژه بین زنان و دختران آن هم با رشدی ۱۳۳ درصدی هستیم؛ موضوعی که زنگ خطر افزایش مصرف مواد دخانی در گروه‌های سنی پایین را به صدا درآورده است.