محمدمحمدی: یکی از عرصه‌های مهم و محوری که زنان ایران‌زمین نقش و سهم موثری در آن ایفا کردند، دفاع‌مقدس است. با شروع جنگ تحمیلی، زنان به عنوان بخش قابل توجهی از جمعیت کشور، برای حفظ میهن از تجاوز دشمن با توجه به شرایط موجود به ایفای نقش پرداختند. 

درواقع زنان سربازان گمنامی بودند که بار سنگین تدارکات جبهه جنگ و برخی وظایف دیگر را بر دوش کشیدند. هجوم یک باره دشمن به مناطق مرزی، همچنین بمباران‌ و موشک‌باران شهرها ایجاب می‌کرد زنان به صورت مستقیم در مناطق جنگی حضور یابند و به همین سبب تقدیم بیش از 6 هزار شهید زن در 8 سال دفاع‌مقدس، گواهی بر نقش و سهم انکار ناشدنی زنان در دفاع از مرز و بوم این کشور است.

این در حالی است که متاسفانه در حوزه انتشار و اشاعه روایت‌ها و حکایت‌های زنان در جنگ آنچنان که باید و شاید به تولیدات مطلوب نرسیده‌ایم. شاید در نگاه نخست چاپ و انتشار چند عنوان کتاب یا تولید تعداد محدودی فیلم و اثر نمایشی، گزاره عدم خروجی مطلوب را زیر سوال ببرد اما وقتی نگاهی آماری به حوزه تولیدات هنری با محوریت زنان در دفاع‌مقدس داشته باشیم، با سهمی زیر 3 درصد مواجه می‌شویم، آن هم در حالی که زنان و قصه‌های زنانه در دفاع‌مقدس به مثابه معدنی از سوژه‌ها برای هنرمندان و خالقان آثار هنری به شمار می‌رود.

در این شرایط چاپ کتاب «عصمت» به قلم سیده‌رقیه آذرنگ را که روایتی است از زندگی شهید «عصمت پورانوری» که سال 60 در حالی که تنها 66 روز از ازدواجش می‌گذشت، در پی حمله رژیم بعث عراق به شهر ذزفول به همراه تنی چند از اقوامش به درجه رفیع شهادت نائل آمد، باید یکی از ستاره‌های درخشان در حوزه تولیدات فرهنگی و هنری در باب این موضوع دانست؛ شهیدی که نه تنها به عنوان چهره شاخص در سال 98 انتخاب شد بلکه کتاب زندگی‌اش نیز مورد تمجید رهبر انقلاب قرار گرفت. از همین رو به بهانه استقبال از این کتاب در سی‌وپنجمین نمایشگاه کتاب تهران با سرکار خانم رقیه آذرنگ به گفت‌وگو نشستیم.

***

* «عصمت» را باید یکی از منحصربه‌فردترین آثار در حوزه نشر دفاع‌مقدس نامید؛ با توجه به خصوصیات بارز و پر‌شمار شهید پورانوری لطفا بفرمایید کدامیک از ویژگی‌های‌شان باعث شد به سمت این سوژه بروید؟

من در این باره به طور مفصل در کتاب نوشته‌ام اما به نظرم بهتر بود بپرسید چرا من برای نوشتن کتاب «عصمت» انتخاب شدم. در یک جمله بخواهم این انتخاب را بیان کنم، می‌گویم خود شهید مرا برای نوشتن کتابش انتخاب کرد و جالب است بدانید من تا قبل از نوشتن کتاب «عصمت» اصلا نویسنده نبودم و طی یک جریانی وارد مسیر شناخت این شهید و سپس نوشتن کتابش شدم. 

اگر بخواهم عصمت را در یک واژه معرفی کنم که بیشترین بار معنایی را در چارچوب ویژگی‌هایش دارد، آن کلیدواژه حجاب و عفاف است و پافشاری او بر این مورد که حجاب جزو لاینفک زندگانی‌اش می‌شود؛ چه در دوران قبل از انقلاب که در مدرسه برای داشتن حجاب دچار مشکلاتی می‌شود و چه بعد از انقلاب و دوران جنگ تحمیلی که ایشان در شهر جبهه‌ای به نام دزفول زندگی می‌کند و چه در زمان شهادت‌ که با حجاب کامل به بهشت پرواز می‌کند؛ عصمت، چادر و شهادت.

* درباره کتاب عصمت بفرمایید و اینکه چه زمانی شروع به نوشتن کتاب کردید؛ چقدر زمان صرف شد برای نگارش اثر و اینکه در مسیر نگارش با چه مشکلات و موانعی روبه‌رو بودید؟

نوشتن کتاب عصمت را ۱۹ ماه رمضان سال ۹۲ کلید زدم. ۳ سال زمان برد تا به شکل جزوه درآمد. چند جایی در شهر دزفول و حتی استان خوزستان برای چاپ کتاب مراجعه کردم که می‌گفتند ما برای چاپ این کتاب بودجه‌ای در اختیار نداریم. واقعا مستاصل شدم. خیلی تلاش کردم و به هر دری می‌زدم بتوانم قصه عصمت را به دست دختران شهر و کشورم برسانم تا بدانند از ما تا عصمت فاصله‌ای نیست؛ پس می‌شود حجاب داشت و به بالاترین مقام قرب الهی رسید. پس می‌شود حجاب داشت و زندگی مشترک عاشقانه‌ای را شروع کرد. پس می‌شود حجاب داشت و تحصیل کرد و خیلی از موارد دیگر.

بعد از اینکه نتوانستم کتاب «عصمت» را چاپ کنم، به زیارت مزار عصمت در گلزار شهدای شهیدآباد دزفول رفتم. از او خواستم حالا که خودش تصمیم گرفته کتابش را بنویسم و از این طریق پرده از گمنامی بیش از 30 ساله روایت ناشنیده‌اش بردارم، خودش کمک و راهنمایم باشد. بعد از آن زیارت و تلفیق اشک، بغض و تک‌تک کلمات کتاب «عصمت» که جلوی چشمانم رژه می‌رفت، به واسطه یک دوست، کتاب به نشر صریر رسید و سازمان مشارکت زنان در دفاع‌مقدس چاپ آن را به عهده گرفت و این شد که سال ۹۵ کتاب «عصمت» منتشر شد.

* استقبال از کتاب چطور بود و اینکه امسال هم در نمایشگاه کتاب این اثر عرضه ‌شده، آیا همچنان مورد اقبال و استقبال علاقه‌مندان قرار دارد؟ 

استقبال از کتاب از همان ابتدای چاپ هم خوب بود و قصه ناشنیده عصمت، دهان به دهان چرخید تا اینکه سال ۹۷ در حاشیه یک مراسم در حسینیه امام خمینی(ره) من بابت نوشتن این اثر با رهبر معظم انقلاب دیدار و گفت‌وگو کردم. از اینکه می‌دیدم حضرت آقا کتاب مرا با اسم می‌شناسند و فرمودند «کتاب عصمت، همان کتابی که روی میز من است»، تمام سختی‌های قبل از چاپ کتاب را فراموش کردم و وارد دنیای جدیدی شدم. معجزه همراهی شهید عصمت پورانوری و رساندن کتابش به دستان مبارک رهبر معظم انقلاب را از حضور خود او می‌دانم که قدم به قدم همراهم بود و مرا تنها نگذاشت. این اثر امسال با ویراست و اضافات جدیدی چاپ شده و الحمدلله مورد استقبال مخاطبان در غرفه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌ مقدس، نشر صریر قرار گرفته است.

* 30 اردیبهشت سالروز تولد این شهید است؛ آیا برنامه خاصی در نمایشگاه در این ارتباط  تدارک دیده ‌شده است و پیشنهاد خودتان چیست؟

 تا الان که خیر! برنامه‌ای در این زمینه از سوی ناشر کتاب تدارک دیده نشده اما به نظرم این ایده می‌توانست اجرایی شود، چون شهید عصمت پورانوری بابت کتابش شهید شاخص جهان اسلام در سال ۱۳۹۸ معرفی شد. 

بعد از دیدارم با مقام معظم رهبری، کتاب «عصمت» وارد خط ترجمه شد که در خبرها خواندم به ۱۵ زبان زنده دنیا ترجمه شده است. کتاب عصمت به زبان ترکی آذری مورد استقبال بی‌شمار دختران شیعه آذربایجانی قرار گرفته که خبرش را شنیده‌ام و خدا را شکر می‌کنم روایت جذاب و ناشنیده عصمت، مخاطبانی خارج از مرزها دارد.

* با توجه به اینکه شما در حوزه زنان و دفاع‌ مقدس دست ‌به ‌قلم هستید، لطفاً درباره جایگاه زنان چه از باب موضوع و سوژه و چه نویسندگان خانم فعال در حوزه نشر بفرمایید و اینکه اساساً جایگاه ادبیات پایداری و مقاومت در حوزه نشر کشور کجاست؟

الحمدلله در راستای نقش و حضور رزمندگان در ادبیات پایداری، آثار زیادی چاپ شده اما در حوزه زنان بویژه شهدای زن که تعدادشان بالای ۶۰۰۰ شهید است، کم‌کاری شده و تعداد خیلی محدودی شاید به اندازه انگشتان دست اثر چاپ شده باشد و آنطور که باید و شاید برای معرفی این شهدا در سطح ملی اقداماتی از سمت مسؤولان فرهنگی نشده است.

بارقه‌های امید البته در حال تابیدن است، چرا که خانم‌ها در این حوزه وارد شده‌اند و آثار مکتوبی را درباره حضور زنان نوشته‌اند یا در حال نوشتن هستند که اکثر دوستان من در این زمینه فعالیت دارند و جزو نویسندگان سرآمد حوزه زنان در دفاع ‌مقدس هستند.

* سی‌وپنجمین نمایشگاه کتاب تهران در حال برگزاری است؛ با توجه به حضورتان در ادوار گذشته، وضعیت نمایشگاه امسال را چطور ارزیابی می‌کنید و اینکه درباره نقاط مثبت و منفی نمایشگاه کتاب به ‌عنوان بزرگ‌ترین اجتماع فرهنگی کشور چه نظری دارید؟ 

من تاکنون نتوانسته‌ام در نمایشگاه کتاب حاضر شوم و توفیق حضور نداشته‌ام اما بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب که فرمودند: «این ایامی را که نمایشگاه کتاب در تهران برگزار می‌شود، به نظر بنده باید بهار کتاب نامید»، باید فرصت محدود بهار کتاب را درک کرد و نهایت استفاده را از این چند روز برد تا در سرزمین کلمه و دانایی، خود را به دانستن ناشنیده‌ها رساند.

* لطفاً درباره کارها و برنامه‌های پیش رو بگویید و اینکه آیا کتابی در دست نگارش دارید؟ 

من در حوزه کودک و نوجوان هم قلم می‌زنم. امسال کتاب «عروس آسمانی» را که یک داستان نوجوانانه است در عرفه نشر کتابک در بخش کودک و نوجوان نمایشگاه دارم. در غرفه نشر ۲۷ بعثت هم کتاب «آغوش مادر» را دارم که برای نخستین‌بار به صورت کمیک تصویر ارائه شده و داستانی کودکانه  از جنگ تحمیلی است. در واقع تلفیق داستان و تصویر است.

یک کتاب نوجوان دیگر از زندگی بانوی شهید خرمشهر نوشته‌ام که از سوی نشر کتابک در حال چاپ است و 2 کتاب هم در رده بزرگسال و در حوزه زن و دفاع‌ مقدس در حال چاپ دارم که متعلق به حوزه هنری است.

* در پایان اگر صحبت و سخنی باقی ‌مانده است می‌شنویم؟

به نظرم حالا که بحث حجاب در محافل داغ است و دختران نوجوان ما باید برای خود الگو داشته باشند، نهادهای فرهنگی باید برای معرفی اسوه‌هایی چون عصمت تلاش کنند و این کتاب را به دست مخاطبان اصلی‌اش برسانند، چرا که راه سعادت ما از مسیر سبز و روشن شهدا می‌گذرد و عصمت چراغ راه حجاب است.