محمد محمدی: در مجاری رسمی، تاریخ شکل‌گیری انتشارات سوره مهر به 24 سال پیش یعنی 1379 باز می‌گردد اما با مروری بر نفرات اصلی شکل‌گیری حوزه هنری به وضوح می‌توان دید اغلب آنان که به صورت خودجوش حوزه هنری فعلی یا همان حوزه اندیشه انقلاب اسلامی سابق را شکل دادند، از جمله نویسند‌گان و شاعرانی بودند که بعدها در شکل‌گیری انتشارات سوره مهر نقش مهم و موثری ایفا کردند، از همین رو باید قدمت این انتشارات را به اندازه و سابقه تشکیل حوزه هنری انقلاب اسلامی دانست؛ انتشاراتی که با گذشت بیش از 2 دهه فعالیت رسمی به عنوان یکی از فعال‌ترین و موثرترین ناشران حوزه انقلاب اسلامی از جایگاه ویژه و منحصر به فردی در ادبیات پایداری در کشور برخوردار است. 

به مناسبت برگزاری سی‌وپنجمین نمایشگاه کتاب تهران با علی‌اکبر شیروانی، مدیرعامل انتشارات سوره مهر به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

***

* لطفا کمی پیرامون حضور و سابقه انتشارات سوره مهر به عنوان یکی از معتبرترین ناشران حوزه کتاب در کشور توضیح دهید؟

خب! انتشارات سوره مهر سابقه بلندمدتی دارد. ریشه اصلی انتشارات به تولد حوزه هنری بازمی‌گردد. احتمالا قصه تکراری خواهد بود اما یادآوری‌اش بد نیست که حوزه هنری به صورت خودجوش توسط برخی هنرمندان بنیان‌گذاری شد. بیشتر این  هنرمندان شاعر و نویسنده و قصه‌نویس بودند. تبلور کار این هنرها در کتاب است. از همان زمان کار نشر هم کم‌‌وبیش در حوزه هنری شروع شد. کار نشر در حوزه مشکلاتی داشت که منجر به این شد انتشارات سوره مهر متولد شود و متولی انتشار و توزیع و کار حرفه‌ای نشر برای حوزه هنری باشد. از میان تجربه‌های گوناگون پیش از تولد انتشارات سوره مهر، انتشارات سوره مهر مدل بهتری بود و جواب داد. حالا حدود ۲ دهه است که انتشارات سوره مهر فعال است و کار می‌کند و یکی از جلوه‌های حضورش، حضور در نمایشگاه است. در این حضور هم پیشرو و الگویی برای دیگر ناشران در طول زمان بوده است و هم به بلوغ و پختگی نظام‌مند رسیده است. اینکه می‌گویم بلوغ و پختگی نظام‌مند به این معنا که دیگر کار نمایشگاهی به افراد گره نخورده و یک کار منسجم تیمی شده است و از طرفی خود نمایشگاه و شیوه‌‌های حضور و نوع تعامل را تمام کارکنان سوره از حفظ‌ هستند  و نیاز به آزمون و خطا ندارند؛ برخی ناشران هنوز هم در حال آزمون و خطا هستند. 

* انتشارات سوره مهر امسال در نمایشگاه دست پری دارد و بسیار پررنگ است. لطفا بفرمایید امسال با چند عنوان کتاب در نمایشگاه حضور دارید و آثارتان با چه محتوا و در چه ژانری است؟

ما سال 1402 را با 113 کتاب چاپ اول بزرگسال و 41 کتاب چاپ اول کودک، خردسال و نوجوان بستیم اما اگر از نمایشگاه تا نمایشگاه را مبنای محاسبه قرار دهیم، این تعداد بیشتر است و به حدود 140 اثر بزرگسال و 50 اثر کودک و نوجوان می‌رسیم. یکی از اتفاقات ویژه برای ما فعالیت متمرکز بر حوزه کودک و نوجوان است. نشر مهرک امسال با دست پر و متنوع به نمایشگاه آمده و به نحوی به خطاب ویژه مقام معظم رهبری پاسخ مناسب داد. در بخش بزرگسال هم تنوع خوبی داشتیم؛ هم کتاب‌های ادبیات پایداری و دفاع‌مقدس بسیار خوب بود، مثل کتاب «پری خانه ما» و «مسکوی کوچک افغانستان» و میاندار و بسیاری کتاب‌های دیگر، هم در حوزه طنز چند کتاب خوب ارائه کردیم، مثل «آبنبات لیمویی» و «بالاخره بامزه می‌نویسم» و «دیزی در پنت هاوس» و هم در سفرنامه ژانر تازه‌ای آغاز کردیم که «آن شب در دوحه» و «پرسه در لوسیل» 2 کتاب منتشر‌شده در این زمینه بود. بسیار خوشحالم که کتاب «ترانه‌های وطن» و «تبعید» که ادای دینی است به آنچه در غزه می‌گذرد، در نمایشگاه عرضه می‌شود.  

* لطفا درباره آثار چاپ نخست‌تان در نمایشگاه امسال بفرمایید و اینکه آیا برای نمایشگاه، کتاب جدیدی رونمایی خواهید کرد؟

تعداد آثار چاپ اول بسیار زیاد است. برخی از آنها در نمایشگاه امسال رونمایی می‌شود یا جلسه نقد و بررسی برایشان گذاشته می‌شود اما امکان اینکه برای همه کتاب‌ها مراسم رونمایی یا جلسه نقد و بررسی بگذاریم وجود ندارد. بالاخره محدودیت‌های نمایشگاه را باید در نظر گرفت.

* آیا امسال برنامه‌های جنبی دیگری هم در نمایشگاه دارید؟

یکی از فعالیت‌های اخیر انتشارات سوره مهر توسعه مخاطب در حوزه‌های مختلف کتاب و کتابخوانی است و در این زمینه کتاب صوتی برای ما اولویت داشته است. سماوا ناشر کتاب صوتی سوره مهر است و علاوه بر رونمایی از 4 کتاب صوتی با چهره‌های بنام و مشهور، به صورت ویژه به معرفی کتاب‌های صوتی در نمایشگاه می‌پردازد. علاوه بر این در ۲ بخش پوستر هم فعال بوده‌ایم. به صورت روزانه پوسترهایی در دیوار غرفه نصب می‌شود. یکی از پوسترها تلنگر نام دارد که هر روز یکی از کاتون‌های هنرمند گرامی جناب آقای سیدمسعود شجاعی‌طباطبایی به نمایش درمی‌آید. این کارتون‌ها همه درباره کتاب و کتابخوانی است و تلنگری به مخاطب درباره کتاب می‌زند. پوستر دیگری هم در همبستگی با مردم غزه با همکاری هنرمند گرامی سرکار خانم فاطمه تشکری با تکنیک آبرنگ روزانه نصب می‌شود که یادآوری انسانیت و شرف است.

* با توجه به حضورتان در حوزه نشر، وضعیت این حوزه در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کاروبار نشر به صورت عمومی خوب است. نشر البته تابعی از وضعیت عمومی اقتصاد کشور است و نه بخش مستقلی که هیچ کاری به اقتصاد کشور نداشته باشد. ما در تولید محتوا ضعف‌های جدی داریم و گاهی گام‌های‌مان از نیازها، علاقه‌ها و گرایش‌های مردم عقب است و همین باعث می‌شود مردم سراغ کتاب‌های ترجمه‌ای بیشتر بروند اما همواره تولید محتوای خلاق و بدیع و پاسخگو طرفدار و مخاطب داشته است. به هر حال، اینکه گاهی اقتصاد نشر رونق بیشتری دارد و گاهی کمتر، طبیعی است و ناشران با شناخت مخاطب و بازار و وضعیت عمومی اقتصاد نشر می‌توانند و باید کار کنند.

* لطفا ارزیابی‌تان را پیرامون نمایشگاه کتاب امسال بفرمایید؛ به نظر شما استقبال چه در حوزه ناشران و چه مخاطبان چگونه خواهد بود؟

همه‌چیز خوب است؛ مشکل خاصی نیست. ناشران حضور فعال و پررونقی دارند و مخاطبان هم همواره حضور دارند. هرچه هست از قامت ناساز بی‌اندام ما است اگر مخاطب کمتر به نمایشگاه بیاید، که فکر نمی‌کنم اینطور باشد. 

* نکته‌ای که چند سالی است برای اهالی کتاب مطرح شده بحث محل و مکان نمایشگاه است. لطفاً بفرمایید کدام مکان نمایشگاه که روزگاری در سئول بود، بعد در شهر آفتاب و چند سالی هم در مصلی، به نظر شما می‌تواند چه برای ناشران و چه برای مخاطبان محلی در دسترس و بهتر باشد؟

این هم از آن سوال‌هاست که جوابش بسیار سخت است و پردردسر. به نظرم ربطی به نشر هم ندارد. مساله کلان مملکتی است و شهرداری و دولت باید فکری برای آن بکنند. اینقدر که من نمایشگاه‌های دیگر را دیده‌ام و البته خب استقرای من استقرای بسیار ناقصی است، دسترسی مردم به نمایشگاه مهم است. پس گزینه شهر آفتاب گزینه مناسبی نبود. هرچقدر هم وسایل حمل‌ونقل عمومی اضافه شود گزینه خوبی نمی‌شود، چون بخشی از دسترسی فاصله است و نه تسهیلات. مصلی از نظر دسترسی عالی است اما به هر حال محل نمایشگاهی نیست. بالاخره نمایشگاه و ساختمان نمایشگاهی ساختار شکل‌گرفته و شناخته‌شده‌ای است. نمی‌شود که ما همواره در حال اختراع چرخ باشیم. بالاخره مجتمع نمایشگاهی و ساختمان نمایشگاهی شکل و تعریف و نمونه‌هایی دارد. این همه هزینه و دردسر هر سال ناشران و مسؤولان نمایشگاه باید متحمل شوند که بسیاری از آن به خاطر آن است که در مکانی نامناسب نمایشگاه برگزار می‌شود. سئول بهترین گزینه بود اما عدم رسیدگی و نوسازی و بهسازی و به‌روز‌رسانی آنجا را هم دچار مشکلاتی کرده بود. به نظرم دولت و شهرداری باید با نگاه به تجربه‌های گوناگون، فکری برای یک مکان نمایشگاهی درست و حسابی بکنند که بتوانند از آن از کتاب گرفته تا دیگر محصولات در طول سال استفاده درستی بکنند. نمایشگاه کتاب می‌تواند متر و معیار خوبی برای این مسؤولان باشد و می‌توانند با متولیان نمایشگاه کتاب در این باره همفکری کنند. چرا؟ چون به گمانم ۳ ضلع مخاطب، بازار و مسؤولان دولتی بیش از هر نمایشگاهی در نمایشگاه کتاب حضور دارند و وقتی جایی برای نمایشگاه چند میلیونی مناسب باشد، برای هر نمایشگاهی می‌تواند مناسب باشد. حل این مساله کهنه اراده و برنامه‌ریزی می‌خواهد که به امید خدا در زمان مناسبش ایجاد می‌شود. 

* در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده است بفرمایید.

هیچ چیز جای کتاب را نمی‌گیرد. کتاب بخوانیم و کتاب بخوانیم.