* کلیسا به چه چیز اعتراض دارد؟

حرکت معترضان ارمنی این بار جنبه‌های کاملا متفاوتی دارد، از همین رو بررسی ماهیت و شکل اعتراضات در این کشور می‌تواند تصویری روشن‌تر از دلایل و خواست‌های این حرکت اعتراضی را در اختیار قرار دهد. شاید برای نخستین بار در تاریخ ارمنستان مدرن باشد که یک جنبش اعتراضی در این کشور دارای ماهیتی سیاسی نبوده و اعتراضات در ارمنستان این بار از بطن کلیسای حواری مسیح نشات گرفته است و یک اسقف اعظم به ‌عنوان رهبر در صدر این جنبش دیده می‌شود؛ حرکتی که هرگونه وابستگی خود را به گروه‌های اپوزیسیون انکار و تنها انگیزه خود را دفاع از خاک میهن، حفظ تمامیت ارضی و بازگشت عزت و غرور ملی ارامنه عنوان کرده است. از همین‌‌رو «جنبش تاووش برای میهن» در حساس‌ترین برهه تاریخی ارمنستان توانسته نه‌تنها مخالفان سیاسی پاشینیان، بلکه قسمت اعظم قشر خاکستری این کشور را که از سیاسیون فاسد گذشته، همچنین نیروهای وابسته به روسیه خسته بودند و امید خود را نسبت به دولت غرب‌گرای پاشینیان از دست داده‌اند به میدان بیاورد. فضای سیاسی ارمنستان به یاد ندارد در اعتراضات و جنبش‌های سیاسی اتفاق‌افتاده در این کشور از حمایت بی‌چون و چرای کلیسا یا همان مذهب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پایه‌های زندگی سیاسی و اجتماعی ارامنه برخوردار بوده باشد. از همین‌ رو اسقف گالستانیان سعی کرده با عاریت گرفتن برخی مفاهیم مقدس مانند «شهادت» از ادیان دیگر همانند اسلام، دفاع از سرزمین و حاکمیت ملی را به امری قدسی تبدیل کند تا شاید از این طریق بتواند در مقابل روند تسلیم اراضی ارمنستان سدی مردمی با پشتوانه کلیسا ایجاد کند. همچنین این جنبش از همراهی گسترده فضای دانشگاهی و کنسرواتوار‌های (هنرستان‌های موسیقی) این کشور برخوردار شده است، به نحوی که دانشگاه ایروان، دانشگاه پلی‌تکنیک و دانشگاه ملی ارمنستان در همراهی با این اعتراضات کلاس‌های درس خود را تعطیل کرده‌اند. همچنین گفته می‌شود برخی از بدنه نظامی ارتش ارمنستان و پلیس این کشور هم همراهی خود با این جنبش را اعلام کرده‌اند. یکی دیگر از مواردی که جنبش تاووش برای میهن را نسبت به دیگر اعتراضات سیاسی اتفاق‌افتاده در ارمنستان متفاوت می‌کند همراهی کلیسا‌ها و مراجع دینی ارمنی سایر نقاط جهان است که در همراهی کامل با دیاسپورای ارمنی به حمایت از جنبش اعتراضی اسقف گالستانیان برخاسته‌اند. همچنین یکپارچگی جامعه ارمنی خارج از کشور که در حمایت از جنبش تاووش برای میهن متحد شده‌اند، می‌تواند افکار عمومی جهانیان را به خواست معترضان جلب کند. نمونه بارز آن‌ را می‌توان در تجمع ارامنه ایران در کلیسای جامع ارامنه در تهران مشاهده کرد.

* جنبش تاووش برای میهن چه‌ می‌خواهد؟

در ابتدای حرکت تنها خواسته معترضان به رهبری اسقف گالستانیان تغییر سیاست‌های واگذاری سرزمین به جمهوری باکو از سوی پاشینیان بود اما در ادامه این حرکت و در گردهمایی‌ای که رهبران جنبش اعتراضی در میدان جمهوری ایروان برگزار کردند خواسته‌های آنان کاملا رنگ‌ و بوی متفاوتی به خود گرفت، زیرا دولت ارمنستان همزمان با اعتراضات گسترده مردمی، در روزهای گذشته مذاکراتی را در قزاقستان با جمهوری آذربایجان انجام داد که ماهیت آن تثبیت واگذاری چند روستا به باکو و نهایی کردن سازوکار‌های تحدید حدود در مناطقی همچون جرموک، تیگراناشن، واردانیس یا حتی سیونیک بوده است. از همین‌ رو گالستانیان با ناامیدی از تغییر روند دولت در اولین گردهمایی معترضان در روز پنجشنبه درخواست استعفای پاشینیان را مطرح کرد و پس از چند ساعت درخواست استیضاح نخست‌وزیر ارمنستان از سوی مجلس این کشور به میان کشید. گفته می‌شود رهبران این جنبش با احزاب مخالف در مجلس به توافق رسیده‌اند تا روند قانونی استیضاح نخست‌وزیر را کلید بزنند اما به ‌منظور دستیابی به هدف که همانا برکناری قانونی پاشینیان است همچنان از آرای لازم (کمبود 19 رای) برخوردار نیستند و امید دارند از طریق کلیسا و فشار مردمی آرای لازم را در مجلس بدست آورند. شکست در استیضاح، طبق قانون این امکان را به نخست‌وزیر می‌دهد تا به مدت ۶ ماه از مطرح شدن هرگونه طرح مجدد استیضاح جلوگیری کند و این یک شکست برای این جنبش محسوب خواهد شد. یکی از راهکارهای معترضان به‌ منظور تحت فشار قرار دادن مجلس این کشور، ایجاد نافرمانی‌های مدنی به شکل گسترده از سوی شهروندان ارمنی است تا از این طریق بتوانند کارکرد دولت را فلج و آن ‌را مجبور به تغییر سیاست‌ها و مجلس را در اجرای طرح استیضاح نخست‌وزیر همراه کنند. بستن راه‌های ورودی به ایروان و جاده‌های اصلی ترانزیتی این کشور از جمله مسیر ارمنستان به گرجستان و جاده ترانزیتی ایران به ایروان در محدوده سیسیان از این جمله‌اند. اما نکته مهمی که روز جمعه از سوی اسقف گالستانیان مطرح شد و نشان داد معترضان برای فردای پس از پاشینیان دارای برنامه هستند، درخواست رهبری جنبش از دیپلمات‌ها و نظامیان سابق ارمنستان بود. گالستانیان به دیپلمات‌های سابق دستور داد عصر یکشنبه مفهومی روشن از مرز‌بندی و تحدید حدود و انجام مذاکرات صلح با جمهوری باکو را تهیه و تدوین کنند. همچنین وی از نظامیان سابق خواست تدابیری برای بهبود امنیت دولتی در این کشور ارائه دهند. این نشان می‌دهد برعکس آن‌ چیزی که اسقف اعظم در سخنان خود مبنی ‌بر عدم تمایل به ورود به سیاست بیان می‌کند و شأن و جایگاه خود را فراتر از نخست‌وزیری و عناوین سیاسی می‌داند، برنامه‌هایی در پس ذهن رهبران جنبش وجود دارد تا در صورت لزوم اسقف گالستانیان سکان سیاست در ارمنستان را به دست گیرد.

* دولت چه می‌گوید؟

اما دولت پاشینیان تا این لحظه سعی کرده است از همان استراتژی قدیمی خود که نسبت به تمام اعتراضات در چند سال گذشته استفاده کرده بهره ببرد. در گام نخست این راهبرد، دولت در مقابل این حرکت اعتراضی از خود واکنش مهمی نشان نداده تا از این طریق از اهمیت آن کاسته و جلوی برخوردهای احساسی که توان ایجاد خوراک تبلیغاتی برای مخالفان را داشته باشد بگیرد. در گام بعد دولت غربگرای ارمنستان بعد از هر شکست و بحران سیاسی در چند سال گذشته اجازه داده است اعتراضاتی به صورت مدیریت‌شده در کوتاه‌مدت انجام گیرد تا احساسات جامعه فروکش کند و مجددا ادامه برنامه‌های خود را که در راستای منافع ترکیه، جمهوری آذربایجان و غرب طراحی شده ادامه دهد.

* در آینده

با توجه به حوادث اتفاق‌افتاده در چند روز گذشته به ‌نظر می‌رسد اصطکاک میان دولت و مخالفان شکلی فرسایشی به خود بگیرد و برخلاف حرکات اعتراضی سال‌های قبل، شاهد اتمام این تجمعات در آینده نزدیک نباشیم. بویژه اینکه در بحبوحه اعتراضات شاهد مذاکرات وزرای خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر فرمول صلحی باشیم که منجر به واگذاری قطعی برخی مناطق به باکو خواهد شد. از همین ‌رو می‌توان ۳ اقدام را برای سرکوب کردن جنبش اعتراضی اسقف گالستانیان از سوی دولت ارمنستان پیش‌بینی کرد. 1- دستگیری هدفمند رهبران جنبش و از همه مهم‌تر اسقف گالستانیان، 2- دستگیری دسته‌جمعی اعتصاب‌کنندگان و متفرق کردن تظاهرات‌کنندگان با شدت عمل زیاد از سوی پلیس، 3- برنامه‌ریزی برای یک حمله ساختگی در شرایط فعلی از سوی جمهوری آذربایجان با هماهنگی دولت پاشینیان به مرزهای ارمنستان جهت ایجاد تهدید خارجی و به شکست کشاندن جنبش اعتراضی.