گروه اقتصادی: دولت سیزدهم با سکانداری آیتالله شهید سیدابراهیم رئیسی در شرایطی امور اجرایی کشور را به دست گرفت که بر اثر ترک فعل 8 ساله دولت قبل، در بسیاری از شاخصهای اقتصادی، کشور در لبه پرتگاه قرار داشت اما با کار جهادی و روحیه مردمی تاکنون که حدوداً سهچهارم از عمر دولت سپری شده، در بسیاری از این شاخصها به ثبات نسبی رسیدهایم.
باید یادآوری کنیم آیتالله شهید رئیسی در شرایطی کشور را تحویل گرفت که بیماری فراگیر کرونا موجب مرگ روزانه صدها نفر از هموطنان و داغدار شدن خانوادههای آنان میشد. از سویی کشور در فشار حداکثری تحریمی آمریکا قرار داشت و امکان فروش نفت و دور زدن تحریمها به حداقل و فروش نفت و میعانات گازی به کمترین میزان خود در ۳ دهه گذشته رسیده بود. اما امروز صحبت از تولید نفت روزانه بیش از ۳ میلیون بشکه است و صادرات نفت خام کشورمان نیز به روزانه ۱,۷ میلیون بشکه رسیده
است. آمارهای فروش نفت نشان میدهد در دولت قبل میزان صادرات کشورمان تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز هم رسیده بود. از سویی بر اساس گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، میزان کسری بودجه سالانه به حدود 500 هزار میلیارد تومان رسیده و تورم سالانه رکورد عجیب ۶۰ درصد را شکسته بود. برآیند رشد اقتصادی کشور در دهه ۹۰ بنا بر گزارش مرکز آمار و بانک مرکزی، نزدیک به صفر و روند سرمایهگذاری در کشور منفی شده بود. در چنین وضعیتی برخی کارشناسان اقتصاد در انتظار سونامی تورم 3 رقمی بودند.
یکی از ابرمشکلات دولت پس از تورم، مسکن بود که رهبری هم بارها به آن اشاره داشتند. دولت در مرحله اول دست به کار تکمیل ۲۳۰ هزار مسکن مهر ناتمام شد و از ورود بخش خصوصی و مردم به این بخش استقبال کرد و تکمیل این پروژهها را به انبوهسازان سپرد و ساختوساز در بافتهای فرسوده را وزارتخانه به عهده گرفت.
پرداخت تسهیلات به پروژههای خودمالکی و انعقاد قرارداد با بانک برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن به اشخاص دارای زمین (خودمالکی)، نوسازی و بهسازی مسکن روستایی و تخصیص زمین به متقاضیان واجد شرایط بخشی از برنامه و سیاستهای دولت شهید رئیسی در بخش مسکن بود.
بر اساس آمارها بیش از 2 میلیون و 600 هزار مسکن در حال ساخت است و حتی اگر صددرصد وعده 4 میلیونی مسکن دولت هم محقق نشود، نسبت به دولتهای قبل رشد چند برابری ساخت مسکن و دستیابی به آمارهای 80-70 درصدی در تحقق اهداف دولت حاصل خواهد شد.
در حال حاضر بیش از 2.5 میلیون واحد نهضت ملی مسکن در مرحله ساخت است و 100 هزار هکتار زمین برای اجرای این طرح تأمین شده است تا 4.5 میلیون خانوادهای که تاکنون در سامانه ثمن ثبتنام کردهاند، بتوانند خانهدار شوند.
بنا بر این گزارش، بر اساس اعلام مرکز آمار و بانک مرکزی، میزان رشد بخش مسکن و ساختمان در سال پایانی دولت قبل به ترتیب منفی 13.5 و منفی 15.4 درصد بود که این مهم در پایان سال گذشته به 4.8 درصد رسید. این یعنی نه تنها از رکود بخش مسکن پس از سالها خارج شدیم، بلکه در مسیر درست قرار گرفتیم.
زمانی که خاموشی، خاموش شد
یکی از خاطرات تلخ دهه 90، قطع گسترده برق مشترکان مسکونی بود. این اتفاق دیگر تبدیل به یک رویه در تابستانها شده بود و شهروندان نداشتن برق در اواسط تابستان را پذیرفته بودند و تقاضایی که از دولت وقت داشتند این بود که خاموشیها را پیش از رخ دادن به آنها اطلاع دهد تا بتوانند برنامهریزی کنند. با تشکیل دولت سیزدهم ضمن افزایش تولید برق، برنامهریزی صورت گرفت تا صنایع بدون اینکه به تولیدشان آسیبی وارد شود بخشی از بار ناترازی برق کشور را به دوش بگیرند.
بر این اساس، تابستان سال گذشته بخش صنعت کشور شاهد رکوردهای کمنظیری در رشد تولید بود که این موضوع به دلیل تلاشهای وزارت نیرو برای تأمین برق پایدار محقق شد. افزایش ظرفیت تولید برق به میزان ۸۵۳۸ مگاوات در مقایسه با میانگین سالانه ۲۵۰۰ مگاوات در دوره دولتهای یازدهم و دوازدهم، بهرهبرداری از ۵۸۸۸ مگاوات نیروگاه حرارتی در مقایسه با میانگین سالانه ۱۵۸۴ مگاوات در دوره دولتهای یازدهم و دوازدهم، شروع عملیات اجرایی احداث نیروگاههای خودتأمین توسط صنایع انرژیبر بزرگ به میزان ۶۴۰۰ مگاوات و راهاندازی ۱۲۰۰ مگاوات بخش بخار نیروگاههای گازی کشور (معادل کل عملکرد ۸ ساله دولتهای یازدهم و دوازدهم) از جمله اقداماتی است که از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم در حوزه برق و انرژی محقق شده است. ارتقای توان تولید و رفع محدودیت تولید نیروگاههای موجود به میزان ۲۰۰۰ مگاوات (معادل کل عملکرد ۸ ساله دولتهای یازدهم و دوازدهم)، برنامهریزی برای بهرهبرداری از ۵۴۰۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر در سال ۱۴۰۳ (معادل ۷,۵ برابر عملکرد ۸ ساله دولتهای یازدهم و دوازدهم) و کاهش مصرف بخش خانگی حدود ۱۲ میلیارد کیلووات ساعت (۲۰ درصد) بدون اعمال هیچگونه خاموشی بهرغم افزایش بیش از ۲ میلیونی مشترکان و افزایش قابل توجه دمای هوا را میتوان در همین مقوله مورد اشاره قرار داد.
دولت سیزدهم با اعمال سیاستهای پولی و مالی موفق شد رشد نقدینگی را کنترل کند؛ به گونهای که نرخ ۴۲ درصدی در ابتدای دولت، به 24 درصد فعلی برسد که این نرخ پایینترین نرخ از خرداد ۱۳۹۸ است. همچنین نرخ رشد پایه پولی کشور که در ابتدای دولت ۴۵ درصد بود به عدد 31.7 درصد کاهش یافت. برآیند این سیاستهای پولی آن بود که میزان تورم نقطه به نقطه در فروردین سال جاری به 27.7 درصد رسید، این در حالی است که نرخ تورم نقطه به نقطه در سالهای پایانی دهه 90 به بیش از 40 درصد نیز رسیده بود.
توجه به همسایهگرایی و دیپلماسی منطقهای
از همان آغاز راه دولت سیزدهم، شهید رئیسی اولویت توسعه تجارت کشور را همسایگان عنوان کرد و در سخنرانیها و دیدارهای خود با مقامات کشورها بر افزایش تجارت با کشورهای هممرز ایران تاکید کرد و آن را جزو اولویتهای کاری دولت جدید برشمرد. ایران با ۱۵ کشور مرزهای زمینی و دریایی دارد که شامل پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق، کویت، عربستان، قطر، بحرین، امارات متحده عربی و عمان میشود. از اول شهریور تا پایان بهمن سال ۱۴۰۰ صادرات به همسایگان به ۴۴ میلیون و ۵۲۹ هزار و ۱۸۵ تن به ارزش ۱۵ میلیارد و ۶۷ میلیون و ۲۴۴ هزار و ۶۲۵ دلار رسید که حاکی از رشد ۴۴ درصدی در وزن و ۴۸ درصدی در ارزش در دولت سیزدهم بود، همچنین در این مدت ۱۴ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۳۴۸ تن کالا به ارزش ۱۴ میلیارد و ۵۰۲ میلیون و ۱۷۴ هزار و ۴۳۰ دلار واردات انجام شد.
سال ۱۴۰۱ کل تجارت با همسایگان به ۸۸ میلیون و ۱۵۳هزار و ۴۶۴ تن کالا به ارزش ۵۳ میلیارد و ۳۶۴ میلیون و ۶۸۰ هزار دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل آن ۱۶ درصد رشد داشته و سهم صادرات ۶۸ میلیون و ۸۰۲ هزار تن کالا به ارزش ۲۷ میلیارد و ۹۴۲ میلیون و ۴۳۳ هزار دلار با رشد ۲۰ درصدی بود و سهم واردات به ۱۹ میلیون و ۳۵۲ هزار تن کالا به ارزش ۲۵ میلیارد و ۴۲۲ میلیون و ۲۴۶ هزار و ۵۹۵ دلار با رشد ۱۲ درصدی رسید.
در رابطه با میزان تجارت با کشورهای همسایه طی سال 1402، چندی پیش رضوانیفر، رئیسکل گمرک ایران از رشد تجارت ایران با 15 کشور همسایه در سال گذشته خبر داده و گفته بود تجارت ایران با کشورهای همسایه به ۶۱ میلیارد دلار رسید. بر اساس همین آمار سال گذشته ۲۸ میلیارد و ۲۸۸ میلیون دلار کالا به ۱۵ کشور همسایه صادر و ۳۲ میلیارد و ۴۸۵ میلیون دلار وارد کشور شده است که به ترتیب ۹,۵۱ درصد کاهش و 13.17 درصد افزایش داشته است. توجه به این نکته ضروری است که در این مدت بیش از ۵۴ میلیارد دلار از تجارت ایران با ۵ کشور همسایه شامل امارات عربی متحده، ترکیه، عراق، پاکستان و فدراسیون روسیه انجام شد.
در بخش تکنولوژی فضایی ۱۳ پرتاب ماهوارهای موفق در دولت سیزدهم انجام شده است، در حالی که در دولتهای یازدهم و دوازدهم عملاً این صنعت کشور تعطیل شده بود. پرتابهای دولت سیزدهم از مجموع ۱۰ سال گذشته دولتهای پیشین بیشتر بود، در نتیجه همین پرتابها، کشورمان برای نخستین بار با موفقیت به مدار ۷۵۰ کیلومتری از سطح زمین دست یافت و اکنون ماهوارهبرهای ایرانی در کلاس سبک در مدارهای ۵۰۰ کیلومتری و ۷۵۰ کیلومتری از سطح زمین تثبیت شدهاند.
هدف صنعت فضایی ایران در دولت سیزدهم اینگونه پایهگذاری شد که محمولههای سنگین چند صد کیلویی را در مدار ۵۰۰ تا ۷۵۰ کیلومتری قرار دهد. وزن محمولههای کنونی حدود ۱۰۰ کیلوگرم است. طبق برنامه ۱۰ساله صنعت فضایی و در افق ۱۴۱۰، ایران باید بتواند محمولههایی را که وزن آنها به «تن» میرسد با موفقیت پرتاب کند.
ارتقای بهرهوری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساختوسازهای غیرمجاز و مقابله با جنگلخواری، پایش مخاطرات زیست محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله اهداف دولت در دستیابی به صنایع فضایی بود.
۳ سال رشد اقتصادی مثبت
در دولت تدبیر و امید نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۷ منفی ۴,۹ درصد، در سال ۱۳۹۸ منفی ۷,۲ درصد و در سال ۱۳۹۹، 3.6 درصد بود. این در حالی است که در دولت شهید رئیسی نرخ رشد اقتصادی در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب به حدود 4.4 و ۴ درصد رسید. این در شرایطی است که برای سال ۱۴۰۲ این نرخ بیش از ۵ درصد و اکنون 5.2 درصد اعلام شده است.
سیداحسان خاندوزی در گزارشی از عملکرد اقتصاد کشور در سال ۱۴۰۲ گفت: در ابتدای فروردین ۱۴۰۲ شاهد تورم نقطه به نقطه بیش از ۵۰ درصد بودیم و به دنبال نرخ رشد ۴ درصدی سال ۱۴۰۱ هدفگذاری دولت این بود که هم نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۲ افزایش یابد و هم تولیدات صنعتی، انرژی، معدنی، کشاورزی و بخش خدمات کشور رشد داشته باشد و البته همزمان نرخ تورم نقطه به نقطه نیز روند کاهشی خود را ادامه دهد.
در این دوره نرخ بیکاری با کاهش ۲ درصدی از ۹ به ۷ درصد رسید که به نوبه خود یک رکورد در ۱۵ سال اخیر - از سال ۱۳۸۷- محسوب میشود. کاهش ۱۱,۸ درصدی نرخ بیکاری فارغالتحصیلان دانشگاهی، کاهش نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال به 21.2 درصد از دیگر دستاوردهای این دوره بود تا جایی که خالص اشتغال ایجادی کشور در سال ۱۴۰۲ به رقم کمنظیر ۷۷۵ هزار نفر رسید.