محمد محمدی: اسفند سال1390 در حالی که سالنامه آماری سینمای ایران فیلم «صبح روز هفتم» به کارگردانی سیدمسعود اطیابی را با 4 هزار مخاطب در رتبه 74 قرار داد، حتی خوشبینا‌ترین مخاطبان سینما نیز هرگز فکرش را نمی‌کردند در انتهای دهه اطیابی بدل به یکی از پرمخاطب‌ترین کارگردان‌های سینمای ایران شود، فیلمسازی که سال 88 با فیلم «خروس جنگی» و سال 90 با «اخلاقتو خوب کن» نشان داد هر قدر در ژانر اجتماعی، سیاسی و درام ناموفق است، در کمدی می‌تواند به یکی از بی‌بدیل‌ترین فیلمسازان سینمای ایران تبدیل شود.

«تگزاس 1 و ۲» در مجموع با 4 میلیون مخاطب،  «دینامیت» با 3 میلیون، «انفرادی» و «بخارست» در اکران همزمان با مجموع 4 میلیون و قرار گرفتن در رتبه‌های یک و ۲ سال 1401 و «هتل» با 7 میلیون مخاطب، مسعود اطیابی را به یکی از خاص‌ترین کمدی‌سازان سینما بدل کردند.

البته در کارنامه کاری اطیابی فیلم‌های ضعیفی چون «ماه‌گرفتگی»، «برج آرام»، «خاک» و «مرجان» نیز وجود دارد ولی تمام این فیلم‌ها به اوایل دهه 90 بازمی‌گردد و اطیابی از اواسط همین دهه با تغییر در روند فیلمسازی‌اش، جای پای خود را در حوزه کمدی و جذب مخاطب به قدری سفت کرد که دیگر مخاطبان سینما از او فقط انتظار تولید آثار کمدی دارند؛ فیلمسازی که ثابت شده هر زمان دست به دوربین ببرد، باید نامش را در صدر فهرست سالنامه سینمایی آن سال قرار داد. حال پرسش این است: دلیل این موفقیت‌ها چیست و چرا آثار اخیر این فیلمساز همواره با استقبال باورنکردنی مواجه شده است؟ 

بدون شک یکی از پارامترهای موفقیت آثار اطیابی فارغ از موارد فنی استفاده از زوج هنری در فیلم‌هایش است.

مسعود اطیابی از جمله کارگردان‌هایی است که در ساخت آثار کمدی، به جذابیت زوج کمدی اعتقاد زیادی دارد. در اکثر آثار او بار کمدی روی دوش ۲ یا ۳ شخصیت قرار می‌گیرد و از ایجاد تعامل میان این بازیگران، موقعیت‌های کمدی جالبی خلق می‌شود. البته این زوج‌ها همیشه هم قدرتمند نیستند و گاهی اوقات حضورشان نه به نفع فیلم است و نه می‌تواند ضعف فیلمنامه یا ساختار را بپوشاند اما در بعضی آثار اطیابی، زوج کمدی به قدری موفق ظاهر می‌شوند که حتی ضعف سایر موارد فیلم را هم می‌پوشانند. «هتل» جدیدترین اثر مسعود اطیابی است و پژمان جمشیدی و محسن کیایی، بار دیگر برای تشکیل یک زوج کمدی در این فیلم کنار هم قرار گرفته‌اند. 

اما نخستین فیلمی که اطیابی در آن دست به استفاده از یک زوج زد، «خروس جنگی» بود. داستان این فیلم روی محور لج‌ولج‌بازی‌های زن و شوهری به نام مریم و محمود پیش می‌رفت. محمود مدیر یک رستوران بود و به خاطر مشغولیت‌های زیادش وقتی برای خانواده نمی‌گذاشت. از طرف دیگر همسرش از این گلایه داشت که کارهای خانه زیاد است و خسته می‌شود. از آنجا که هیچ‌کدام درکی از شرایط دیگری نداشتند، تصمیم ‌گرفتند در یک دوره کوتاه، جای‌شان را با هم عوض کنند... «خروس جنگی» سال 1388 اکران شد و با بیش از یک میلیون مخاطب در صدر فهرست سالنامه آماری سینمای ایران به عنوان پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین فیلم سال قرار گرفت. علت اصلی موفقیت فیلم در وهله اول به بازی رضا عطاران بازمی‌گشت و در کنار آن به جذابیت کل‌کل‌های میان مریم و محمود که با بازی عطاران و مریلا زارعی موفق از آب درآمده بود. در کل دعواهای زن و شوهری در فیلم‌های کمدی جذاب به نظر می‌رسد و این کشمکش مداوم خوشایند مخاطبان است. «اخلاقتو خوب کن» دومین فیلم اطیابی در ژانر کمدی بود؛ فیلمی که بر اساس فیلمنامه‌ای از رضا مقصودی ساخته شد و درباره مواجهه یک فرشته مرگ با ۲ جوان بود. عطاران نقش فرشته مرگ را بازی می‌کرد و همراه سیدحامد کمیلی و سیدجواد رضویان ماجراهای این کمدی را پیش می‌بردند. بعد از موفقیت «خروس جنگی» انتظار می‌رفت فیلم بعدی اطیابی هم همان‌قدر با استقبال مواجه شود اما «اخلاقتو خوب کن» با اینکه از حضور رضا عطاران بهره گرفته بود اما موفقیت چندانی نصیبش نشد و با 477 هزار مخاطب در رتبه 7 جدول قرار گرفت. 

فیلم «تگزاس» درباره مهاجرت ۲ دوست به برزیل است. یکی از آنها در برزیل زندگی کرده و آن یکی هم می‌خواهد مقیم برزیل شود. برای همین تصمیم می‌گیرند سرپرستی یک کودک برزیلی را قبول کنند اما از یک جایی به بعد ماجرا پیچیده می‌شود و پای یک گنگستر بزرگ به میان می‌آید. مهم‌ترین دلیل موفقیت «تگزاس» به بازی زوج پژمان جمشیدی و سام درخشانی بازمی‌گشت. اطیابی زمانی از آنها دعوت به همکاری کرد که به واسطه بازی در سریال «پژمان» بسیار مورد توجه قرار داشتند و «خوب، بد، جلف» پیمان قاسمخانی هم با بازی آنها اثر قابل توجهی از آب درآمده بود. جذابیت این زوج باعث شد مسعود اطیابی برای فیلم «تگزاس» از این زوج دعوت به همکاری کند. «تگزاس» فیلمنامه قدرتمندی نداشت و بر اساس سلسله اتفاق‌ها و موقعیت‌های کمدی پیش می‌رفت به همین دلیل هم  فیلمی نبود که بتواند مورد توجه سخت‌پسندها قرار گیرد. ضمن اینکه بازی این زوج هم تقلیدی از تجربه‌های پیشین بود. «تگزاس» در اکران دوم سال 97 روی پرده سینماها رفت. فیلم 14 میلیارد و 500 میلیون تومان فروخت که رقم معقولی بود.

مسعود اطیابی بلافاصله سراغ ساخت قسمت 2 «تگزاس» رفت. «تگزاس» از معدود فیلم‌هایی است که قسمت دوم آن به مراتب بهتر از قسمت اولش است. اگرچه نمی‌توان آن را جزو کمدی‌های درخشان سال‌های اخیر به حساب آورد اما هم موقعیت‌های خنده‌دار زیادی داشت و هم باورپذیری در این قسمت نسبت به قسمت یک بیشتر بود. جنس بازی پژمان و سام با اینکه شباهت‌هایی به «تگزاس1» داشت اما با ماجراهای فصل 2 بیشتر جور بود، بویژه اینکه با همراهی ژاله صامتی و زن برزیلی فیلم، موقعیت‌های جالب‌تری هم در فیلم رقم می‌خورد. این فیلم در تهران و شهرستان‌ها بیش از 25 میلیارد تومان فروخت و با 2 میلیون و 500 هزار مخاطب در جایگاه دوم پرفروش‌ها بعد از فیلم «مطرب» در آن سال قرار گرفت.

اما «دینامیت» را باید نقطه پرواز اطیابی در ژانر کمدی دانست. این فیلم درباره 2 طلبه جوان است که دنبال خانه می‌گردند و نهایتا در یکی از آپارتمان‌های شمال شهر ساکن می‌شوند. همسایه‌های آنها دخترهایی هستند که مدام میهمانی می‌گیرند، همچنین مرد جوانی که در خانه خودش مشروب درست می‌کند و می‌فروشد. مواجهه این 2 طلبه با ساکنان این آپارتمان موقعیت‌های کمدی فیلم را پیش می‌برد. مسعود اطیابی این بار هم از الگوی زوج کمدی استفاده کرد و بخش مهمی از جذابیت فیلمش را روی دوش زوج پژمان جمشیدی و احمد مهران‌فر گذاشت. آنها با گریم‌های متفاوت و لحن جدیدی که به عنوان 2 فرد مذهبی برای خودشان ساخته بودند، در موقعیت‌هایی قرار می‌گرفتند که پیش از این از آنها ندیده بودیم. «دینامیت» 10 ماه روی پرده بود و توانست با 3 میلیون مخاطب و 58 میلیارد تومان فروش، رکورد فروش در سینمای ایران را بشکند. «دینامیت» در حالی این میزان فروش کرد که مخاطبان مدت‌ها به خاطر شیوع کرونا در قرنطینه بودند و این فیلم بالاخره توانست پای آنها را به سینماها باز کند.

«انفرادی» سومین همکاری رضا عطاران با مسعود اطیابی بعد از «خروس جنگی» و «اخلاقتو خوب کن» بود. بخش مهمی از جذابیت فیلم به حضور عطاران بازمی‌گشت، البته او در کنار مهران‌فر و هاشمی به یک میزان نقش داشت، با این تفاوت که راوی بود و سعی می‌کرد همه چیز را بامزه روایت کند. انتخاب این 3 بازیگر و قرار دادن‌شان در کنار هم جزو اقدام‌های مهم اطیابی بود. عطاران، هاشمی و مهران‌فر هر کدام با توجه به سن‌ و سال و شیوه بازی متفاوت عمل می‌کردند و قرار گرفتن‌شان کنار هم و موقعیت‌های کمدی متوالی که پشت سر هم ایجاد می‌کردند جذابیت بیشتری به فیلم داده بود. فیلم درباره 3 نفر از 3 قشر مختلف جامعه است که با اندک سرمایه‌ای که دارند در یک موسسه مالی اعتباری سرمایه‌گذاری می‌کنند اما به خاطر کلاهبرداری این موسسه مجبور می‌شوند جایی برای خواب و غذایی برای خوردن پیدا کنند، برای همین هم تصمیم می‌گیرند دست به کارهایی بزنند که توسط پلیس دستگیر شوند و دست‌کم بتوانند 6 ماه راحت در زندان بمانند و هم سرپناه داشته باشند و هم غذا اما هرکاری می‌کنند پلیس حاضر به دستگیری آنها نمی‌شود. «انفرادی» با 77 میلیارد تومان رکورد «دینامیت» را زد و تا قبل از اکران «فسیل»، پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران بود.

از میان آثار جدید مسعود اطیابی، «بخارست» آنطور که باید نتوانست در مقام رقابت با سایرین جایگاه ویژه‌ای به دست آورد. داستان درباره 2 برادر به نام‌های جلال و جلیل است. جلیل با بازی پژمان جمشیدی بلاگری است که دیگران را در موقعیت‌های عجیبی قرار می‌دهد و از آنها فیلم می‌گیرد و در صفحه اینستاگرامش منتشر می‌کند. دوربین مخفی او از فردی در استخر بحران‌ساز می‌شود و محور اصلی فیلم را می‌سازد. پژمان جمشیدی در این فیلم با حسین یاری زوج تشکیل داده بود اما همراهی آن دو با هم اتفاقی را برای فیلم رقم نزد. آنها در این فیلم مکمل قدرتمندی برای هم نبودند و چالش آنها در رفتار و تصمیم‌های‌شان به موقعیتی کمدی و بامزه بدل نمی‌شد. از آنجا که سوژه و ساختار فیلم هم قابل قبول نبود، ضعف زوج بازیگر به واسطه سایر موارد پوشانده نشد و «بخارست» در سطح ایده باقی ماند. با این حال فیلم «بخارست» در سال 1401 در حالی که اطیابی «انفردی» را در اکران داشت، با یک میلیون و 500 هزار مخاطب و  54 میلیارد تومان فروش فیلم دوم سال لقب گرفت.

پژمان جمشیدی و محسن کیایی نخستین‌بار سال 1396 در فیلم کمدی «لونه زنبور» زوج تشکیل دادند. بازی این زوج به مهم‌ترین دلیل موفقیت آن فیلم بدل شد. در فیلم «هتل» اما با اینکه بازی پژمان و محسن کنار هم موقعیت‌های جذاب فراوانی رقم می‌زند اما این زوج، دلیل اصلی موفقیت فیلم نیستند. «هتل» علاوه بر داشتن ایده جذاب، ساختار موفق و فیلمنامه‌ای متشکل از روابط علّی و معلولی قابل قبول، به خاطر بازی بازیگرانش بویژه زوج پژمان و محسن به اثری خوش‌ساخت بدل شد. رئیس و مرئوس درست در جایی که نمی‌توانند فکرش را بکنند کنار هم قرار می‌گیرند و هر دو مجبورند برای حفظ آبروی خود، اشتباهات دیگری را گردن بگیرند. آنها مدام در موقعیت‌های عجیبی قرار می‌گیرند و مجبور به ایجاد تغییراتی در حرکات‌شان می‌شوند. هم پژمان و هم محسن در «هتل» متفاوت‌تر از همیشه ظاهر شدند و بخوبی یکدیگر را تکمیل کردند.

حال با همه این اوصاف،  «تگزاس۳» فیلم جدید اطیابی با یک هفته تاخیر از امروز اکران خود را در سینماهای کشور آغاز می‌کند و با توجه به موج  اکران فیلم‌های کمدی در 2 سال گذشته، انتظار از سومین قسمت «تگزاس» بسیار بالا خواهد بود. باید منتظر‌ بود و دید آیا امسال نیز در صدر فهرست فیلم‌های سال سینما نامی از «تگزاس» دیده خواهد شد یا خیر.