کد خبر: 285925تاریخ: 1403/3/9 00:00
رشد 50 درصدی تولید و صادرات بیش از 1.5 میلیون بشکه نفت در روز چگونه طی 3 سال اتفاق افتاد؟
چگونه تحریم حقیر شد
* افزایش تولید نفت تا روزانه 4 میلیون بشکه در شورای اقتصاد دولت تصویب شد
گروه اقتصادی: تقاطع‌گیری اطلاعات منتشرشده توسط رسانه‌ها و منابع خارجی نشان از آن دارد که میزان تولید نفت خام در کشورمان به بیش از 3.5 میلیون بشکه در روز رسیده است. اخیرا اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در گزارشی که مربوط به صادرکنندگان نفت در سومین ماه 2024 است، میزان صادرات نفت کشورمان را در این ماه بیش از 3 میلیون و 250 هزار بشکه برآورد کرد. با توجه به اینکه میزان مصرف نفت خام در داخل کشور بین 1.8 تا 1.9 میلیون بشکه در روز است، می‌توان ارزیابی کرد میزان صادرات نفت خام کشورمان به بیش از 1.4 تا 1.6 میلیون بشکه در روز رسیده است. اخیرا طرحی نیز در شورای اقتصاد دولت به تصویب رسیده است که میزان تولید نفت به 4 میلیون بشکه در روز برسد که به معنای رسیدن میزان صادرات نفت به 2 میلیون بشکه در روز است. پیش‌تر در سال‌های 95 و 96 میزان صادرات نفت کشورمان به بیش از 2 میلیون بشکه در روز رسیده بود اما با خروج ترامپ از برجام، میزان صادرات نفت کشورمان در سال 97 به میانگین روزانه یک میلیون و 400 هزار بشکه و در سال 98 به میانگین روزانه 480 بشکه کاهش یافت. در نهایت با اقداماتی که طی چند سال گذشته رخ داد، شاهد این هستیم که میزان صادرات نفت در حال بازگشت به پیش از تحریم‌هاست.
روندهای به کار گرفته شده در حوزه انرژی در دولت شهید رئیسی، در راستای تقویت بازارهای جدید صادراتی ایران، خنثی‌سازی تحریم‌ها و افزایش درآمدهای ارزی ایران بوده است و به پشتوانه رشد تولید و تجارت نفت و گاز در کشور، رشد اقتصادی 5.4 درصدی نیز در سال گذشته میلادی به ثمر نشست، همچنین درآمدهای ارزی سالانه کشور از محل صادرات نفت خام به تنهایی بیش از 15 میلیارد دلار رشد داشته است که در نهایت این تلاش‌ها، شاهد بازگشت ایران به بازارهای جهانی حتی با وجود تشدید تحریم‌های غرب علیه صنعت نفت و گاز ایران هستیم.
دولت سیزدهم به ریاست شهید رئیسی کارنامه موفقی در زمینه تولید و فروش نفت و پیشبرد امور در حوزه انرژی دارد. به زعم کارشناسان، سیاست‌هایی که وزارت نفت طی 2 سال و چند ماه گذشته به اجرا گذاشت، زمینه را برای خنثی‌سازی تحریم‌ها آماده کرد و ما را به رشد اقتصادی مطلوب 5.4 درصدی در سال گذشته میلادی رساند.
یکی از مهم‌ترین سیاست‌هایی که دولت شهید رئیسی پیگیری کرد، افزایش تعاملات با کشورهای همسایه بود. در این چارچوب، از هر فرصتی برای گسترش روابط با همسایگان استفاده کردیم.
به اعتقاد کارشناسان، گسترش روابط با همسایگان در حوزه انرژی منافع سرشاری برای ما دارد. از یک طرف، بازارسازی برای نفت و گاز کشور است و از طرف دیگر، وابستگی سیاسی کشورهای هدف به خودمان را رقم می‌زنیم. ایجاد ثبات سیاسی در منطقه نیز از دیگر دستاوردهای این سیاست است.
صدور خدمات فنی - مهندسی به دیگر کشورها نیز با جدیت در دولت شهید رئیسی در دستور کار بود. در ادامه این سیاست توانستیم سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی را رقم بزنیم که نوعی بازارسازی تضمینی برای نفت کشور بود.
روندهای به کار گرفته شده در حوزه انرژی در دولت شهید رئیسی، در راستای تقویت بازارهای جدید صادراتی ایران، خنثی‌سازی تحریم‌ها و افزایش درآمدهای ارزی ایران بود و به پشتوانه رشد تولید و تجارت نفت و گاز در کشور، رشد اقتصادی 5.4 درصدی نیز به ثمر نشست همچنین درآمدهای ارزی سالانه کشور از محل صادرات نفت خام به تنهایی بیش از 15 میلیارد دلار رشد داشته است. دولت سیزدهم با گذار از بازارهای سنتی نفت خام به سمت بازارهای صادراتی هدفمند حرکت کرده است و در کنار این موضوع، تجارت گازی نیز با تقویت مشارکت با کشورهای همسایه، به نقطه تعاملی جدیدی رسیده است که در نهایت این تلاش‌ها، شاهد بازگشت ایران به بازارهای جهانی حتی با وجود تشدید تحریم‌های غرب علیه صنعت نفت و گاز کشورمان هستیم.
* برنامه افزایش تولید نفت تا 4 میلیون بشکه در روز
ابتدای هفته جاری، طرح افزایش تولید نفت خام از سوی شرکت ملی نفت ایران و طرح کاهش مصرف فرآورده‌های نفتی در دومین نشست شورای اقتصاد در سال 1403 به ریاست محمد مخبر، سرپرست ریاست‌جمهوری، بررسی و تصویب شد. طبق این طرح، افزایش تولید نفت کشور از 3.6 میلیون بشکه به 4 میلیون بشکه در روز با طرح ضربتی جهش تولید نفت خام اجرایی می‌شود که با این طرح، حجم تولید نفت خام در کشور تا 400 هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد. در طرح افزایش تولید نفت خام از سوی شرکت ملی نفت ایران با سرمایه‌گذاری 3 میلیارد دلار تنها در سال 1403 و با افزایش 400 هزار بشکه در روز معادل 7 میلیارد دلار درآمد نفتی برای کشور محقق می‌شود که در این باره تاکید شد آنطور که مطرح شده است این سرمایه‌گذاری عظیم نفتی با اولویت مشارکت مردمی اجرایی و نهایی می‌شود.
در همین رابطه پیرامون تحولات حوزه انرژی ایران در دولت شهید رئیسی که به سمت تقویت رشد اقتصادی و جذب حداکثری سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در صنعت نفت و گاز حرکت کرده است، نظرات آقایان محمدصادق مهرجو کارشناس ارشد انرژی، مهدی هاشم‌زاده مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد و همچنین محمداسماعیل کفایتی، رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور را در گفت‌وگو با «وطن امروز» جویا شدیم.
***
کارشناس انرژی:
تجارت انرژی ایران در دولت سیزدهم متحول شد
مهدی هاشم‌زاده، کارشناس انرژی درباره اهمیت و رویکرد راهبردی دولت شهید رئیسی در تحقق رشد اقتصادی بالای 5 درصد در سال آخر دولت سیزدهم اظهار کرد: دولت سیزدهم تمرکز ویژه‌ای بر اصلاح روند قبلی بازاریابی سنتی نفت خام و تحول در تجارت انرژی ایران داشته است که زیربنای اصلی تحقق رشد اقتصادی بالا و 5.4 درصدی بوده است. این تغییر راهبردی و کلیدی در دولت شهید رئیسی در کنار ابتکارات استراتژیک متمرکز بر توسعه تولید نفت و گاز، جذب سرمایه‌گذاری برای تولید بیشتر نفت و گاز همراه با بازارهای صادراتی جدید و همچنین دیپلماسی موثر منطقه‌ای مبتنی بر تقویت همکاری‌های گاز در منطقه غرب آسیا انجام شده است.
وی ادامه داد: دولت سیزدهم تحت ریاست‌جمهوری شهید رئیسی یک تغییر استراتژیک را از بازارهای سنتی نفت خام به سمت بازارهای هدفمند و جدید صادراتی رقم زده است. این انتقال تمرکز در بازارها، ایران را قادر ساخته است به نقطه عطف قابل توجهی از فروش نفت خام به 2 میلیون بشکه در روز برسد که نشان‌دهنده موفقیت سیاست‌های فعالانه دولت و دیپلماسی انرژی است. ایران با تنوع بخشیدن به مشتریان خود و گسترش فرصت‌های صادراتی، نه‌تنها جریان‌های درآمدی خود را افزایش داده، بلکه مشتریان تضمین شده برای خود پیدا کرده است که بتواند به پالایش نفت خام خود بپردازد.
هاشم‌زاده درباره تحول در همکاری گازی ایران در منطقه غرب آسیا، با تکیه بر اقدامات راهبردی دولت شهید رئیسی اظهار کرد: سنگ بنای استراتژی انرژی ایران در دولت شهید رئیسی در حوزه منطقه‌ای نیز بر توسعه همکاری‌های گازی همه‌جانبه با کشورهای همسایه با هدف تبدیل ایران به قطب گازی منطقه غرب آسیا بوده است. ابتکاراتی مانند از سرگیری تجارت گاز با ترکمنستان، قراردادهای سوآپ گاز با آذربایجان و تمدید قرارداد 5 ساله صادرات گاز ایران به عراق، بر تعهد ایران به تقویت یکپارچگی و همکاری انرژی منطقه‌ای تاکید دارد. این مشارکت‌ها نه‌تنها امنیت انرژی ایران را تقویت می‌کند، بلکه راه را برای رشد اقتصادی پایدار و ثبات در منطقه هموار می‌کند. دولت سیزدهم تاکید زیادی بر تقویت صنعت نفت و گاز مبتنی بر دانش و استفاده از تخصص فنی ایران برای صادرات خدمات فنی - مهندسی در سراسر جهان داشته است. این تمرکز بر انتقال دانش و نوآوری منجر به افزایش صادرات تجهیزات و خدمات صنعت نفت شد. ایران با اولویت‌بندی راه‌حل‌های مبتنی بر دانش، نه‌تنها مزیت رقابتی خود را افزایش می‌دهد، بلکه به رشد و توسعه بخش انرژی خود نیز کمک کرده است.
هاشم‌زاده در پایان اظهار کرد: تحول بزرگ تجارت انرژی ایران در دولت سیزدهم، پایه محکمی را برای توسعه اقتصادی پایدار و همکاری‌های منطقه‌ای ایجاد کرده است. ایران با سرمایه‌گذاری در بازارهای صادراتی هدفمند، تقویت همکاری‌های گازی با کشورهای همسایه، ترویج نوآوری مبتنی بر دانش و در نهایت جذب سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه خارجی و داخلی، موقعیت خوبی برای پیشبرد ادامه رشد و شکوفایی در بخش انرژی دارد. ابتکارات تحول‌آفرین دولت سیزدهم نه‌تنها تجارت انرژی ایران را تغییر داده است، بلکه راه را برای رشد اقتصادی پایدار نیز هموار کرده است. ایران با سرمایه‌گذاری روی پتانسیل انرژی خود، تقویت نوآوری و تقویت مشارکت‌ها، آماده است تا به سفر خود به سوی آینده اقتصادی شکوفا و مقاوم ادامه دهد.
***
رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور:
به توان داخلی اعتماد شد
محمداسماعیل کفایتی، رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور نیز درباره سیاست‌های دولت شهید رئیسی در حوزه انرژی تصریح کرد: تا قبل از روی کار آمدن آقای رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور کشورمان، این نگاه وجود داشت که ما قدرت انجام هیچ کاری را نداریم و برای انجام هر پروژه‌ای باید از کمک خارجی‌ها بهره‌مند شویم. نوعی عدم باور به خود در کشور مشاهده می‌شد و همه چیز به تحریم ها گره خورده بود.
وی ادامه داد: تا قبل از روی کار آمدن شهید رئیسی، این تفکر در کشور وجود داشت که ما در هیچ زمینه‌ای مزیت نداریم. کاری که ایشان انجام داد این بود که فضای گفتمانی کشور را به سمت خودباوری و اتکا به خود تغییر داد. مبنای تمام سیاست‌گذاری‌ها در دولت سیزدهم، همین اتکا به خود و اعتماد به توان داخلی بود.
رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور خاطرنشان کرد: تفکر خودباختگی که تا قبل از روی کار آمدن شهید رئیسی در کشور وجود داشت، برای کشوری مانند ما که از تمدن غنی و توانمندی‌های بالایی برخوردار هستیم، اگر نگوییم خائنانه بود، می‌توانیم بگوییم بر اثر یک غفلت بزرگ در کشور بروز پیدا کرده بود.
کفایتی گفت: بر اثر سیاست نگاه به خود که در دولت شهید رئیسی به اجرا گذاشته شد، در بسیاری از حوزه‌های انرژی به خودکفایی رسیدیم. در نمایشگاه بین‌المللی انرژی که امسال برگزار شد، حدود 1700 شرکت داخلی توانمند حضور داشت که نشان‌دهنده وضعیت خوب ما به لحاظ تکنولوژی است.
وی ادامه داد: در دولت شهید رئیسی بیشترین قراردادهای دانش‌بنیان در صنعت نفت و گاز شکل گرفت و استفاده حداکثری از دستاوردهای دانش‌بنیانی در دستور کار قرار گرفت که این موضوع نشان‌دهنده ظرفیت‌های بسیار بالای دانش‌بنیانی کشور در صنایع نفت و گاز بود.
رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور خاطرنشان کرد: اگر عزم جدی عالی‌ترین شخص دولت یعنی شهید رئیسی نبود، دستاوردهای دانش‌بنیانی کشور در حوزه نفت و گاز به دست نمی‌آمد. در دولت سیزدهم دستاوردها چشمگیر بودند.
کفایتی گفت: دولت سیزدهم به‌درستی از بسترهای موجود همچون طرح تولید بار اول برای بهره‌برداری از دستاوردهای دانش‌بنیانی در صنایع نفت و گاز بهره برد. در زمینه توربوکمپرسورها به معنای واقعی غول تکنولوژی هستیم. در ارتباط با کلدباکس‌ها نیز در سطح شرکت‌های بزرگ دنیا قرار داریم. الان به معنای واقعی یک ابرقدرت نفتی محسوب می‌شویم.
رئیس پارک نوآوری و فناوری نفت و گاز کشور خاطرنشان کرد: متأسفانه مردم آن طور که شایسته است در جریان دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه انرژی قرار ندارند. در زمینه دستاوردهای کشور در حوزه پزشکی و نظامی اطلاع‌رسانی می‌شود، ولی مردم درباره پیشرفت‌های کشور در حوزه انرژی اطلاعاتی ندارند.
کفایتی در پایان بیان کرد: بسیاری از خارجی‌ها وقتی به کشور ما می‌آیند از این سطح از تکنولوژی‌ها در صنایع نفت و گاز تعجب می‌کنند. بسیاری از دستاوردهای ما در صنایع نفت و گاز برای کشورهایی مانند ترکیه، عربستان و روسیه آرزوست. ما کاتالیست به روسیه صادر کردیم. در حالی که صادرات پهپاد و ادوات نظامی به روسیه در رسانه‌ها اطلاع‌رسانی می شود اما مسائل مربوط به این دستاوردها چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
***
کارشناس انرژی عنوان کرد
اثبات خنثی‌سازی تحریم با صادرات خدمات فنی - مهندسی
محمدصادق مهرجو، کارشناس ارشد انرژی درباره نکات مثبت سیاست‌های دولت شهید رئیسی در حوزه انرژی گفت: عملکرد دولت سیزدهم در زمینه انرژی از جنبه‌های مثبتی برخوردار بود که در کارنامه وزارت نفت دولت سیزدهم بسیار قابل توجه است. نخستین موضوع، افزایش فروش نفت خام کشور با وجود تحریم‌هاست.
وی ادامه داد: زمانی که شهید رئیسی دولت را شهریور سال 1400 تحویل گرفت، متوسط تولید نفت خام روزانه کشور در 6 ماهه اول این سال، حدود 2 میلیون و 350 هزار بشکه بود اما در نیمه دوم این سال متوسط تولید نفت خام کشور با 200 هزار بشکه افزایش به 2 میلیون و 550 هزار بشکه رسید. این روند افزایشی ادامه یافت تا اینکه در سال 1401 میزان متوسط تولید نفت کشور در روز به 2 میلیون و 750 هزار بشکه رسید.
کارشناس ارشد انرژی خاطرنشان کرد: جهت‌گیری دولت شهید رئیسی این بود که میزان تولید متوسط روزانه نفت کشور را به زمان قبل از تحریم‌ها برگرداند. در سال 1402، میزان تولید به 3 میلیون و 180 هزار بشکه در روز رسید. تولید نفت کشورمان طی 2 ماهه ابتدایی سال جاری نیز به 3 میلیون و 450 هزار بشکه رسیده است.
محمدصادق مهرجو تصریح کرد: شواهد نشان می‌دهد در هر مقطع افزایش 200 هزار بشکه‌ای در تولید نفت داشته‌ایم که رقم قابل توجهی است. افزایش تولید نفت خام کشور از یک طرف به لحاظ دسترسی به درآمدهای نفتی برای ما اهمیت دارد و از طرف دیگر، ناکارآمدی تحریم‌ها را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: سیاست اثرگذار دیگری که در دولت شهید رئیسی با جدیت دنبال شد، افزایش تعاملات تجاری و اقتصادی با همسایگان و کشورهای همسو بود. صدور خدمات فنی - مهندسی به کشورهای دیگر نیز در دستور کار قرار گرفت. به طور مثال، سدسازی در سریلانکا پروژه‌ای بود که پیگیری شد. همچنین اورهال پالایشگاه‌ها در ونزوئلا به عنوان کشوری که تحت تحریم قرار دارد نیز انجام شد.
مهرجو گفت: ارائه خدمات فنی - مهندسی به کشورهای تحت تحریم، این پیام را به دنیا مخابره کرد که نه‌تنها تهران در مقابل تحریم‌های ظالمانه دچار انفعال نشده است، بلکه از طریق خنثی‌سازی تحریم‌ها به صدور خدمات فنی - مهندسی و حمایت از کشورهای همسو و دوست نیز روی آورده است.
کارشناس ارشد انرژی در پایان اظهار کرد: صدور خدمات فنی - مهندسی به دیگر کشورها و کمک به کشورهای تحت تحریم، کارکرد اقتصادی و سیاسی برای کشورمان داشته است. از این طریق، از یک طرف ارزآوری برای کشور داشتیم و از طرف دیگر به تحریم‌کنندگان ثابت کردیم که در شرایط تحریم می‌توانیم به فعالیت خود ادامه دهیم و حتی به کشورهای دوست خود کمک کنیم.