گروه اقتصادی: بهره‌برداری از بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌کن خاورمیانه در خشکی در «سیستان» در حالی تحقق وعده‌ای دیگر از خدمات صادقانه رئیس‌جمهور شهید است که اجرای این طرح بزرگ و منحصربه‌فرد ضمن تأمین آب نیمی از جمعیت زاهدان و منطقه سیستان، وابستگی آب آشامیدنی این مناطق به خارج از مرزها را کاهش داد.

در طول سال‌های اخیر نسخه‌های فراوانی توسط مسؤولان و کارشناسان امر برای حل مشکلات ناشی از خشکسالی در پهناورترین استان کشور یعنی سیستان‌وبلوچستان پیچیده شد که برخی از آنها در همان ابتدای امر با شکست مواجه شد و برخی نظیر آبرسانی سقایی با مشکلات فراوان هنوز هم به کار خود ادامه می‌دهد تا حداقل نیاز برخی روستاها در هر شبانه‌روز رفع شود.

با سپردن سکان اداره کشور به دولت سیزدهم آیت‌الله شهید سیدابراهیم رئیسی رسیدگی به مشکلات مردم و ضعف‌ها و کاستی‌های برجا مانده از دولت‌های قبل شتاب بیشتری گرفت به‌گونه‌ای که گام‌های رئیس‌جمهور شهید برای پایان دادن به محدودیت‌های آبی کار خود را با اجرای طرح بزرگ جهاد آبرسانی، آغاز انتقال آب از دریای عمان، ساخت آب‌شیرین‌کن‌ها و افزایش ظرفیت شیرین‌سازی آب از دریا و حفر چاه‌های آب ژرف آغاز کرد و اینها تنها گوشه‌ای از اقدامات دولت سیزدهم برای رفع مشکلات آبی در سیستان است.

به گزارش «وطن امروز»، پنجشنبه هفته گذشته در حالی علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو در سفر به سیستان‌وبلوچستان بزرگ‌ترین آب شیرین‌کن خاورمیانه در خشکی را با هدف تامین آب زاهدان و سیستان وارد مدار کرد که قرار بود این طرح با حضور شهید آیت‌الله رئیسی در دومین سفر استانی به این منطقه افتتاح شود. با اجرای این طرح ضمن تأمین آب نیمی از جمعیت زاهدان و منطقه سیستان، وابستگی آب آشامیدنی این مناطق به خارج از مرزها کاهش می‌یابد.

* مروری بر تلاش‌های انجام شده برای تأمین آب

تأمین آب آشامیدنی منطقه سیستان تا قبل از سال ۱۳۷۰ از رودخانه سیستان توسط کانالی به نام نهر شهر تأمین می‌شده و روستاهای منطقه فاقد شبکه سراسری آب آشامیدنی بوده‌اند.

دهه ۶۰ طرحی به نام طرح آبرسانی به ۸۲۰ روستا در سیستان اجرا و از طریق مخازن چاه نیمه و ساخت تصفیه‌خانه روستایی در شهرستان زهک در مجاورت چاه نیمه‌ها آب آشامیدنی سالم به روستاهای سیستان منتقل شد و تقریبا تمام روستاهای منطقه از آب سالم و بهداشتی بهرمند شدند. در دهه ۷۰ آب شهر زابل با اجرای خط انتقال به مخازن چاه نیمه منتقل و آبرسانی به شهر زابل توسط لوله به تصفیه‌خانه زابل انتقال و وارد شبکه شهری شد.

سال ۱۳۸۲ با افتتاح طرح عظیم انتقال ۸۰۰ لیتر در ثانیه، آب آشامیدنی مرکز سیستان‌وبلوچستان از مخازن چاه نیمه سیستان با ۲۰۰ کیلومتر لوله‌گذاری به زاهدان منتقل شد، این در حالی است که با بروز خشکسالی‌ها در منطقه سیستان و عدم تحقق حقابه هیرمند، تنش آبی در شمال سیستان‌وبلوچستان در حال تبدیل شدن به یک مسأله جدی بود.

* رویکرد بهره‌برداری از منابع آب درون مرزی در دولت سیزدهم

با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیاست‌های آبی در سیستان‌وبلوچستان وارد مرحله جدیدی شد. در گام نخست ابتدا مطالعه و بررسی تأمین آب آشامیدنی از منابع داخلی و ترجیحا نزدیک به منطقه سیستان با فرض حذف چاه نیمه‌ها و اتکای به منابع داخلی در دستور کار قرار گرفت.

از طرفی این اقدام وابستگی شمال سیستان‌وبلوچستان به رودخانه هیرمند را که سرچشمه آن در خاک افغانستان است کم می‌کرد و از سویی به علت نزدیکی مکانی هزینه‌های انتقال را بسیار پایین می‌آورد.

بخشی از این طرح در منطقه حرمک، شیله و هامون هیرمند توسط آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان و با حفر چاه و ساخت بزرگ‌ترین آب شیرین‌کن فراساحلی با هدف تأمین بخشی از نیاز آبی شهر زاهدان و کم کردن برداشت آب از چاه نیمه‌ها و در نهایت به صفر رساندن انتقال آب از سیستان به زاهدان که وابسته به آب هیرمند است اجرایی شده است.

بخش دیگر این طرح که عملیات اجرایی آن توسط شرکت آب منطقه‌ای سیستان‌وبلوچستان آغاز شده و با عنوان طرح جامع آبرسانی تأمین آب آشامیدنی سیستان ادامه دارد، با بررسی و حفر چاه‌های اکتشافی ظرفیت‌های آبی منطقه را مورد بررسی علمی قرار داده و در نهایت ظرفیت آب‌های زیرزمینی دشت بندان در غرب شهرستان زابل در محدوده میل نادر و منطقه پریان در شرق زابل را مورد تأیید قرار داده و عملیات اجرای آن شروع شده است.

* طرح تأمین آب اضطراری سیستان‌وبلوچستان یک پروژه الگو برای کشور

استاندار سیستان‌وبلوچستان گفت: پروژه تامین آب اضطراری منطقه سیستان و زاهدان یک طرح الگو در کشور است و نشان می‌دهد اگر پای کار باشیم می‌توانیم کارهای بزرگی انجام دهیم.

محمد کرمی اظهار کرد: با تلاش تمام مجموعه وزارت نیرو، شرکت‌ها و پیمانکاران، این طرح بزرگ انجام شد و همه پای کار آمدند تا طرح حفر چاه و انتقال آب انجام شود و این در حالی انجام شد که سال گذشته این منطقه بیابان بود و بیشترین حجم توفان‌ها را در منطقه داشتیم و شرایط کار در منطقه بسیار سخت بود.

* طرح آب‌شیرین‌کن التیام‌بخش نگرانی‌های ۵۰ ساله مردم سیستان

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان بیان کرد: آب‌شیرین‌کن طرح جامع تأمین آب سیستان و زاهدان به عنوان منحصربه‌فردترین طرح آبی وزارت نیرو است که با تکمیل و بهره‌برداری از این طرح، امکان شیرین‌سازی ۱۰۰ هزار مترمکعب آب در شبانه‌روز فراهم شد.

علیرضا قاسمی در گفت‌وگویی با اشاره به وضعیت آبی سیستان و طرح‌های وزارت نیرو در این منطقه بیان کرد: رودخانه هیرمند اصلی‌ترین نقش را برای تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی ساکنان شمال استان ایفا می‌کند اما ساخت سدهای متعدد روی این رودخانه توسط افغانستان از ابتدای دهه ۵۰ و عدم پایبندی این کشور به موضوع تأمین پایدار حقابه ایران، منطقه را دچار چالش جدی کرده و این اتفاق باعث ایجاد خشکسالی‌های متناوبی در این دشت شده است‌.

وی تاکید کرد: پیرامون این موضوع از نیمه سال ۱۴۰۱ ضمن انتقال آب بین چاه‌ نیمه‌ها و جابه‌جایی آب از چاه‌ نیمه 4۲ به چاه ‌نیمه ۳ و یک که محل برداشت آب آشامیدنی است، طرح‌های آبی جدیدی برای کاهش و قطع وابستگی آب آشامیدنی به آب‌های برون‌مرزی آغاز شد.

قاسمی گفت: طرح تأمین آب از سفره‌های آب زیرزمینی غرب سیستان به عنوان فاز اضطراری و کوتاه‌مدت از ابتدای زمستان ۱۴۰۱ با حفاری چاه‌ها و ایجاد راه‌های دسترسی آغاز شد، در همین راستا اجرای خطوط انتقال آب و برق و سایر سازه‌ها و تجهیزات مورد نیاز در مناطق حرمک، هامون‌، هیرمند، شیله و لواریاب توسط شرکت آبفای سیستان‌وبلوچستان و از ابتدای سال ۱۴۰۲ نیز در منطقه میل نادر تا بندان توسط آب منطقه‌ای استان آغاز شد.

وی با اشاره به نتایج اقدام‌های صورت گرفته، افزود: در مدت کمتر از ۶ ماه با افزایش برداشت آب از منطقه حرمک، ۵۰۰ لیتر در ثانیه انتقال آب از چاه نیمه به زاهدان کاهش یافت و این منبع آبی جایگزین چاه نیمه سیستان برای تأمین بخشی از کمبود آب آشامیدنی زاهدان شد.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان بیان کرد: در این مناطق تاکنون ۷۳ حلقه چاه حفر و تجهیز شده و با اجرای خطوط انتقال آب و برق امکان استحصال آب به میزان ۲ هزار و ۱۵۰ لیتر در ثانیه فراهم شده است. وی با بیان اینکه به دلیل نوع آبرفتی دشت و وجود املاح متفاوت در لایه‌های آبرفتی اشباع از آب، آب استحصال شده از مناطق هامون، هیرمند و شیله در محدوده آب‌های شور و لب شور قرار دارد، اظهار کرد: با توجه به این شرایط به منظور قابل آشامیدن کردن آب و ارتقای رفاه اجتماعی ساکنان منطقه سیستان و زاهدان، ساخت کارخانه آب‌شیرین‌کن و شیرین‌سازی آب با ظرفیت ۱۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز به عنوان منحصربه‌‌فردترین طرح آبی در نوع خود در منطقه شروع شد تا با تکمیل آن طرح تأمین آب استان قابلیت بهره‌برداری پیدا کند. قاسمی تاکید کرد: با بهره‌برداری از این طرح در ۳ فاز اجرایی با ۲ واحد ۳۵ هزار مترمکعبی و ۳۰ هزار مترمکعبی، برای نخستین‌بار در تاریخ سیستان، وابستگی آب آشامیدنی ساکنان این منطقه به آب‌های خارج از حوزه سرزمینی ایران کاهش خواهد یافت و این موضوع التیام‌بخش نگرانی‌های ۵۰ ساله مردم سیستان برای تأمین آب آشامیدنی خواهد بود.