گروه اقتصادی: انرژی از ثروت‌سازترین بخش‌های اقتصاد کشور است. فروش نفت و گاز طی سالیان دراز در کشورمان ادامه داشته و برای اداره کشور به نوعی با اقتصادی که طی این سالیان در پیش گرفته‌ایم، به این درآمدها وابسته هستیم. با درک این واقعیت، آمریکا و غرب بویژه پس از سال 1396 از این موضوع به عنوان یک نقطه ضعف علیه کشورمان استفاده کردند.

 طی سال‌های اخیر تحریم صنایع نفت و گاز کشور با جدیت در دستور کار بود، به نحوی که حتی دسترسی ما به اقلام راهبردی صنایع نفت و گاز نیز محدود شد. 

 میزان شرکت‌های دانش‌بنیان رشد قابل توجهی داشته و 4 و نیم برابر شده است. در این شرکت‌ها، نیروهای متخصص و نخبه مشغول به کار شدند و برای رفع نیازهای صنعتی کشور چاره‌اندیشی کردند. نتیجه اعتماد دولت به دانش‌بنیان‌ها، موفقیت در جمع‌آوری گازهای همراه، صادرات کاتالیست و صدور خدمات فنی - مهندسی به کشورهای دیگر بود.

 در نتیجه دستاوردهای دانش‌بنیانی، تولید نفت و گاز افزایش یافت و توانستیم پس از سال‌ها به بهره‌برداری از فاز 11 پارس جنوبی دست یابیم. کارشناسان افزایش 30 درصدی صادرات گاز به کشورهای همسایه را به استفاده از دستاوردهای دانش‌بنیانی و به اجرا گذاشتن دیپلماسی فعال انرژی در کشور مرتبط می‌دانند.

* ادامه مسیر بهره‌برداری از هزار کیلومتر خطوط لوله انتقال نفت خام

 ولی‌الله بیاتی، نماینده مردم تفرش، آشتیان و فراهان در مجلس شورای اسلامی درباره بهره‌برداری از بیش از 1000 کیلومتر خطوط لوله انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی به «وطن امروز» گفت: کارهای بزرگ زیادی در حوزه انرژی انجام شده است. یکی از این اقدامات بهره‌برداری از خطوط لوله انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی بود. این شکل سیاست‌گذاری‌ها به رشد فروش نفت خام و فرآورده‌ها کمک کرد که در شرایط فعلی تحریمی اقدامی مثبت محسوب می‌شود.

 وی ادامه داد: استفاده از دستاوردهای دانش‌بنیان نیز به ما این اجازه را داد که از ظرفیت متخصصان داخلی و نخبگان در راستای رفع نیازهای صنعتی کشور در بحبوحه تحریم‌ها بهره ببریم. این سیاست در راستای تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد کشور است.

 نماینده مجلس دوازدهم خاطرنشان کرد: هر سیاستی که در راستای بهره بردن از توان داخلی باشد، مثبت ارزیابی می‌شود. نخبگان و متخصصان زیادی در کشور داریم که با استفاده از ظرفیت آنها توانستیم بسیاری از مشکلات را حل‌وفصل کنیم.

بیاتی گفت: افزایش 30 درصد حجم صادرات گاز به کشورهای همسایه در کنار افزایش 100 درصدی حجم صادرات LPG نیز در پی استفاده از فرصت‌های موجود محقق شد. به اجرا گذاشتن دیپلماسی فعال انرژی و افزایش تعاملات با همسایگان و دیگر کشورها زمینه‌ساز رشد صادرات نفت و گاز کشور شد. در کنار بحث توسعه تجارت خارجی، توجه ویژه به کاهش هزینه‌های انتقال فرآورده‌های نفتی با 1000 کیلومتر خط لوله انتقال و همچنین برنامه‌ریزی برای پایان دادن به سوزاندن گازهای فلر از جمله اقدامات راهبردی جهت کاهش هدررفت انرژی در داخل بوده است.

 وی ادامه داد: دولت سیزدهم سیاست استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات موجود را در دستور کار قرار داد. در همین راستا، شاهد جذب سرمایه به صنایع نفت و گاز کشور بودیم که برای‌مان مزیت زیادی دارد. به طور کلی، راه رشد و رونق اقتصادی از جذب مشارکت بخش خصوصی می‌گذرد.

* در زمینه جذب سرمایه‌های بخش خصوصی کار تازه آغاز شده است

 نماینده مجلس دوازدهم شورای اسلامی خاطرنشان کرد: نباید تصور کنیم در زمینه جذب سرمایه‌های بخش خصوصی کار تمام شده است. هنوز اول راه هستیم و نیاز است این سیاست‌های صحیح در دولت بعدی نیز ادامه یابد. در زمینه استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها نیز باید به تلاش‌ها ادامه دهیم و از ظرفیت‌های موجود نهایت بهره را ببریم.

 بیاتی گفت: رشد 36 درصدی ذخیره‌سازی گاز برای مقابله با ناترازی مقطعی در زمستان نیز از دیگر سیاست‌های درستی است که انجام شده است. چنین اقداماتی، مزیت‌های زیادی برای کشور دارد. به این ترتیب از تعطیلی صنایع جلوگیری می‌کنیم و عدم‌النفعی را که هر ساله کشور متحمل می‌شد، حل می‌کنیم.

 نماینده مجلس خاطرنشان کرد: اقدامات مثبت زیادی در حوزه انرژی انجام شده است اما این اقدامات به منزله ریل‌گذاری است و باید روندها ادامه یابد و تکمیل شود.

 وی در پایان خاطرنشان کرد: توسعه پتروشیمی‌ها به عنوان صنایع مادر در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین ارتباط، افزایش 100 میلیون تنی محصولات پتروشیمی نیز مثبت ارزیابی می‌شود.

* صدور خدمات فنی - مهندسی به دیگر کشورها

رحمان سعادت، استاد اقتصاد دانشگاه و عضو هیات ‌علمی دانشگاه سمنان نیز درباره ارتباط با سیاست سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی که به اجرا گذاشته شد، به «وطن امروز» اظهار کرد: ما تجربه‌ای به قدمت چندین دهه در صنعت نفت و گاز داریم و همین تجربه به کمک‌مان آمد تا بتوانیم به صدور خدمات فنی - مهندسی به دیگر کشورها بپردازیم.

به گفته استاد اقتصاد دانشگاه سمنان، در شرایطی تحریمی توانستیم با استفاده از دستاوردهای دانش‌بنیانی به فناوری‌هایی دست یابیم. این نتایج علمی زمینه را برای حضور در پالایشگاه‌های فراسرزمینی و تجهیز آنها فراهم کرد.

* تبدیل نفت به فرآورده‌های غیر قابل تحریم

وی ادامه داد: در شرایط فعلی که درآمدهای کشور بر اثر تحریم نفت دچار مشکل شده است، سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی و تبدیل نفت به فرآورده در آنها می‌تواند روش مناسبی برای فروش نفت و درآمدزایی برای کشور باشد.

سعادت گفت: سرمایه انسانی و تخصص لازم را برای صدور خدمات فنی - مهندسی به کشورهای دیگر و همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در اختیار داریم. 

 وی ادامه داد: امکان رصد درآمدهای نفتی برای تحریم‌کنندگان به ‌سهولت وجود دارد و براحتی کشور را تحریم می‌کنند اما فرآورده‌های نفتی مانند بنزین، نفت و گازوئیل تحریم‌پذیر نیستند. همچنین ارائه خدمات فنی - مهندسی به کشورهای دیگر نیز درآمدزایی برای‌مان دارد و تحریم‌کنندگان نمی‌توانند جلوی آن را بگیرند.

* اهمیت صدور خدمات فنی - مهندسی

استاد اقتصاد خاطرنشان کرد: استفاده از دستاوردهای دانش‌بنیانی و دستیابی به فناوری‌های نوین و صدور خدمات فنی - مهندسی در نهایت از وابستگی ما به درآمدهای نفتی می‌کاهد. این امر نیز حائز اهمیت است.

  سعادت گفت: بسیاری از کشورها تنها از طریق صدور خدمات فنی - مهندسی و ارائه دانش به دیگر کشورها درآمد دارند. کشورهای حوزه خلیج‌فارس  به سمت ایجاد جایگزین‌هایی برای درآمدهای نفتی رفته‌اند، ما هم باید در این راستا حرکت کنیم. وی ادامه داد: کشورمان از ظرفیت‌های خوبی در زمینه توان فنی - مهندسی در حوزه نفت و گاز برخوردار است و می‌توانیم صدور خدمات فنی - مهندسی را با جدیت پیگیری کنیم و از ارزآوری این حوزه بهره ببریم.

* شکستن انحصار توسعه برای حضور بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک

عضو هیات ‌علمی دانشگاه سمنان در پایان خاطرنشان کرد: در شرایطی که فروش نفت کشور بشدت تحت تحریم قرار گرفت، سیاست سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی بدرستی در راستای تحول تجارت نفت خام کشور به اجرا گذاشته شد. یکی از سیاست‌های تکمیل‌کننده در این حوزه شکستن انحصار توسعه برای حضور بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک و همچنین بازارسازی خصوصی برای نفت خام است که این 2 اقدام در کنار هم امکان توسعه تجارت انرژی ایران و رسیدن به بیشترین میزان فروش نفت خام با وجود تحریم‌ها را فراهم خواهد کرد.

* بازارسازی بین‌المللی

از آنجا که تأسیس پالایشگاه در کشورهای دیگر امری هزینه‌بر و زمانبر است، پس از اعمال تحریم‌های غرب علیه صنعت نفت و گاز کشورمان، سیاست همکاری در پالایشگاه‌های موجود در دیگر کشورها در دستور کار قرارگرفته است.

  در این روش، از ظرفیت خالی پالایشگاه‌های کشورهایی همچون ونزوئلا و ازبکستان استفاده شد و به صدور خدمات فنی - مهندسی به کشورهای هدف پرداختیم.

یکی از سیاست‌های بسیار مهم کشورهای نفتی برای توسعه روابط اقتصادی و سیاسی، بازارسازی بین‌المللی با دیگر کشورهای دنیاست. در این سیاست برقراری ارتباط متقابل کشورهای نفتی با متقاضیان دنبال می‌شود.

از طریق سرمایه‌گذاری کشورهای نفتی در زیرساخت‌های پالایشی یا پتروپالایشی کشورهای هدف، علاوه بر توسعه روابط اقتصادی سیاسی، بازار فروش نفت نیز تضمین خواهد شد و از این طریق علاوه بر سهامداری کشورهای نفتی در زیرساخت‌های نفتی کشورهای مقصد، یک بازار تضمینی از طریق سیاست خرید تقاضا برای کشورهای نفتی ایجاد می‌شود.

کشورهایی مثل عربستان و کویت از طریق سیاست خرید تقاضا، بازار نفت بسیار زیادی را برای خود ایجاد کرده‌اند و وابستگی متقابل بالایی نیز در بازارهای نفت خام خود به وجود آورده‌اند. این سیاستی است که تاکنون در کشور ما تا حد زیادی مورد غفلت واقع شده است.

 موضوع پالایشگاه‌های فراسرزمینی و امکان ادامه صادرات در آفریقا را با سیدمحمدعلی خطیبی، نماینده اسبق ایران در اوپک مطرح کردیم و وی درباره توانایی ایران در صادرات نفت و انرژی به قاره آفریقا به خصوص پس از اقدامات رئیس‌جمهور فقید به این قاره اظهار کرد: قاره آفریقا برای سالیان زیادی مورد توجه کشورهای صنعتی نبوده و پتانسیل‌های آن مغفول مانده بود و شهید رئیسی از این فرصت استفاده کرد تا ایران بتواند از آن استفاده کند.

* آفریقا، فرصتی برای صادرات نفت و توسعه همکاری در حوزه انرژی

خطیبی با اشاره به این موضوع که ساخت پالایشگاه و سرمایه‌گذاری روی این موضوع در قاره آفریقا نیازمند هزینه بالا و زمان طولانی است، افزود: دولت ایران بویژه رئیس‌جمهور بعدی می‌تواند از پتانسیل پالایشگاه‌های موجود در این کشورها استفاده کند. وی امکان افزایش سرمایه‌گذاری ایران در پالایشگاه‌های موجود در این کشورها و افزایش صادرات نفت و انرژی را مثبت ارزیابی کرد.

کارشناس انرژی افزود: ایران قبلا نشان داده در این حوزه پتانسیل‌های بالایی دارد و می‌تواند در مسیر ارتقای پالایشگاه‌های کشورهای دیگر و افزایش صادرات خود گام بردارد. وی همچنین به پتانسیل‌های گسترش همکاری‌ها و انتقال دانش فنی به قاره آفریقا اشاره کرد و گفت ایران می‌تواند در این حوزه گام بردارد.

خطیبی با بیان اینکه بی‌شک کشورهای قاره آفریقا نیز با توجه ‌به ظرفیت‌های ایران موافق توسعه همکاری‌ها در حوزه انرژی هستند، تأکید کرد: این موضوع برای ایران نیز یک فرصت حساب می‌شود.

* دولت بعد به فرصت‌های جدید در آفریقا توجه کند

سفر رئیس‌جمهور به قاره آفریقا با هدف ارتقای روابط با کشورهای دوست و همسو، توسعه بازار محصولات دانش‌بنیان و صادرات خدمات فنی - مهندسی، کشاورزی و پزشکی و به ‌طور کلی تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی جمهوری اسلامی ایران اجرا شده بود. در طول این سفر از 3 کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه بازدید شد و توافقات خوبی شکل گرفت.

این سفر نخستین سفر رئیس‌جمهور ایران به آفریقا پس از 10 سال بود و توانست به توسعه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی با این کشورها بینجامد و روابط دوجانبه را بهبود بخشد، تا جایی که در نمایشگاه‌های بین‌المللی بعدی که در ایران برپا شد، بیشترین بازدید‌کنندگان خارجی از این کشورها بودند، زیرا به دلیل پتانسیل‌های زیاد ایران در حوزه انرژی و نفت، این سفر توانست به فرصتی برای توسعه همکاری‌های دوجانبه در این حوزه تبدیل شود و ایران با بهره‌گیری از تجارب خود در این حوزه، به کشورهای قاره آفریقا کمک کند تا به بهره‌وری بیشتری در این حوزه برسند.