گروه فرهنگ‌ و هنر: از سال 94 با اکران موفق انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» به کارگردانی هادی محمدیان و استقبال شگفت‌انگیز مخاطبان از این اثر دینی، تحولی در صنعت سینمای ایران کلید خورد که بعد از گذشت 9 سال شاهد اثرات آن هستیم. گروه‌های خصوصی زیادی به تأسی از گروه هنرپویا در سراسر کشور از مشهد و تهران گرفته تا کرمان و کاشان پدید آمدند که هدف‌شان تولید انیمیشن‌های سینمایی سه بعدی ایرانی برای مخاطبان کودک و نوجوان بود؛ گروه‌هایی که در شرایط سخت و بدون داشتن حمایت  از سمت دولت تصمیم گرفتند با حداقلی‌ترین امکانات، آثاری تولید کنند که می‌توانند با انیمیشن‌های چند ده میلیون دلاری خارجی رقابت کنند و دیده شوند. حالا پس از گذشت حدود 10 سال از شروع این موج و درخشش انیمیشن‌های «شاهزاده روم»، «فیلشاه»، «بنیامین»، «پسر دلفینی»، «لوپتو»، «بچه زرنگ» و «مسافری از گانورا» در گیشه سینماها، هنوز هم این آثار بدون داشتن حمایت ویژه‌ای از جانب دولت و اختصاص طرح‌های ویژه توسعه با حداقلی‌ترین امکانات توسط بخش خصوصی در حال پیشروی هستند. در حالی که خبر ساخت انیمیشن سینمایی داستان اسباب‌بازی‌های 5 توسط هالیوود منتشر می‌شود، هنوز مسؤولان فرهنگی کشور به اهمیت استراتژیک این محصولات دانش‌بنیان که مخاطبان هدف‌شان کودکان و نوجوانان هستند پی نبرده‌اند و این آثار حتی در مهم‌ترین جشنواره سینمایی کشور -فجر- نیز مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرند. به بهانه اکران آنلاین انیمیشن سینمایی «مسافری از گانورا» با سیدمحمدحسین عملدار، تهیه‌کننده این اثر به گفت‌وگو پیرامون وضعیت صنعت انیمیشن در سینمای ایران پرداختیم.

***

* لطفا کمی درباره وضعیت انیمیشن در سینمای ایران بفرمایید و اینکه چه شد سراغ تولید و ساخت فیلم سینمایی در حوزه انیمیشن رفتید؟

نمایش انیمیشن‌ها در سالن‌های سینمایی به طور جدی از یک دهه گذشته شروع شده، بنابراین چندان دیرپا نیست. با این وجود در همین مدت کوتاه پیشرفت قابل توجهی داشته و می‌توان گفت «صنعت سینمای انیمیشن» در ایران شکل گرفته و رو به رشد است. گمان می‌کنم در دهه جاری هر سال حداقل 2 تا 3  فیلم پویانمایی روی پرده اکران خواهد شد. 

اما درباره قسمت دوم سوال باید عرض کنم انیمیشن سینمایی از حیث مضمون و تکنیک یک چالش بزرگ برای هر انیمیشن‌سازی است. من و همکارانم در موسسه «تصویر هنر پاسارگاد شرق» مدتی طولانی در حوزه انیمیشن در قالب‌های سریال و مجموعه به صورت تخصصی فعال بوده و از چندین سال قبل طرح‌هایی برای تولید سینمایی مدنظر داشتیم، لیکن از آنجایی که گروه ما در شهرستان مستقر بوده و دسترسی به افراد متبحر نسبت به پایتخت مشکل‌تر است، لازم بود تا سطح تکنیکی و هنری افراد گروه به حدی برسد که امکان ساخت انیمیشن سینمایی با توجه به ظرایف آن امکان‌پذیر باشد.

* با توجه به نمونه‌های مشابه و در سطح عالی انیمیشن‌های جهان و اینکه این روزها مردم به‌راحتی به تماشای این فیلم‌های می‌نشینند، تولید انیمیشن در ایران یک ریسک به شمار می‌رود، شما با علم به چنین دسترسی‌ها و بالطبع قضاوت‌ها چگونه تصمیم به تولید این فیلم گرفتید؟

همانطور که  اشاره کردید مخاطبان داخل کشور به تماشای رایگان آثار چند صد میلیون دلاری عادت کرده‌اند که توسط بهترین هنرمندان و تکنیسین‌های جهان ساخته شده‌اند. نخستین سوالی که برای آنها مطرح می‌شود این است که چرا باید برای یک اثر با کیفیت پایین‌تر هزینه کنند. یک طرف مساله باز می‌گردد به این موضوع که لازم است در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی توجه ویژه‌ای به تولیدات داخلی معطوف شود. تلاش‌های چند سال اخیر فعالان حوزه انیمیشن هم بیشتر در این راستا بوده است؛ برخلاف گذشته که تهیه‌کنندگان بیشتر به دنبال جذب بودجه برای تولید آثار سفارشی بودند، لذا لازم است حتما در این زمینه قوانینی تدوین و اجرایی شود.

مثال مناسب تبیین موضع فوق اکران آنلاین «انیمیشن مسافری از گانورا» توسط پلتفرم «فیلم نت» است. شاید برای مجموعه فیلم نت بهتر باشد یک انیمیشن یا انیمه درجه یک بین‌المللی دانلود و با هزینه کم دوبله شده و به دست مصرف‌کننده برسد تا اینکه بودجه سنگینی صرف خرید حق پخش یک انیمیشن داخلی شود. لیکن مسؤولان این «وی او دی» تصمیم گرفتند با صرف هزینه بیشتر از یک اثر داخلی حمایت کرده و این خطر را بپذیرند و ما از این بابت سپاسگزاریم و امیدوارم این دست حمایت‌ها هر چه بیشتر به کمک تولید‌کنندگان بیاید. مساله دوم این است که انیمیشن‌سازان تلاش کنند هر چه بیشتر استاندارد کار خود را بالا ببرند تا اقبال مخاطب به تولیدات داخلی افزون‌تر شود.

* درباره اقبال مخاطبان بفرمایید و اینکه  در اکران مردمی چقدر مورد استقبال قرار گرفته و پیش‌بینی‌ شما از اکران آنلاین چگونه است؟

ما در برهه اکران، بودجه تبلیغاتی زیادی نداشتیم و موسسه بهمن سبز که پخش اثر را بر عهده داشت با کمترین بودجه کمپین تبلیغاتی موثری برای این اثر سازماندهی کرد. شروع اکران این اثر مصادف بود با  فصل امتحانات بچه‌ها و در ادامه جشنواره فجر و فرارسیدن اسفندماه که یک رکود نسبی در اکران سینماها حکمفرماست و طبیعتا این بازه زمانی در میزان فروش فیلم تاثیرگذار است. از نظر من زمان مناسب برای اکران فیلم‌های کودک و نوجوان اوایل پاییز است که متاسفانه موفق به اکران فیلم در این بازه نشدیم و از این زاویه فیلم آنطور که باید و شاید نتواست به فروش مورد نظر دست یابد. همچنین با تصمیم سازمان سینمایی، فیلم‌های روی پرده در انتهای سال 1402 بدون توجه به اینکه چقدر مخاطب دارند یا اینکه در چه زمانی روی پرده آمده‌اند در پایان سال از نمایش بازماندند که البته فیلم‌های اکران‌شده در ماه‌های آخر سال که هنوز امکان فروش داشتند در این بین بیشتر ضربه خوردند.

با این تفاسیر در همین اکران 3 ماهه، فیلم «مسافری از گانورا» موفق به جذب بیش از 420 هزار مخاطب و فروشی معادل 14 میلیارد تومان شد که با توجه به بودجه ناچیز ساخت آن می‌توان گفت فیلم از نظر اقتصادی سودآور بود. امیدواریم در اکران آنلاین فیلم مخاطب بیشتری را جذب کند و با عنایت به طرح‌هایی که برای ادامه ساخت این اثر تدارک دیده شده در برند‌سازی موفق باشد.

* لطفا درباره وضعیت جشنواره فیلم فجر و مواجهه مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور با آثار انیمیشن بفرمایید، به نظر شما چرا انیمیشن در جشنواره آنچنان که باید دیده نشده و پیشنهادتان برای دوره چهل‌وسوم چیست؟

در این چند سال که انیمیشن‌ها راه خود را به جشنواره فجر باز کرده‌اند، همواره نارضایتی و  گله‌گذاری بین فیلمسازان انیمیشن با برگزارکنندگان جشنواره وجود داشته است. از طرفی مدیران جشنواره معتقدند تولیدات انیمیشنی از نظر کمی و کیفی در حدی نیست که سالانه بخش جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفته شود، همچنین با توجه به تفاوت ساختاری بین انیمیشن و فیلم‌های زنده،  امکان رقابت بین این آثار نیز وجود ندارد، از جانب دیگر انیمیشن‌سازان هم دوست دارند در این رویداد بزرگ در متن قرار گرفته و در حاشیه نباشند.

با همه این حرف و حدیث‌ها شخصا امکان شرکت آثار انیمیشنی در جشنواره با همین شکل فعلی را مثبت تلقی می‌کنم. به عقیده من نمایش آثار انیمیشن برای منتقدان و همچنین مخاطبان عام در سالن‌های سینمایی حداقل این خاصیت را دارد که  فیلمساز دیدگاه روشنی نسبت به نقاط ضعف و قوت اثرش پیدا کند.

در این زمینه می‌توانم از تجربه خودم استفاده کنم. من و همکارانم سال‌های زیادی به ساخت مجموعه و سریال انیمیشن مشغول بودیم که مدیوم پخش آن اکثرا شبکه‌های صداوسیما بود و از آنجا که مخاطب آن گروه کودک و نوجوان بود و امکان نظرسنجی مستقیم برای ما به عنوان تولید‌کننده اثر وجود نداشت نمی‌توانستیم برآورد صحیحی از میزان رضایت مخاطب داشته باشیم.

 نخستین بار در جشنواره سی‌وچهارم فیلم فجر با حمایت دبیر جشنواره امکان حضور گسترده فیلم‌های انیمیشن در این رویداد فراهم شد، در آن دوره 8 فیلم انیمیشن در جشنواره شرکت داشتند که یکی از این فیلم‌ها تولید گروه ما بود. شرکت در این رویداد به‌رغم وجود کشمکش‌ها و بحث و جدل‌ها، تجربیات ارزنده‌ای برای ما به همراه داشت. به نظرم زمانی که فیلمساز با مخاطب در سالن سینمایی به تماشای اثر خود می‌نشیند از اتمسفر حاکم بر فضا حتی در بازخورد خاموش مخاطب بخوبی می‌تواند نسبت به اثرش قضاوت صحیحی پیدا کند. در کل قرار گرفتن در این فضا  برای فیلمساز اثرات مثبتی به همراه خواهد داشت به شرط اینکه انتقاد‌پذیر بوده و به جای بهانه‌جویی و فرافکنی از این موقعیت به نحو احسن استفاده کند.

فارغ از جشنواره فجر، جشنواره فیلم کودک و نوجوان نیز می‌تواند از رویدادهای مهم سینمای انیمیشن باشد که البته لازم است  در نقشه راه  آن به انیمیشن اهمیت مضاعفی داده شود تا حداقل در مقابل فیلم‌های زنده به محاق نرود.  در این صورت جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان قابلیت آن را دارد که پایگاه اصلی حمایت تولیدات سینمای انیمیشن ایران در فضای جشنواره‌ای باشد.

* به نظر شما وضعیت اکران برای فیلم‌های انیمشین آیا باید همانند فیلم‌های سینمایی باشد؟ و اینکه پیشنهاد شما برای اکران‌های خاص و ویژه برای آثار انیمیشن که تولیدشان رو به افزایش است، چیست؟

فیلم‌های کودک معمولا در اکران‌های بعد از غروب سانسی برای نمایش ندارند و بیشتر در ساعات روز (اصطلاحا سانس‌های مرده) که مخاطب کمتری به سالن‌ها مراجعه می‌کند، فرصت نمایش پیدا می‌کنند. به این دلیل که سانس‌های شبانه در اختیار فیلم‌های بزرگسالان بویژه فیلم‌های کمدی  پرمشتری قرار می‌گیرد و مبرهن است  سینمادار حاضر نیست این زمان طلایی را در  اختیار فیلم‌های کم بیننده‌تر قرار دهد.

این وضعیت اگر چه شرایط را برای فیلم‌های کودک سخت می‌کند اما از طرفی فرصتی است هم برای انیمیشن‌سازان و هم سالن‌های سینما که به منفعتی دو طرفه دست یابند. از آنجایی که مخاطب هدف این آثار معمولا گروه سنی کودک و نوجوان است، وجود یک مکانیسم حمایتی از جانب آموزش‌و‌پرورش در قالب برگزاری اردوهای سینمایی در ساعات کم مخاطب می‌تواند در بازگشت سرمایه و سوددهی این فیلم‌ها تاثیر به‌سزایی داشته باشد و از طرف دیگر خاطره خوشی را برای بچه‌ها رقم بزند.