گروه سیاسی: آخرین مناظره کاندیداهای ریاست‌جمهوری در شرایطی برگزار شد که به نظر می‌رسد تکلیف برای کسانی که گزینه انتخاباتی خود را نهایی نکرده بودند، مشخص شده است. روند تبلیغی نامزدها در 3 روز منتهی به برگزاری انتخابات، چنان شتابان پیش می‌رود که به نوعی عرصه وزن کشی سیاسی و انتخاباتی را برای جامعه مشخص کرده. حتی در روزهای پایانی وضعیت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نیز گرم‌تر و پویاتر از روزهای نخست تبلیغات بود؛ جدال نامزدها در آخرین مناظره در حالی جریان داشت که حامیان و هوادارهای کاندیداها از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها تلاش می‌کردند کاندیدای مدنظر خود را پیروز میدان رقابت معرفی کنند. یکی از انتقادهایی که از روز شروع نخستین مناظره به نامزدها و نوع برنامه‌ریزی صداوسیما وارد شد این بود که نامزدها چندان میل به مناظره با یکدیگر نداشته و تلاش می‌کنند صرفا برنامه خود را ارائه کنند. در آخرین مناظره اما وضعیت کمی متفاوت رقم خورد و دوقطبی‌ای که چندی پیش رسانه‌ها درباره آن به بحث پرداخته بودند، شکل گرفت و ما می‌توانیم بگوییم در روز هشتم تیر صندوق‌های رای مشخص خواهد کرد با شکل‌گیری «دولت دوم شهید رئیسی» به پیش خواهیم رفت و یا اینکه با تشکیل «دولت سوم روحانی» به عقب بازخواهیم گشت.

* نقد صریح قاضی‌زاده‌هاشمی به اصلاح‌طلبان

قاضی‌زاده‌هاشمی در این مناظره فراتر از انتظارها به پزشکیان انتقادات صریح وارد کرد و صحبت‌های کوبنده وی در این مناظره مورد توجه قرار گرفت. او البته برنامه‌هایش را هم اعلام کرد و درباره 14 اقدام فوری که قرار است در صورت رئیس‌جمهور شدن انجام دهد صحبت کرد. وی گفت: عهد می‌بندم در صورت کسب آرای مردم این ۱۴ اقدام فوری را اجرایی کنم؛ اول اجازه نخواهم داد دریافتی حقوق‌بگیران از تورم جا بماند. افزایش هرساله حقوق کارگران و کارمندان را در دستور کار قرار خواهم داد. دوم، تبدیل وضعیت نیروهای شرکتی برای تمام مستخدمان دولت اجرایی خواهد شد. سوم، ازدواج جوانان را با ایجاد اعتبار یک میلیارد تومانی برای ازدواج، مسکن و اشتغال تسهیل خواهم کرد و با حل ریشه‌های اقتصادی راه را برای ۱۱ میلیون جوان مجرد ایرانی باز خواهم کرد. کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری ادامه داد: چهارم؛ سهم خانواده‌های ایرانی را به طور برابر از حامل‌های انرژی بدون در نظرگرفتن دهک و نیاز اقتصادی به خود آنان واگذار خواهم کرد. اجازه نخواهم داد ماجرای آبان ۹۸ دوباره اتفاق بیفتد. اعضای ستاد آقای پزشکیان همان افراد دولت آقای روحانی هستند که با خون بنزین را به ۳ هزار تومان رساندند. با رعایت الگوی مصرف تمام این انرژی‌ها را به صورت رایگان دریافت خواهید کرد. پنجم، راه شهید رئیسی را در اتمام پروژه‌های 2 میلیون و 500 هزار واحد مسکونی ادامه خواهم داد. تا سال دوم دولتم کلید تمام این مسکن‌ها را تقدیم مردم خواهم کرد. اجازه نخواهم داد سرنوشت این پروژه‌ها مانند دولت آقای احمدی‌نژاد ناتمام باشد و مسکن نساختن افتخار برخی شود.

قاضی‌زاده‌هاشمی در حمله به اصلاح‌طلبان روی چند مورد تاکید داشت. او در سخنانش گفت: «نگرانم که حامیان پزشکیان پس از شکست مردم را دعوت به خیابان بکنند»، «(نجفی) زنش را کشت، اما رفتند برایش رضایت گرفتند حال طرفدار حقوق زن شده‌اند، آیا آن شخص زن نبود؟»، «درباره بورس مگر همان زمان که دولت وقت دست کرد به جیب مردم و مال مردم را چاپیدند کسی اعتراض کرد؟»

* تاکید دوباره روی یارانه طلا

زاکانی که در قرعه‌کشی ترتیب تریبون‌ها نفر دوم بود، دوباره بحث یارانه طلا را پیش کشید و روی مبارزه‌اش با فساد تاکید مجدد کرد. او حداقل در مناظره پنجم بیشتر از مناظره‌های قبلی روی برنامه‌های خودش مانور داد و به طرح آنها پرداخت. زاکانی در بخشی از صحبت‌هایش گفت: با طرح من بساط قاچاق و ناترازی انرژی و آسیب زدن به محیط‌زیست برچیده خواهد شد و عموم مردم ثروتمند خواهند شد. ۹۵ درصد مردم از این طرح سود می‌برند.

وی در ادامه بیان داشت: درباره مسکن نیز هم در حوزه تامین و هم اجاره‌داری طرح دارم. در شهرداری تجربه دارم؛ بار مردم را می‌شود به عهده خود مردم گذاشت. مردم به سرعت  خودشان می‌سازند اگر مشوق لازم را بدهیم.

زاکانی افزود: در کوتاه مدت سازمان اجاره‌داری و ایجاد زمینه تامین مالی برای بخشی از پیش پرداختها و ایجاد زمینه توسعه حرفه‌ای در زمینه اجاره‌داری را دنبال می‌کنم.

او البته در این مناظره نیز به حاشیه‌هایی پرداخت و مثل مناظره چهارم که سفت و سخت روی فساد در پرونده کرسنت صحبت کرده بود، مجدد این بحث را پیش کشید. از آنجا که زاکانی در مناظره چهارم خاتمی، روحانی و زنگنه را درباره کرسنت دعوت به مناظره کرده بود، گفت: چرا وقتی درباره کرسنت درخواست کردم با آقایان روحانی یا خاتمی یا زنگنه مناظره کنم، کسی از اینها مناظره را قبول نکرد؟

* امکان رقابت در سطح جهانی وجود دارد

جلیلی که در مناظره چهارم بسیار فعال تر ظاهر شده و صحبت‌هایی را در مقابل ادعاهای طیف اصلاح‌طلب و نامزد این طیف پیش کشیده بود، در مناظره پنجم دوباره به رویه قبلی خود برگشت و سعی کرد روی ارائه برنامه هایش متمرکز شود. وی گفت: 2 اولویت اصلی دارم که در ابتدای دولت شهید رئیسی به ایشان هم ارائه کردم و اقدامات خوبی در این زمینه انجام شد. این دو اولویت ارزآوری و اشتغال است. برای حل گرانی، تورم، قیمت ارز باید در این 2 زمینه برنامه موفقی اجرا شود.

جلیلی خاطرنشان کرد: به روستا نباید به عنوان جایی که فقیر است، نگاه کرد. روستاها می‌توانند سلول جهش کشور باشند. در این ۱۱ سال خیلی از روستاها را دیده‌ام. روستای لیقوان در تبریز چند هزار میلیارد تومان تولیدات لبنی دارد. در همدان روستاهایی دیدم که ۲۰۰ کارگاه دارند. یکی از کشورهایی که امروز قطب اقتصادی دنیا شده است، سال انقلاب ما کل صادراتش ۱۳.۵ میلیارد بوده است که ۴۰ سال بعد این صادرات بیش از ۲۳۰۰ میلیارد دلار شده است. شهید رئیسی در این ۳ سال رکورد صادرات غیرنفتی را زد. با چین می‌توان در زمینه پوشاک رقابت کرد. روستاها می‌توانند این کار را انجام دهند، ولی باید برای این کار برنامه داشت.

نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری تصریح کرد: باید امنیت شغلی دهیاران تضمین شود تا آنها بتوانند به وظایف خود برای پیشرفت روستا برسند.۲۷ درصد اشتغال و تولید ناخالص از روستا و کشاورزی شکل می‌گیرد، اما تسهیلاتی که به آنها داده می‌شود، ۶ درصد است. بودجه عمومی کشور فقط ۴ درصد به این سمت می‌رود که این روند باید اصلاح شود.

پورمحمدی اما در مناظره پنجم حرف خاصی ارائه نکرد و روی بحث‌هایی چون بازنشستگی، دولت الکترونیک و مبارزه با فساد صحبت کرد که با توجه به تجربیات او در قوه قضائیه، این بخش از صحبت‌های او بیشتر از باقی حرف هایش مورد توجه قرار گرفت. از شیوه‌های نوین مبارزه با فساد گفت و راه‌حل برون رفت از این مساله را تغییر رویکردها در این باره عنوان کرد. 

* قالیباف تاکید کرد: «تنش‌ فایده‌ای ندارد»

قالیباف در این مناظره با بیان اینکه بحث‌های سیاسی و تنش‌ها فایده ندارد، سعی کرد از فرصت آخرین مناظره بر بیان اهداف و برنامه‌های اقتصادی‌اش متمرکز شود. او دوباره بحث طرح 5 فوریتی‌اش را پیش کشید و روی آن صحبت کرد. وی گفت: طرح ۵ فوریتی‌ام را در روزهای گذشته مطرح کردم؛ نخستین وظیفه ما ایجاد سپر حمایتی برای زندگی روزمره مردم است که پریشانی را از خانواده‌های ایرانی جمع کند.

قالیباف با بیان اینکه متعهد به جبران فاصله حقوق تمامی حقوق‌بگیران با تورم است، گفت: چند کالای اساسی جهیزیه در قالب رفاه‌کارت داده و توجه به حوزه سلامت مردم دارم.

وی با اشاره به اهمیت موضوع مسکن گفت: با وجود اجرا و قانونی شدن طرح جهش مسکن، می‌توان ۲۰۰ متر زمین مسکونی در اختیار خانواده‌ها قرار داد تا درگیر گرفتن وام نشده و به صورت شراکتی خانه بسازند.

کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری به موضوع خودرو اشاره و اظهار کرد: علاوه بر واردات خودروی سبک و سنگین، به دنبال حل مشکل خودرو و تولید آن خواهم بود.

وی با اشاره به طرحش برای ایجاد پایتخت دوم اقتصادی ایران در منطقه اقیانوس هند، گفت: طرح هادی تبدیل به یکی از معضلات روستاها شده است؛ حتما طرح‌های هادی را بازنگری کرده و توسعه می‌دهیم.

قالیباف در این مناظره شفاف تر و البته بیشتر از مناظره‌های قبل به بیان برنامه‌های اقتصادی خود پرداخت و از این حیث باید گفت قالیباف از فرصت مناظره آخر بهتر بهره برد و توجهات را به خود جلب کرد. 

پزشکیان که در ترتیب نامزدها در این مناظره به عنوان آخرین نفر صحبت می‌کرد، مثل مناظره‌های قبل نشان داد که حرف و برنامه خاصی ندارد جز احیای برجام و بحث مذاکره که پیش‌تر ظریف این مباحث را با حرارت بیشتری بیان کرده بود. البته در این مناظره نیز بخشی از توان پزشکیان صرف دفاع و پاسخ گویی به دیگر نامزدها شد. در این باره پزشکیان اشتباه فاحشی هم داشت. او در بخشی از مناظره در پاسخ به قاضی‌زاده‌هاشمی که بحث قطع اینترنت در دولت روحانی را پیش کشیده بود، گفت: جهرمی الان به من گفت قالیباف و جلیلی دستور قطع اینترنت را در آبان ۹۸ دادند؛ بعدش هم جهرمی را دادگاهی کردند.

اما دقایقی بعد آذری‌جهرمی در ایکس نوشت: «در جریان رخدادهای آبان ۹۸، آقای قالیباف عضو شعام(شورای عالی امنیت ملی) نبودند بلکه آقای جلیلی عضو بودند». 

در نهایت اینکه چند عامل موثر رخ داده در روزهای گذشته که بر کاهش میزان مرددین موثر بود را می‌توان نام برد که در روز پایانی تبلیغات باید بدان توجه کرد.

1- دوقطبی شکل گرفته پیرامون پیش رفتن با «دولت دوم شهید رئیسی» و یا بازگشت به «دولت سوم روحانی» است؛ هر چهار نامزد اصولگرای حاضر در عرصه رقابت - که امید است در روز پایانی به وحدت برسند - خود را ادامه دهنده مسیر شهید رئیسی می‌دانند. از سوی دیگر ستاد پزشکیان مملو از چهره‌هایی است که در سال‌های 92 تا 1400 در دولت حسن روحانی مسؤولیت‌های کلان داشته و در رقم زدن روزهای فلاکت‌بار برای جامعه ایرانی نقش اول بوده‌اند.

2- یکی دیگر از موضوعاتی که پس از اعلام نتیجه انتخابات مشخص می‌شود، ادامه مسیر کشور بر اساس «برنامه و کارآمدی» است یا کشور‌داری به سبک «پوپولیست‌ها و تخریب‌گرها». این مساله در رقابت‌های اخیر و مناظره‌های صداوسیما به طور ویژه به چشم آمد. «پرتاب میکروفن به سمت میز و ترک برنامه»، ادبیاتی مانند «دلم می‌خواهد داد بزنم به شما چه ربطی دارد؟» و... همه نشان داد شرایط انتخاب چگونگی مدیریت کشور به 2 نوع صورت‌بندی شده است. 

نخست، با انتخاب کاندیدای «کارآمد و مسؤولیت‌پذیر» به سمت رفع موانع و مشکلات برویم. سپس با ادبیات پوپولیستی و «نمی‌شود، نمی‌توانیم و نمی‌گذارند» کشور 4 سال دیگر معطل بماند. باید دانست جریانی که برنامه ندارد ناچار است در همه هنگام با «تخریب‌گری» و سلب مسؤولیت از خود، بر هیجانات بخشی از جامعه سوار شود.

3- مساله مهم بعد که در مناظره‌ها نیز مشهود بود، عدم پذیرش نقش اصلاح‌طلبان است. شرایط کشور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم هنوز از حافظه جامعه ایران پاک نشده است، اما جالب آنکه اصلاح‌طلبان همواره انگشت اتهام را به سمت دیگران گرفته و به گونه‌ای سخن می‌گویند که گویی برای نخستین بار است در فضای سیاسی کشور حاضر شده و در حال ایفای نقش هستند. 

این مساله آنجا مایه تاسف خواهد بود که اگر این جریان سکان اجرایی کشور را در دست بگیرد، یا مسبب مشکلات را مردم می‌داند و یا عامل بیرونی مانند تحریم را بهانه کم‌کاری قرار می‌دهد. مثلا مساله قطع اینترنت در سال 98 که پزشکیان به دروغ به قالیباف نسبت داد، نمونه بارز همین نوع رفتار است. سال 98 اینترنت به دستور شورای امنیت کشور به ریاست حسن روحانی قطع شد.