امیرطه نادی: سیاست خارجی و نحوه ارتباط با کشورهای جهان، با روی کار آمدن دولتهای مختلف در ایران، همیشه دستخوش تغییرات شده است. اگر چه در ساختار جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی یک امر فرادولتی و در واقع حاکمیتی است و راهبردهای آن توسط رهبر بزرگوار انقلاب تعیین میشود اما نحوه اجرای این سیاستها و پیشبرد اهداف و برنامههای آن در هر دولت متفاوت بوده است. در طول 8 سال دولتهای یازدهم و دوازدهم، برجام و نگاه به غرب مهمترین نقطه تمرکز دولتمردان آقای روحانی محسوب میشد که راه چاره نجات اقتصاد ایران را در برداشتن تحریمها میدیدند و رفع تحریمها را هم به مذاکره با کشورهای بزرگ غرب به سردمداری آمریکا به عنوان کدخدا گره زده بودند. این مساله یعنی چیدن همه تخم مرغها در سبد برجام، فارغ از همه جنبههای منفی و احیانا مثبتی که داشت و بارها درباره آن صحبت شده است، دولت روحانی را از وجوه مختلف در سیاست خارجی غافل کرد که از جمله آنها نگاه به شرق و البته تمرکز بر افزایش همکاری و ارتقای روابط با همسایگان و کشورهای منطقه بود. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، اگر چه این دولت و در راس سیاست خارجی آن شهید امیرعبداللهیان تمام سعی خود را برای ادامه مذاکرات و به اصطلاح نقد کردن چک برجام به کار گرفت اما سیاست اصلی بر احیا و افزایش روابط با همسایگان و استفاده از ظرفیت کشورهای قدرتمند شرق نظیر روسیه و چین بود که تضاد منافع کمتری نسبت به غرب با ایران دارند. دستاوردهای بزرگ مختلفی نظیر عضویت در پیمانهای شانگهای و بریکس از جمله مصادیق نگاه درست این دولت در عرصه بینالمللی بود و تمرکز بر کشورهای منطقه بویژه همسایگان نیز فرصتهای زیاد دیگری را برای کشورمان فراهم کرد. احیای روابط با عربستان که در دولت آقای روحانی و به دلیل بیتدبیری دولتمردان وقت قطع شد، با همین نگاه انجام شد و همه میدانیم روابط گرم با ریاض به عنوان بزرگتر برخی دیگر از کشورهای عربی، میتواند بر آنها نیز اثر مثبت بگذارد. باز شدن یخ روابط میان ایران و مصر هم از دیگر مصادیق نگاه درست در امر سیاست خارجی در دولت سیزدهم بود. در مساله نگاه به شرق نیز دولت شهید رئیسی کار خود را با یک اقدام بزرگ آغاز کرد و آن وارد کردن میلیونها دوز واکسن کرونا از چین بود، آن هم زمانی که روزانه ۷۰۰ نفر از هموطنانمان به دلیل این بیماری جان میسپردند و واکسن کرونا یکی از فوریترین نیازهای کشور محسوب میشد که با مدیریت شخص شهید رئیسی و پیگیری از کشور چین حل شد.
روسیه به عنوان یک کشور قدرتمند هم روابط خود را با جمهوری اسلامی ایران افزایش داد و اهمیت این ارتقای روابط و نقش جدی رئیس دولت سیزدهم (شهید رئیسی) بارها از سوی پوتین رئیسجمهور روسیه مورد تاکید و تقدیر قرار گرفت.
سیاست خارجی در واقع هم میتواند یک نقطه قوت در دولت محسوب شود و هم پاشنه آشیل آن باشد و همین مساله اتفاقا یکی از نقاط افتراق اساسی میان ۲ کاندیدای مرحله دوم انتخابات ریاستجمهوری چهاردهم است. یکی معتقد به ادامه روند گذشته در دولت یازدهم و دوازدهم (ادامه برجام و نگاه به غرب) است و دیگری راه را در کنار گذاشتن غربزدگی و تقویت نگاه به شرق و تمرکز بر همسایگان و البته استفاده از فرصتها در حوزه غرب میداند.
این مساله زنگ خطر را برای هر مخاطب آگاه به صدا در میآورد که با روی کار آمدن یک دولت غربگرا و معتقدان به کدخدایی آمریکا سیاست خارجی دستخوش یک عقبگرد چند ساله خواهد شد و این خسارت با روی کار آمدن محتمل ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا میتواند چند برابر شود.
در واقع سیاسیونی که حتی حاضرند تلاشهای داخلی برای رفع برخی تحریمها - مثلا در فروش نفت - را هم به حساب دلرحمی(!) رئیسجمهور دموکرات فعلی آمریکا فاکتور کنند (و همینها نقش اساسی در ستاد انتخاباتی آقای پزشکیان دارند) خودشان با صدای بلند میگویند دستشان در برابر خطر ترامپ خالی است.
خطر تحجر و بازگشت به عقب در سیاست خارجی نزدیکتر از آن چیزی است که به نظر میآید و این خطر رفع نمیشود مگر آنکه اجازه ندهیم دولت غربگرای دیگری بر سر کار آید.