کد خبر: 287066تاریخ: 1403/4/16 00:00
خبر
به سوی یک نظم جهانی عادلانه
سران دولت‌های 10 کشور عضو سازمان همکاری شانگهای در نشست عصر پنجشنبه گذشته در آستانه، پایتخت قزاقستان، ده‌ها موافقتنامه امنیتی و تجاری امضا کردند، همچنین پیوستن بلاروس به این سازمان تصویب شد. به این ترتیب ترکیبی که محوریت آن آسیای مرکزی، شامل روسیه، چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان پنداشته می‌شد حالا با ورود دومین عضو اروپایی، حال و هوای فراقاره‌ای بیشتری می‌یابد. محمد مخبر، کفیل ریاست‌جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی خود در نشست آستانه، بیش از هر چیز بر نقش راهبردی این سازمان در تعمیق بنیان‌های منطقه‌گرایی تاکید کرد. او گفت: «گردهمایی کشورهای بزرگ تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی دنیا از ویژگی‌های مهم سازمان همکاری شانگهای است که می‌تواند نقطه عزیمت همکاری‌های گسترده در زمینه مطالعه، بهره‌برداری، استخراج، فرآوری و صادرات حامل‌های انرژی یا فناوری‌های مرتبط با این حوزه باشد». در بخش پایانی و جمع‌بندی سخنرانی مخبر نیز بر نقش سازمان همکاری شانگهای برای همکاری، تعامل و دوستی به منظور ایجاد بستری خوب برای زیست بهتر در جهان امروز و در جغرافیای کهن منطقه اوراسیا اشاره و بر بهره‌گیری از فرصت‌های موجود برای بهبود وضعیت جاری و ترسیم آینده‌ای درخور مردم نجیب کشورهای عضو تاکید شده است. پس از این اجلاس، سازمان همکاری شانگهای بیانیه نهایی را صادر کرد که گویای مواضع آن درباره مسائل مختلف از جمله حاکمیت جهانی و مسائل زیست‌محیطی به شرح زیر است.
* چندجانبه‌گرایی
در سند سران سازمان همکاری شانگهای جولای 2024 آمده است: اعضا «ارزیابی‌های نزدیک یا همزمان» از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی دارند و به دنبال ایجاد یک «نظم بین‌المللی دموکراتیک، عادلانه، سیاسی و اقتصادی جدید» هستند. این انتقال حاکمیت با مقاومت در چارچوب «استفاده فزاینده از زور، نقض سیستماتیک قوانین بین‌الملل، رویارویی ژئوپلیتیک و جنگ‌های منطقه‌ای» مواجه است که برای اعضای سازمان خطراتی به همراه دارد.
* منع مداخله
رهبران سازمان متعهد شدند دولت‌های‌شان در هیچ تصمیمی که با هدف مداخله در امور داخلی دیگر کشورها بوده یا مخالف قوانین بین‌المللی باشد، شرکت نکنند.
به عنوان نمونه‌ای از اقدامات نادرست، این بیانیه به مداخله تحت عنوان حمایت از حقوق بشر اشاره می‌کند. کشورهای عضو، این حقوق را جهانی، غیرقابل تقسیم و به هم مرتبط برشمرده و معتقدند ملت‌های مستقل مسؤولیت دفاع از این حقوق را در حوزه قضایی مربوط به خود دارند.
* امنیت غیرقابل تقسیم
سازمان ملل باید مجمع بین‌المللی صاحب اولویت برای هماهنگی روابط بین دولت‌ها باقی بماند اما اصلاحات موثر در آن برای اطمینان از حق نمایندگی کشورهای در حال توسعه لازم است. بر اساس بیانیه آستانه، با آنکه سازمان همکاری شانگهای فعلا آسیامحور است، رویکرد اعضای آن برای ایجاد روابط غیرتقابلی می‌تواند به عنوان مبنایی برای معماری امنیتی برابر و غیرقابل تقسیم در اوراسیا قرار گیرد.
* عوامل بی‌ثباتی
رهبران شانگهای، چند عامل را زمینه‌ساز بی‌ثباتی جهانی معرفی کرده‌اند از جمله تلاش‌های برخی کشورها برای توسعه سامانه‌های جهانی ضدموشک‌های بالستیک که در این بیانیه به منزله «ایجاد امنیت برای خود به بهای ناامنی سایر کشورها تلقی شده است».
این سند می‌افزاید: جهان به مکانیسم‌های نظارتی و اجرایی بهتری نیاز دارد تا به منظور تحت کنترل داشتن سلاح‌های هسته‌ای، شیمیایی و بیولوژیک، قدرت الزام‌آور قانونی برای همه کشورها ایجاد کند. سازمان همچنین متعهد به استفاده مسالمت‌آمیز از فضاست که «باید عاری از هر نوع سلاحی باشد».
* مبارزه با تروریسم
بیانیه آستانه از تروریسم به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات بین‌المللی یاد می‌کند. اعضای سازمان استفاده از «گروه‌های تروریستی، جدایی‌طلب و افراطی برای اهداف خودخواهانه» را غیرقابل قبول خوانده و از همه کشورها می‌خواهند از استانداردهای دوگانه در مبارزه با تروریسم خودداری کنند. در این سند با تاکید بر اینکه هیچ توجیهی برای تروریسم در هر شکلی وجود ندارد، آمده است: «کل جامعه بین‌المللی باید هرگونه حمایت یا پناه دادن به تروریست‌ها را قاطعانه محکوم کند. چنین کشورهایی باید منزوی و افشا شوند».
سازمان همکاری شانگهای خواستار اقداماتی برای سرکوب پیام‌های برخط افراطی و مهار ایدئولوژی‌هایی شده که مروج «عدم تحمل مذهبی، بیگانه‌هراسی، ملی‌گرایی تهاجمی، تبعیض قومی و نژادی» هستند.
* راه‌حل جامع مسأله فلسطین
این بیانیه با اشاره به جنگ غزه، تلفات بالای غیرنظامیان فلسطینی ناشی از خصومت رژیم صهیونیستی را محکوم کرد. این سازمان ضمن تاکید بر «آتش‌بس کامل و پایدار»، تصریح دارد تنها از طریق راه‌حل عادلانه و جامع مساله فلسطین می‌توان به صلح پایدار در خاورمیانه دست یافت.
* تجارت منصفانه
بیانیه آستانه خواستار یک سامانه تجارت بین‌المللی باز، شفاف، عادلانه، فراگیر، بدون تبعیض و چندجانبه است. اعضای سازمان همکاری شانگهای حمایت‌گرایی، تحریم‌های یکجانبه و سایر محدودیت‌های تجاری را تایید نمی‌کنند. در این سند تاکید شده تحریم‌های یکجانبه بویژه با اصول حقوق بین‌الملل ناسازگار بوده و به اشخاص ثالث و کل تجارت بین‌المللی آسیب وارد می‌کند. رهبران سازمان بر افزایش استفاده از ارزهای ملی و توسعه سامانه‌های پرداخت نوآورانه برای تسهیل تجارت تاکید دارند. هدف اعضا همچنین هماهنگ‌سازی و یکپارچه‌سازی زیرساخت‌های تجارت الکترونیک و سایر بخش‌های اقتصاد دیجیتال و در عین حال همکاری برای مقابله با انحصار اقتصادی است.
* توسعه پایدار
این سند شامل فهرست بلندبالایی از حوزه‌های مختلف، از انرژی اتمی گرفته تا گردشگری و از مراقبت‌های بهداشتی تا مدیریت زباله است که کشورهای عضو در آن همکاری دارند، همچنین ابتکارات و اسناد خاصی را فهرست می‌کند که ناظر بر تلاش‌های مشترک آنهاست. سازمان همکاری شانگهای در حال حاضر بر تقویت توسعه پایدار متمرکز است که رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست را فراهم می‌کند. بیانیه مزبور، خواستار انتقال فناوری‌های سبز مرتبط به کشورهای در حال توسعه بوده و تاکید دارد گذار از سوخت‌های فسیلی باید متعادل باشد و منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی در نظر گرفته شود.