علی سعدوندی، استاد اقتصاد و تحلیلگر مسائل پولی و مالی درباره ریشه‌های تورم ۵۰ ساله در ایران و راهکارهای پیش روی دولت چهاردهم برای حرکت به‌ سوی پایان ‌دادن به این روند صعودی پس از استقرار رئیس‌جمهور برگزیده به «وطن امروز» گفت: ایران طولانی‌ترین دوره تورمی را در تاریخ بشر داشته است و امسال در پنجاه‌ودومین سال موج تورمی در ایران هستیم و هیچ کشور دیگری در عصر معاصر مثل ما چنین دوره طولانی تورمی نداشته است.

* شروع پدیده شوم تورم به ۵۲ سال قبل و دوران نخست‌وزیری هویدا بازمی‌گردد

این اقتصاددان در پاسخ به اینکه اصولاً تورم از چه زمانی در اقتصاد ما کلید خورد، پاسخ داد: شروع این پدیده شوم به ۵۲ سال قبل و دوران نخست‌وزیری هویدا بازمی‌گردد و مشکل وقتی بیشتر شد که سیاست‌های اشتباه از همان دوران به بعد دقیقا به همان شکل ادامه یافت.

سعدوندی توضیح داد: در این بازه زمانی درآمد نفت تبدیل به درآمد ریالی و همین موضوع زمینه‌ساز بیماری هلندی و اوضاع تورمی بدتر شد، یعنی دولت درآمد نفتی داشته و این درآمد نفتی را به بانک مرکزی ‌فروخته و بانک مرکزی هم پول چاپ ‌کرده تا آن را در اختیار دولت قرار دهد.

وی ادامه داد: دولت‌های پیشین بویژه دولت‌های پس از جنگ تحمیلی این پول را به ‌جای سرمایه‌گذاری برای آینده مردم و گسترش صنایع مادر و مولد، صرف هزینه‌های جاری و هزینه‌های عمرانی کردند و این مخرب‌ترین سیاست نیم‌قرن اخیر در کشور ما بوده و هست، چرا که همان‌گونه که گفتم سیاست هزینه‌کرد درآمدهای نفتی هنوز هم بر همان خطی که ۵۲ سال پیش آغاز شد، ادامه دارد.

 تحلیلگر مسائل اقتصادی تصریح کرد: در دولت‌های پس از جنگ تحمیلی این درآمد ارزی به بانک مرکزی انتقال می‌یافت، بانک مرکزی بخشی از این درآمد را به بازار تزریق می‌کرد و آنچه در این بازار تزریق می‌شد، عامل ایجاد فساد بود، یعنی خیلی از نزدیکان و دوستان و آشنایان کسانی که این نقدینگی را وارد بازارهای مصرفی می‌کردند، منتفع می‌شدند.

 وی گفت: به‌ عنوان ‌مثال در کشور ما دیده می‌شود برخی صرافی‌ها به بانک مرکزی نزدیک‌تر هستند و یکسری از آنها با بی‌مهری و بی‌توجهی این بانک مواجهند و آن صرافی‌ای که تعامل نزدیک‌تری دارد، شرایط بهتری را تجربه می‌کند. یا فرض کنید یکی از رؤسای بانک مرکزی قبلاً در مجموعه فلان بانک بزرگ کشور بوده، پس در زمان مدیریت او در بانک مرکزی، ارز حاصل از فروش نفت در اختیار این بانک قرار گرفته است، پس در شرایط کنونی این فرد یا جریان به ‌نوعی وامدار بوده و در شرایط بهتری قرار خواهند گرفت.

سعدوندی در ادامه تأکید کرد: اینچنین بوده که صرافی وابسته به فلان بانک فربه‌تر می‌شده و اعضای هیات‌مدیره آن حقوق بالا و پاداش‌های ویژه دریافت می‌کرده‌اند و در نهایت ادعا می‌شده این بانک بسیار موفق بوده است! در حالی ‌که منابع ارزی کشور در اختیار آن بانک بوده و به‌ ظاهر موجب عملکرد بهتر این مؤسسه مالی شده است.

* ارزی که منشأ داخلی ندارد، باعث ارزانی کالای خارجی می‌شود

وی با اشاره به یک اشتباه اقتصادی دیگر گفت: نکته دیگر در تاریخ تورم این است که وقتی ارزی را که منشأ داخلی ندارد، به بازار تزریق می‌کنند، باعث ارزانی کالای خارجی می‌شود و به نظر می‌رسد تورم کنترل شده است ولی در باطن، وضعیت تورمی در بلندمدت وخیم‌تر خواهد شد.

 وی افزود: با این عملکرد اقتصاد از طرف «عرضه» تضعیف و تولید داخلی سرکوب شده است. از آن طرف برای اینکه مساله را حل کنند، برای گمرک تعرفه خیلی بالا در نظر گرفته‌اند که همین موضوع باعث فساد و قاچاق و خروج ارز ارزان‌قیمتی که به بازار تزریق شده است می‌شود که در این موضوع افراد انگشت‌شماری سود می‌برند و اقتصاد تضعیف می‌شود و اکثر افراد جامعه به‌ مرور قدرت خرید خود را از دست می‌دهند و نظیر اتفاقی که در تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی افتاد، در جامعه رخ می‌دهد.

* بانک‌ها در نیم قرن اخیر عامل و خالق نقدینگی بوده‌اند

به گفته این اقتصاددان، بانک‌ها در نیم قرن اخیر در کشور ما عامل و خالق نقدینگی بوده‌اند و در دوره‌ای از اقتصاد ما هم تصور بر این بود که با خصوصی شدن بانک‌ها، شرایط اقتصادی از جمله تورم بهتر می‌شود، بنابراین بانک‌های خصوصی ایجاد شدند اما شاهد این موضوع بودیم که این بانک‌ها هم مقررات را دور زدند، به قوانین پایبند نبودند و به هیچ مرجعی نیز پاسخگو نیستند.

وی افزود: این شرایط در 2 دهه اخیر موجب این شد که همین بانک‌ها به خلق نقدینگی مجدد اقدام کرده‌اند. برخی از بانک‌ها نقدینگی را خلق می‌کنند و در اختیار دولت قرار می‌دهند، برخی بانک‌ها این نقدینگی را در اختیار نهادها می‌گذارند، یکسری از بانک‌ها هم سهامداران به ‌ظاهر خصوصی دارند و این منابع را به ‌صورت تسهیلات در اختیار دوستان و نزدیکان خود می‌گذارند.

 سعدوندی در ادامه گفت: همه اینها باعث شده متأسفانه بیماری ناگوار تورم به مدت ۵۲ سال دامنگیر اقتصاد ما باشد و از طرفی، سیاست‌های نظارت بانکی در چند سال اخیر تضعیف شده است. جالب است در «سال مهار تورم» نیز تلاش برخی مدیران بانکی این بوده که همان مسیر اشتباه گذشته ادامه داشته باشد و خدشه‌ای به آن وارد نشود! 

* رئیس‌جمهور منتخب برای تورم برنامه داشته باشد

استاد اقتصاد گفت: در دولت سیزدهم نرخ رشد نقدینگی مقداری کاهش یافت و به ۲۵ درصد رسید اما همین هم موقت است و به نظر می‌رسد مدیران بانکی کشور بنا ندارند تورم را به میزان قابل‌توجهی پایین بیاورند. سعدوندی متذکر شد: سیاست‌های سازندگی در زمان آقای رفسنجانی، سیاست‌های ساده‌انگارانه‌ای بود، یعنی تصور بر این بود می‌توان با خلق پول در کشور توسعه ایجاد کرد. در زمان آقای احمدی‌نژاد نیز درآمد نفتی بالا رفته بود ولی میزان درآمد بالایی که به اقتصاد تزریق شد هم کار درستی نبود.

 وی در پایان گفت: رئیس‌جمهور آینده فارغ از اینکه چه کسی باشد و از چه تیم اقتصادی‌ای استفاده کند، باید برای کنترل نظام بانکی، خلق پول و میزان نقدینگی بویژه برای انتقال سرمایه از فعالیت‌های غیرمولد به مولد برنامه ویژه داشته باشد.