شهاب خادم: سفر محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی به روسیه و حضور در نشست روسای مجالس بریکس، در شهر «سنپترزبورگ» فرصتی فراهم کرد تا جمهوری اسلامی ایران بتواند به تدریج میوههای ۳ سال مجاهدت دولت شهید رئیسی در حوزه رهایی از سلطه دلار و حرکت به سمت چندجانبهگرایی و تنوعبخشی به شرکای بینالمللی در سایه بریکس را بچیند.
نشست رؤسای مجالس اعضای بریکس همچنین در حالی برگزار شد که 5 ماه به نشست سران گروه بریکس در روسیه مانده است؛ نشستی که بحث بر سر ایجاد واحد پولی مشترک از اصلیترین موضوعات آن خواهد بود. عضویت دائم ایران، عربستان، اتیوپی، امارات، مصر و آرژانتین در این ائتلاف اقتصادی جان تازهای به آن داده و کشورها با پتانسیل بیشتری به سمت اهداف خود حرکت میکنند.
تلاش جمهوری اسلامی ایران برای رهایی از حاکمیت دلار در مبادلات خارجی خود در حالی است که روسیه نیز که پس از جنگ اوکراین به شکل بیسابقه در معرض تحریمهای غرب قرار گرفته، تمام تلاش خود را برای استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری جهانی خود به کار گرفته است، تا جایی که به گفته ولادیمیر پوتین در سفر اخیرش به چین، ۹۰ درصد معاملات چین و روسیه با دور زدن دلار و با ارزهای ملی انجام میشود.
علاوه بر واحد پول مشترک، مسأله تجارت، انرژی و ترانزیت نیز از مهمترین محورهای سفر دکتر قالیباف به روسیه بود، به طوری که آقای قالیباف پس از بازگشت از این سفر، مهمترین محور مذاکره با رئیسجمهور روسیه را دالان (کریدور) شمال ـ جنوب و خط انتقال انرژی عنوان کرد. این دالان که از سال 1379 میان ایران، روسیه و هند مطرح است، در دولت شهید رئیسی شاهد پیشرفتهای قابل توجهی بود، به طوری که خرداد ۱۴۰۱ نخستین محموله ترانزیت چندوجهی از مبدأ روسیه به مقصد هند از طریق ایران ارسال و دالان شمال - جنوب بعد از سالها مذاکره و رایزنی فعال شد. مقابله با تحریمهای یکجانبه و ظالمانه آمریکا از دیگر محورهای این سفر بود. جمهوری اسلامی ایران و روسیه هر ۲ از کشورهایی هستند که بارها تحت تحریمهای یکجانبه آمریکا و غرب قرار گرفتهاند از این رو بریکس فرصت بزرگی است تا هر ۲ کشور بتوانند با ایجاد سازوکارهای مالی مشترک برای انتقال پول، ظرفیت وسیعی را برای دادوستد میان خود ودیگر اعضا به مرحله اجرا بگذارند.
محمدباقر قالیباف عصر جمعه (۲۲ تیر) پس از بازگشت از مجمع بینپارلمانی بریکس، مهمترین محور مذاکره با رئیسجمهور روسیه را دالان شمال ـ جنوب و خط انتقال انرژی اعلام کرد و افزود: بحث ما در بریکس مقابله با تحریمهای یکجانبه آمریکا بود، زیرا کشورهای عضو بریکس بیش از نیمی از جمعیت جهان و ۳۰ درصد ظرفیت اقتصادی دنیا را در دست دارند.
مسأله ایجاد یک ارز جایگزین اصلیترین نتیجهای که در بر دارد، قطع فشارهای آمریکا و از بین رفتن ابزار تحریم (با توجه به حاکمیت دلار) است. نکته قابل توجه این است که تنها ایران، روسیه و چین نیستند که در مسیر حذف دلار و استفاده از ارزهای جایگزین گام برمیدارند، به طوری که کشورهای عضو گروه بریکس به صورت گسترده و در برخی موارد تا ۸۰ درصد گردش مالی در تجارت متقابل از ارزهای ملی استفاده میکنند، از این رو پتانسیل بالایی برای پذیرش ارز واحد وجود دارد.
نکته آخر اینکه حضور جمهوری اسلامی ایران در پیمانهای اقتصادی همچون بریکس، شانگهای و تلاش برای عضویت ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به عنوان مقدمهای برای عضویت کامل در آینده، مسیری است که هرچند سالها پیش ترسیم شده بود اما در دولت شهید رئیسی شکل واقعیت به خود گرفت تا ترجمان سیاست استقلال اقتصادی در مقابله با جریان سلطه جهانی شود؛ جریانی که در تمام سالهای گذشته تنها از مسیر تکبعدی بودن تجارت خارجی ایران به خود جرأت اعمال تحریمها را داده بوده و مطمئنا در صورت به بار نشستن نهایی و عملی شدن تمام توافقها، امید غرب و آمریکا نیز برای استفاده ابزاری از تحریمها به ناامیدی ختم خواهد شد.