گروه فرهنگ و هنر: امروز شانزدهمین سالگرد درگذشت خسرو شکیبایی است. او سال ۱۳۲۳ متولد شد و از سال ۱۳۶۱ با ایفای نقش کوتاهی در فیلم «خط قرمز» ساخته مسعود کیمیایی فعالیت در سینما را آغاز کرد. آخرین بازی او در فیلم «حیران» ساخته شالیزه عارف‌پور در سال ۱۳۸۷ بود. شکیبایی در ۳۶ سال فعالیت در سینما در ۴۷ فیلم بلند سینمایی نقش‌آفرینی کرد.

زنده‌یاد خسرو شکیبایی طی ۳ دهه فعالیت در سینما با طیف گسترده‌ای از بازیگران صاحبنام از چند نسل همکاری مشترک داشت؛ از عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، سعید راد، حمیده خیرآبادی و جمشید هاشم‌پور تا لیلا حاتمی، پارسا پیروزفر، بهرام رادان، مریلا زارعی، ماهایا پطروسیان، الناز شاکردوست و مهرداد صدیقیان.

در این بین شکیبایی بیشترین همکاری مشترک را با نیکی کریمی و امین حیایی در ۵ فیلم سینمایی داشت. پس از آنها عزت‌الله انتظامی و بیتا فرهی با ۴ فیلم البته به اضافه حضور افتخاری در فیلم «میکس» بودند.

در این بین بدون شک یکی از زیباترین تصاویر همکاری مشترک شکیبایی و انتظامی در فیلم «حکم» ساخته مسعود کیمیایی بود؛ تصویر در آغوش کشیدن‌شان یکی از ماندگارترین عکس‌های تاریخ سینمای ما است.

مثلث ۳ نسل متفاوت سینما (عزت‌الله انتظامی، خسرو شکیبایی و امین حیایی) در فیلم «شب» ساخته رسول صدرعاملی یکی دیگر از آن قاب‌های زیبای ماندگار در تاریخ سینمای ایران است، بویژه که در بیست‌وششمین جشنواره فیلم فجر امین حیایی در حضور ۲ ستاره دیگر فیلم، موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد اما شاید بیشترین سکانس‌های ماندگار را شکیبایی با بیتا فرهی در فیلم «هامون» داشت. تمام فصل‌های ۲ نفره این ساخته داریوش مهرجویی از عاشقانه‌ها تا جدل‌ها و کل‌کل‌ها دیدنی است.

خسرو شکیبایی اما در میان کارگردانان بیشترین همکاری را با داریوش مهرجویی داشت. شکیبایی در 5 فیلم سینمایی و یک فیلم نیمه‌بلند داریوش مهرجویی نقش‌آفرینی کرد که هر ۶ فیلم از ماندگارترین آثار هر دو به حساب می‌آیند: «هامون» (۱۳۶۸)، «بانو» (۱۳۷۰)، «سارا» (۱۳۷۱)، «پری» (۱۳۷۳)، «میکس» (۱۳۷۸) و فیلم نیمه‌بلند «دختردایی گمشده» (۱۳۷۸) از مجموعه داستان‌های جزیره.

اگر ملاک را تاریخ اکران در نظر بگیریم، خسرو شکیبایی در دهه 60 شش فیلم روی پرده سینماها داشت که دراین میان «هامون» ساخته داریوش مهرجویی که سال ۱۳۶۹ به نمایش درآمد، با یک میلیون و ۶۰۰ هزار تماشاگر، پربیننده‌ترین آنها بود.

البته قبل از «هامون» هم ۲ فیلم «ترن» (امیر قویدل) و «شکار» (مجید جوانمرد) که شکیبایی در کنار فرامرز قریبیان و پرویز پرستویی نقش‌آفرینی کرده بود هم با بیش از یک میلیون بیننده از پرتماشاگرترین آثار شکیبایی در دهه 60 بودند. شکیبایی با نقش‌آفرینی تحسین‌برانگیزش در فیلم «هامون» موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد از هشتمین جشنواره فیلم فجر شد و در اکران عمومی به شهرت رسید.

خسرو شکیبایی پس از کسب محبوبیت با «هامون» در چند فیلم دیگر هم توانایی‌های دیگرش را رو کرد و درخشید. او در «سارا» ساخته دیگری از داریوش مهرجویی برای نخستین‌ بار یک نقش منفی را به بهترین شکل اجرا کرد و در «یک بار برای همیشه» ساخته سیروس الوند تحسین‌برانگیز ظاهر شد. هر ۲ فیلم در یازدهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمدند و شکیبایی برای بازی در «یکبار برای همیشه» نامزد دریافت سیمرغ بلورین هم شد.

«سارا» با نقش‌آفرینی نیکی کریمی که با فیلم پرتماشاگر «عروس» به شهرت رسیده بود، در اکران عمومی با موفقیت روبه‌رو شد و بیش از یک میلیون و 100 هزار تماشاگر به دیدن فیلم رفتند و رتبه نهم جدول پربیننده‌ترین‌های سال ۱۳۷۲ به فیلم داریوش مهرجویی رسید. «یکبار برای همیشه» با وجود اینکه فاطمه معتمدآریا را هم در گروه بازیگرانش می‌دید اما نتوانست بیش از ۳۷۰ هزار مخاطب داشته باشد و در رده سی‌ودوم جدول پرتماشاگرترین‌های همان سال قرار گرفت.

اولین و آخرین حضور خسرو شکیبایی در فیلمی از ساموئل خاچیکیان با استقبال نسبی در اکران عمومی روبه‌رو شد. «بلوف» سال ۱۳۷۳ به نمایش درآمد و حدود ۷۳۰ هزار تماشاگر از آن دیدن کردند و رتبه نوزدهم جدول پربیننده‌های سال به فیلم خاچیکیان رسید. «پری» (داریوش مهرجویی) و «کیمیا» (احمدرضا درویش) که در جشنواره سیزدهم فیلم فجر درخشیده بودند و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد برای بازی در «کیمیا» به خسرو شکیبایی رسیده بود، در اکران عمومی شرایطی کاملا مشابه داشتند. هر 2 فیلم حدود ۵۷۰ هزار مخاطب را به سالن سینما کشاندند و رتبه‌های ۲۹ و ۳۰ جدول پرتماشاگرترین‌های سال ۱۳۷۴ را از آن خود کردند. شکیبایی در فیلم «پری» در 2 نقش بازی کرد؛ برادران پری. تنها بازی شکیبایی در 2 نقش در این فیلم اتفاق افتاد.

اما پربیننده‌ترین فیلم کارنامه خسرو شکیبایی سال ۱۳۷۵ اکران شد. فیلم «خواهران غریب» ساخته کیومرث پوراحمد که در جشنواره چهاردهم فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را برای پوراحمد به ارمغان آورد، در اکران عمومی موفق شد بیش از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تماشاگر را جذب کند و به عنوان پربیننده‌ترین فیلم سال ۱۳۷۵ در صدر جدول قرار گرفت.

همان سال شکیبایی فیلم «عاشقانه» ساخته علیرضا داوودنژاد را هم روی پرده داشت که با استقبال خیلی خوبی روبه‌رو شد. حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تماشاگر به دیدن فیلم رفتند و رتبه پنجم جدول پربیننده‌ترین‌های سال به این فیلم رسید. خسرو شکیبایی در 2 فیلم فوق 2 نقش متفاوت را ایفا کرد. در «خواهران غریب» در نقش یک آهنگساز کودک و نوجوان بازی کرد و در «عاشقانه» نقش منفی یک عاشق دلباخته را که البته در انتها متحول می‌شود و کوتاه می‌آید، ایفا کرد.

منهای فیلم «روانی» ساخته داریوش فرهنگ که خسرو شکیبایی در کنار 2 ستاره آن سال‌ها نیکی کریمی و پرویز پرستویی در آن نقش‌آفرینی کرده بود که با حدود 870 هزار تماشاگر رتبه هفتم جدول پربیننده‌ترین‌های سال ۱۳۷۶ را به دست آورد، دیگر آثار خسرو شکیبایی در دهه 70 در اکران عمومی چندان به توفیق دست نیافتند.

دهه ۸۰ با استقبال خوب از فیلم «دختری به نام تندر» که خسرو شکیبایی نقش کوتاهی در آن داشت، آغاز شد. فیلم حمیدرضا آشتیانی‌پور با حضور ستارگانی چون پارسا پیروزفر، لادن مستوفی، ماهایا پطروسیان، امیرحسین صدیق، حسن جوهرچی و... حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تماشاگر را جذب سالن‌های سینما کرد و در جدول پربیننده‌ترین‌های سال ۱۳۸۰ در رده سوم ایستاد.

شروع خوب دهه برای شکیبایی با فیلم «مزاحم» ساخته سیروس الوند ادامه یافت. شکیبایی در کنار چهره‌هایی چون امین حیایی، میترا حجار و لعیا زنگنه گروه بازیگری فیلم را تشکیل می‌دادند. «مزاحم» سال ۱۳۸۱ به نمایش عمومی درآمد و بیش از یک میلیون بیننده به دیدن فیلم رفتند و رتبه ششم جدول پرتماشاگرترین‌های سال به فیلم سیروس الوند رسید. زنده‌یاد شکیبایی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۷، 18فیلم بر پرده سینماها داشت؛ بیش از هر زمان دیگری از ۳ دهه فعالیتش اما هیچ‌یک از این آثار نتوانستند بیش از ۶۰۰ هزار تماشاگر را روانه سالن‌های سینما کنند. در این میان همه جور فیلم دیده می‌شود. از آثار چون «کاغذ بی‌خط» ناصر تقوایی، «اثیری» محمدعلی سجادی، «حکم» مسعود کیمیایی، «سالاد فصل» فریدون جیرانی و «اتوبوس شب» کیومرث پوراحمد تا آثار متوسط و پایین‌تر از متوسطی که شکیبایی دست رد به هیچ‌کدام نزد و در آنها بازی کرد.

صد البته خسرو شکیبایی در کنار فعالیت‌های سینمایی در تلویزیون نیز بسیار فعال بود. او در بیش از 10 سریال پرمخاطب به ایفای نقش پرداخت که در میان  آنها نقش‌آفرینی او در سریال‌های «روزی روزگاری» (امرالله احمدجو، ۱۳۶۸) در نقش مرادبیگ و «خانه سبز» (بیژن بیرنگ و مسعود رسام، ۱۳۷۵) در نقش رضا صباحی بیش از دیگر نقش‌هایش در اذهان مخاطب تلویزیون ماندگار شد. پس از سال‌ها این دو سریال همچنان بیننده‌های پر و پاقرص خود را دارند.

هنرمند سرشناس کشور ۲۸ تیر ۱۳۸۷ در 64 سالگی درگذشت و هنر ایران خیلی زود یکی از بهترین و منحصربه‌فردترین بازیگرانش را از دست داد.