نرخ بیکاری (Unemployment rate) اصطلاحا به درصدی از افراد در نیروی کار یک کشور گفته می‌شود که بیکار هستند. نرخ بیکاری یکی از شاخص‌های پسرو در اقتصاد به حساب می‌آید که به جای پیش‌بینی شرایط اقتصادی با توجه به تغییر شرایط اقتصادی، افزایش یا کاهش می‌یابد. شایان ذکر است برای محاسبه نرخ بیکاری باید به ۳ شاخص اصلی آن توجه ویژه داشت.

1- شاغل یا مستخدم که عبارت است از فردی که بیشتر اوقات کاری خود را در یک هفته گذشته در یک شغل گذرانده است.

2- غیرشاغل یا بیکار؛ فردی است که به طور موقت بیکار شود یا در جست‌وجوی شغل باشد یا منتظر شروع فعالیت در یک شغل جدید از یک تاریخ معین باشد.

3- خارج از نیروی کار؛ اگر شخصی جزو افراد شاغل یا غیرشاغل نباشد در این دسته جای می‌گیرد (دانش‌آموزان، خانم‌های خانه‌دار و افراد بازنشسته).

بر اساس گزارش وزارت اقتصاد و دارایی، نرخ بیکاری در طول سال‌های فعالیت دولت سیزدهم روند کاهشی داشته و از 9.2 درصد در سال ۱۴۰۰ به 8.1 درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. به‌گونه‌ای که نرخ بیکاری مردان نیز از 7.9 درصد در سال ۱۴۰۰ به رقم بی‌سابقه 6.6 درصد در سال ۱۴۰۲ و نرخ بیکاری زنان از ۱۶ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۱۵ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. کاهش نرخ بیکاری طی ۳ سال اخیر در شرایطی محقق شده که در این مدت شاهد افزایش نرخ مشارکت بودیم و نرخ مشارکت از 40.9 درصد در سال  ۱۴۰۰ به 41.3 درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است.

نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ساله و بیشتر فارغ‌التحصیلان آموزش عالی نیز در طول سال‌های دولت سیزدهم با کاهش روبه‌رو شده و از 13.6 درصد در سال ۱۴۰۰ به 12.9 درصد در سال ۱۴۰۱ و ۱۱,۸ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. کاهش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آموزش عالی در میان زنان بیشتر از مردان بوده، به‌گونه‌ای که از 22.8 درصد در سال ۱۴۰۰ با 2.5 درصد کاهش به 20.3 درصد رسیده است.(جدول زیر)

موضوع جالب‌ توجه آنکه عملکرد اقتصاد ایران در دوره دولت سیزدهم در حوزه کاهش نرخ بیکاری، «فراتر از انتظار» نهادهای تخصصی بین‌المللی بوده است. بر اساس گزارش‌ «چشم‌انداز اقتصادی» صندوق بین‌المللی پول، نرخ بیکاری در ایران برای سال ۲۰۲۱ میلادی ۱۰ و 16.7 درصد پیش‌بینی شده بود اما عددی که محقق شد، برابر با 9.2 درصد بوده است. برای سال ۲۰۲۲ میلادی نیز این نرخ 9.4 و 11.7 درصد در گزارش‌های منتشرشده پیش‌بینی شده بود اما شاهد تحقق نرخ بیکاری 9.3 درصدی در این سال بودیم، همچنین برای سال ۲۰۲۳ میلادی، پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول برای نرخ بیکاری 9.4 و 10.5 درصد بود که در نهایت بر اساس گزارش منتشرشده در ماه آوریل سال ۲۰۲۴ میلادی، ایران شاهد نرخ بیکاری ۹ درصدی در سال ۲۰۲۳ میلادی بوده است.