میثم مهرپور: پس از شهادت رئیسجمهور و پایان اجباری و زودهنگام دولت سیزدهم، صحبتها و مطالبی راجع به عملکرد دولت شهید رئیسی در عمر ۳ ساله آن منتشر شده است، به نحوی که برخی مخالفان و منتقدان دولت سیزدهم با خروج از دایره انصاف و منطق، عملکرد ۳ ساله این دولت را با عباراتی چون فاجعه، عقبگرد و... ترسیم کردند. قبل از پرداختن به این موضوع باید یادآور شد اصولا بررسی عملکرد و اقدامات دولتها بویژه در حوزه اقتصاد از آنجا که کمی، دارای شاخص و قابل سنجه است موضوعی راحت و قابل اثبات است. ضمن اینکه در داوری و قضاوت عملکرد دولتها حتما باید به این نکته توجه داشت که عملکرد دولت موضوعی مقایسهای و نه مطلق است. یعنی ممکن است منطق و انصاف عملکردی را در قیاس با گذشته، ستایش کند در حالی که آن شاخص همچنان به لحاظ علمی و نگاه قدر مطلق از وضعیت مناسبی برخوردار نباشد. با علم به این نکات، به نظر میرسد بررسی وضعیت چند شاخص کلیدی در طول عمر ۳ ساله دولت سیزدهم و مقایسه آن با دولت سابق خالی از لطف نباشد.
* تورم تولیدکننده
نرخ تورم تولیدکننده به عنوان یک شاخص پیشنگر، از اهمیت بالایی برخوردار است.
در واقع هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده با یک وقفه زمانی خودش را در شاخص بهای مصرفکننده نشان میدهد، برای مثال افزایش PPI در فروردینماه یک سال به ما میگوید اوضاع CPI در اسفندماه همان سال وخیم خواهد بود! با علم به این توضیحات، جالب است بدانیم تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در اردیبهشتماه 1400 یعنی آخرین ماههای حضور دولت دوازدهم به عدد عجیب 103 درصد رسید؛ عددی که میتوان آن را آیینه یا نمادی از عملکرد 8 ساله دولتهای یازدهم و دوازدهم دانست؛ شاخصی که نشان میداد (با توجه به پیشنگر بودن این شاخص) عملکرد دولت دوازدهم به گونهای بوده که سایه تورمهای بالا حالاحالاها بر سر اقتصاد ایران سنگینی خواهد کرد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، مسیر اصلاحی پیش گرفته شده باعث شد تورم تولیدکننده روند کاهشی خود را آغاز و نرخ تورم سالانه این شاخص بعد از گذشت چند ماه به کانال 20 درصد (29 درصد) و تورم نقطه به نقطه آن در فروردینماه 1403 به کمتر از 24 درصد برسد. سوال این است: آیا منتقدان دولت سیزدهم از این اعداد اطلاعی دارند؟ کاهش تورم تولیدکننده از 103 درصد به 24 درصد را در راستای اصلاح و موفقیتی عظیم نمیدانند؟
* کنترل رشد نقدینگی
موضوع نقدینگی چه به لحاظ حجم و چه به لحاظ نرخ رشد در دولت روحانی طی سالهای 92 تا 1400 ماجرای عجیبی دارد. مسیر طی شده این شاخص در این سالها رکوردهای عجیبی را ثبت کرده است. حجم نقدینگی که سال 92 و زمان تحویل دولت دهم به حسن روحانی 500 همت بود، شهریور سال 1400 به 4000 همت رسید. یعنی حسن روحانی طی 8 سال نقدینگی ایران را 8 برابر کرد! علاوه بر حجم نقدینگی، نرخ رشد نقدینگی نیز با ثبت عدد 42.8 درصد، رکورد جدیدی را در تاریخ اقتصاد ایران به جا گذاشت. این نرخ رشد بالا در حالی بود که میانگین رشد اقتصادی کشور طی سالهای 92 تا 1400 به رغم رکورد رشد نقدینگی، حدود یک درصد بوده است. به بیان ساده عملکرد دولتهای یازدهم و دوازدهم در حوزه نقدینگی و رشد اقتصادی را میتوان بیشترین رشد نقدینگی و کمترین رشد اقتصادی دانست. با روی کار آمدن دولت سیزدهم این شاخص نیز به سمت اصلاح و بهبود حرکت کرد. رشد 42 درصدی نقدینگی براساس آخرین آمارها به 23 درصد کاهش یافت و میانگین رشد اقتصادی که در سالهای حضور دولت روحانی حدود یک درصد بود در ۳ سال دولت سیزدهم به بیش از 4 درصد رسید.
* ثبات نرخ ارز
یکی از انتقادات از دولت شهید رئیسی افزایش نرخ ارز در ۳ سال ابتدایی دولت سیزدهم و قیاس آن با ۳ سال اول دولت یازدهم است. این در حالی است که شرایط اقتصادی ۳ سال پایانی دولت دوازدهم و ۳ سال ابتدایی دولت سیزدهم به لحاظ شرایط داخلی و بینالمللی از جمله خروج ترامپ از برجام، وضعیت FATF و... سالهایی همانند و شبیه یکدیگر بوده و مقایسه درست این است که وضعیت سالهای 97 تا 1400 با شرایط 1400 تا 1403 مقایسه شود. قیاس صرف ۳ سال ابتدایی دولتها نوعی خلطمبحث به شمار میرود، چرا که اصولا در اقتصاد تمام شاخصها از جمله تورم، نقدینگی، بیکاری، رشد اقتصادی و... نسبت به سال گذشته بررسی و قیاس میشود، لذا نمیتوان در حوزه ارزی مدعی شد دولت یازدهم در ۳ سال ابتدایی خود چنین عملکردی و دولت سیزدهم چنان عملکردی داشته است. به هرحال دولتها میراثدار عملکرد گذشتگان خود هستند. علاوه بر این موضوع عملکرد دولت سیزدهم در حوزه ارزی از این حیث قابل دفاع است که علاوه بر تداوم تحریمها به رغم مسائل نظامی و امنیتی پیشآمده در منطقه از جمله درگیری پیش آمده با پاکستان، رژیم صهیونیستی، حمله به سفارت ایران در سوریه و در نهایت شهادت رئیسجمهور و هیات همراه که هر کدام میتوانست به بحرانی در اقتصادهای معمول دنیا تبدیل شود، حوزه ارز در دولت سیزدهم با مدیریتی ستودنی و بدون کمترین چالش و حاشیه به مسیر خود ادامه داد.
علاوه بر این موارد، میتوان به موضوعاتی چون کاهش نرخ بیکاری و افزایش تعداد شاغلان، افزایش میزان فروش نفت ایران بدون هیچ تغییری در تحریمها یا موضوعاتی چونFATF، افزایش سرمایهگذاری خارجی و... اشاره کرد که بیان آنها در این گزیده نمیگنجد. در خاتمه به نظر میرسد ذکر ۲ جمله از رهبر معظم انقلاب راجع به دولت سیزدهم به درک بهتر مساله کمک کند. جمله اول، شهریور سال گذشته و در دیدار اعضای هیات دولت با معظمله بود که ایشان خطاب به دولتمردان فرمودند: «این دولت فردا را قربانی امروز نکرد». عبارتی که نشاندهنده انجام اقدامات زیرساختی و بنیادی در دولت سیزدهم بود. جمله دوم رهبر حکیم انقلاب نیز، مربوط به روزهای پس از شهادت رئیسجمهور بود: «اگر دولت سیزدهم ادامه پیدا میکرد، احتمال زیاد میدهم بسیاری از مشکلات کشور حل میشد».