گروه فرهنگ و هنر: جلسه نقد و بررسی نمایش «تایتان» روز گذشته در مجموعه تئاترشهر با حضور جمعی از منتقدان و کارشناسان تئاتر، عوامل نمایش و تعدادی از علاقه‌مندان برگزار شد. این نمایش روایتی فرمالیستی و انتزاعی با ارجاعاتی به اساطیر یونان باستان، مفاهیمی چون محیط زیستی و نقش مردم در آن را بیان می‌کند. 

نمایشنامه «تایتان» به قلم رضا بهکام، تهیه‌کنندگی سجاد افشاریان و کارگردانی بابک محمودزاده پیش‌تر در رویداد هم‌آغاز تئاترشهر نیز روی صحنه رفته بود و به عنوان اثر برتر از نگاه مخاطبان برگزیده شد و تاکنون نیز طی ۱۹ شب اجرا با استقبال قابل توجه مخاطبان و جامعه تئاتری روبه‌رو شده است. در این نمایش حسین کشفی‌اصل، ایمان میرهاشمی، محمد نیازی، اودین روشن، علی ایزدی سفیددشتی، طاها احمدی، عارفه احمدپور، سپیده سعیدی‌نیا، میلاد شریف، راضیه شریفی، میرا امیرنسب، محمدرضا محمدپور، نازنین طلوعی، هانیه بهرامی، فاطمه محمدی و ملینا محمودزاده به ایفای نقش می‌پردازند. ابتدای این نشست، رضا بهکام، نویسنده نمایش با اشاره به پروسه طی‌شده از ایده تا نگارش گفت: ایده اصلی اثر به مرداد ۹۸ باز می‌گردد و وقتی ایده اولیه توسط کارگردان ارائه شد هم جذاب بود هم ترسناک، نمایشنامه «دست آخر» اثر ساموئل بکت دستمایه رویاهای انسان قرار می‌گرفت تا نابودی جهان را هشدار دهد. پس از ده‌ها جلسه گفت ‌و شنود سپس به این نتیجه رسیدیم که با استفاده از اسطوره‌های یونان باستان متن نمایشنامه را به سویی که می‌خواهیم هدایت کنیم.

این نویسنده همچنین افزود: وقتی تصمیم برای دراماتورژی و دخل و تصرف بر نمایشنامه «دست‌آخر» ساموئل بکت قطعی شد برای مشورت با محمد چرمشیر وارد گفت‌وگو شدم. نکته جالب توجه این بود که آقای چرمشیر به شدت با دست بردن به متن «بکت» مخالف بود اما این برایم شروع یک چالش ویژه بود و تصمیم گرفتم این کار را انجام دهم.

بهکام با بیان اینکه متن نمایش «تایتان» بیش از ۱۲ مرتبه بازنویسی شده و در فرآیند ایده تا اجرا دستخوش تحولات دیالکتیک متعددی شده، تصریح کرد: به غیر از اجماع بر سر ایده‌های متفاوت من و کارگردان که هر یک از 2 جهان متفاوت بودیم، لحظه آخر با چالشی به نام نمایش ۸۰ دقیقه‌ای مواجه شدیم و از سوی متولیان سالن نمایش باید ۲۰ دقیقه از یک نمایش ۱۰۰دقیقه‌ای کاسته می‌شد تا به زیر ۸۰ دقیقه برسیم و شاید این تنها مساله‌ای بود که به میزان قابل ملاحظه‌ای نمایش را آن هم در بحث محتوا تهدید می‌کرد.

در ادامه و پس از صحبت‌های نویسنده نمایش، بابک محمودزاده، کارگردان نمایش «تایتان» در پاسخ به این پرسش که چرا نمایشنامه «دست آخر» بکت دستمایه خلق اثری تازه شد، گفت: به اعتقاد من متن «دست آخر» یکی از بهترین آثار ساموئل بکت و از بهترین آثار دراماتیک جهان است. شخصیت‌های بکت در کنار ما زیست می‌کنند. پرسوناژها هر قدر بیگانه از حیث فرهنگ اما در ملال‌آور بودن‌شان کاملا مخاطب با آنها همزادپنداری می‌کند. وی همچنین افزود: وجود فضای انتظار در آثار بکت و پرسوناژهایی که همگی از فلسفه ملال سوگوارند این اجازه را به من می‌داد تا در تلفیق آن با اساطیر دراماتیک یونانی، اثری را خلق کنم که جوان نسل Z حوصله تماشای آن را داشته باشد. نسل امروز جامعه مخاطبان تئاتر با روحیه‌ای ماشین‌زده، به شما فرصت پرداخت نمی‌دهد، همین که پرده کنار می‌رود اگر برایش شگفتی خلق نکنی، سخت بی‌رحم است و ممکن است تا پایان اثر صبر و تحمل نداشته باشد. کافی است شما لحظه‌ای برای ذهن و روح مخاطب‌تان، برنامه‌ریزی و مهندسی دقیقی نداشته باشید، آنگاه  بازی را سخت باخته‌اید، ممکن است از سوی تماشاچی حتی تحقیر یا در کمترین پیامد ممکن با سالنی خالی از مخاطب روبه‌رو شوید. اینکه امروز صندلی خالی در اجرای «تایتان» ملاحظه نمی‌کنید ماحصل فرآیند بسیار پرزحمت من و گروهم است. محمدحسن خدایی، کارشناس و منتقد تئاتر با اشاره به خوانش‌ جدید از اثر بکت در این نمایش گفت: نمایش «تایتان» محصول جهان پسامدرن خاورمیانه‌ای است اما بکت بشدت مقابل این تفکر است. این نمایش می‌توانست به جای متن «دست آخر» از متن دیگری نیز اقتباس شود؛ در این صورت تغییری حاصل نمی‌شد.  وی در ادامه اضافه کرد: از همین رو این سوال در ذهن به وجود می‌آید که نمایشنامه «دست آخر» کم و بیش در اتصال از گذشته ما است که آینده را پیش‌بینی می‌کند و در نهایت زمان حال به یک‌باره از میان می‌رود. بابک پرهام، دیگر منتقد حاضر در این نشست نقد و بررسی پیرامون عدم تطابق نمایش «تایتان» با نمایشنامه «دست آخر» بکت گفت: وقتی من خودم را در مواجهه با اثر قرار می‌دهم، می‌بینم آیا من چاره‌ای جز پذیرش چنین ساختاری دارم یا نه، باید بگویم خیر، آیا نمایشنامه دیگری بود، باز هم سراغ چنین ساختاری می‌رفتیم؟ به نظر می‌رسد سعی شده گفتمانی از ۲ وجه نویسنده و کارگردان به یک جهان مشخص و واحد و یک کنش یگانه در نمایش ظاهر شود و این کاملا مشخص و هویداست.

این منتقد تئاتر با تاکید بر فرم اکسپرسیونیستی نمایش بیان کرد: شاید گاهی احساس می‌شود اسطوره‌ها دچار استحاله شده‌اند. در گذر نمایش دیده می‌شود که به دلیل حجم اطلاعات و تعدد قاب‌ها و تابلوهای نمایشی اثر به گونه‌ای این نمایش به دلیل فرم اکسپرسیونیستی از مخاطب جلوتر رفته و زمان برای این نمایش کم می‌آید. وی ادامه داد: این نمایش به عنوان یک نمایش حرفه‌ای کاملا کار خود را انجام داده و تاثیرگذار است. نمایش آنجا آسیب‌پذیر است که سالن اجرا محدودیت‌هایی چون فضا و زمان را بر آن تحمیل می‌کند. وی در ادامه اظهاراتش تاکید کرد: من برای نمایش «تایتان» زمانی حدود ۲ ساعت تصور می‌کنم تا مخاطب با فضاسازی و پرداخت و اتمسفر و شخصیت‌پردازی به  اجرای پرمغزتر و شیواتری از «تایتان» برسد.