گروه اقتصادی: در چند وقت اخیر واردات موبایل با تعرفه‌های متفاوت اتفاق افتاده و بازار به هم ریخته است. حالا انجمن تلفن همراه خبر از احتمال بروز رانت در این بازار را داده است. 

بررسی وضعیت واردات موبایل در سال‌های اخیر نشان می‌دهد به طور میانگین سالانه بین 15 تا 18 میلیون دستگاه موبایل به کشور وارد شده است که ارزش آن بین 3.3 تا 4.5 میلیارد دلار بوده است. از سویی به دلیل ممنوعیت واردات آیفون 13 به بالا، قاچاق موبایل هم به کشور وجود دارد و سهم بالایی از بازار به گوشی موبایل لاکچری تعلق دارد. در حالی که قرار بود رجیستری آیفون بالاتر از مدل 13 آن بسته باشد اما گویا راه‌های دور زدن آن باز است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از یک میلیارد دلار از واردات موبایل به تلفن‌های همراه بالای 600 دلار اختصاص دارد. سال گذشته نسبت به سال 1401 حدود 3 درصد واردات تلفن همراه رشد داشت. از سویی طی 3 سال اخیر بیشترین واردات تلفن همراه در سال 1400 اتفاق افتاد که حدود 18 میلیون دستگاه تلفن همراه به‌ ارزش 4.3 میلیارد دلار به ایران وارد شد. در این بین 6.4 میلیون دستگاه انواع مختلف تلفن همراه از نام تجاری سامسونگ، حدود 41 درصد از کل واردات موبایل را به خود اختصاص داده است. همچنین 5.2 میلیون دستگاه شیائومی 26 درصد و 1.2 میلیون دستگاه آیفون 13 و 12 حدود 26 درصد از واردات را به خود اختصاص داده‌اند. 7 درصد باقیمانده واردات موبایل نیز به سایر برندها اختصاص داشته است.

نکته جالب‌ توجه این است که با وجود ممنوعیت ورود آیفون 14 و 15 اما حدود 900 میلیون دلار انواع مدل‌های این برند آمریکایی وارد کشور شده، در واقع حدود 1.2 میلیون دستگاه گوشی آیفون در سال گذشته به کشور وارد شده است که از لحاظ تعداد نسبت به سال 1401 با رشد 20 درصدی همراه بوده است.

* چرا نسخه‌های جدید آیفون واردات می‌شود؟

هر سال با رونمایی از مدل‌های جدید آیفون شاهد رشد واردات نسخه‌های جدید آیفون هستیم. در چند سال اخیر ممنوعیت واردات آیفون مدل‌های بعد از سری 13 تا حدودی روند واردات آیفون را با کاهش همراه کرده است اما این موضوع منجر به قیمت نجومی این برند شده است، به گونه‌ای که مدل‌های رفرش شده آیفون در بازار ایران با قیمتی بالاتر از نرخ اورجینال آن عرضه می‌شود. 

حتی مسؤولان گمرک اذعان کرده‌اند موبایل‌های رفرش شده آیفون باید ارزان‌تر از قیمت نسخه اورجینال باشند اما واردکنندگان در گمرکات در خوداظهاری‌ها قیمت اورجینال را برای واردات اعلام می‌کنند.

هرچند مصوبه ممنوعیت واردات آیفون 13 به بالا با واکنش‌های انتقادی برخی افراد همراه بوده است اما اجرای این مصوبه در زمستان 1401 صرفه‌جویی 530 میلیون دلاری به همراه داشت. علاوه بر این در سال 1402 نیز نیم میلیارد دلار ارزی که باید به واردات آیفون اختصاص می‌یافت، صرف واردات کالاهای اساسی و حل نیازهای اساسی مردم شد. 

* واردات آیفون، بلای جان ذخایر ارزی

در شرایط تحریمی، بحث مدیریت مصرف ارز یکی از الزامات اقتصادی است و اتخاذ تصمیمی در این باره در راستای تامین نیازهای کشور محسوب می‌شود. بر مبنای اهمیت حفظ ذخایر ارزی کشور و جلوگیری از تقاضای غیرضروری ارز در میدان فردوسی، واردات مسافری آیفون نیز ممنوع شده است، هر چند از همان زمان، ورود مدل‌های لوکس سایر برندها باعث شده عده‌ای فشار وارد کنند تا ممنوعیت واردات آیفون هم برداشته شود. 

اسفند سال 1402 به ‌پیشنهاد معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری، مصوبه‌ای درباره حقوق ورودی گوشی همراه به تصویب رسید. بر اساس این مصوبه، حقوق ورودی رویه تجاری واردات گوشی‌های تلفن همراه با قیمت بالای 600 دلار 15 درصد و برای سایر رویه‌ها از جمله مسافری 30 درصد پیشنهاد شد.

در جلسه 26 فروردین‌ 1403، هیات وزیران درباره اصلاحات تعرفه‌ای  تصمیماتی اتخاذ کرد و در نهایت اول خرداد مصوبه تغییر تعرفه واردات موبایل ابلاغ شد.

* دلایل تغییر سود بازرگانی گوشی‌های هوشمند

مطابق این ابلاغیه، سود بازرگانی گوشی‌های هوشمند با ارزش کمتر از 150 دلار 6 درصد شد. سود بازرگانی گوشی‌های هوشمند با ارزش بالاتر از 600 دلار نیز  28 درصد تعیین شد. همچنین با توجه ‌به ممنوعیت واردات گوشی همراه با نشان تجاری اپل، در صورت لغو ممنوعیت آن در آینده توسط مراجع ذی‌صلاح، سود بازرگانی آن به ‌میزان 96 درصد خواهد شد.

تغییر حق گمرکی ورود تلفن همراه بعد از ابلاغ اجرایی شد. برخی محموله‌های تلفن همراه با تعرفه جدید به کشور وارد شد اما دفتر واردات گمرک مجددا مصوبه‌ای جدید ابلاغ کرد. مطابق  مصوبه جدید، حقوق ورودی گوشی‌های کمتر از 150 دلار 10 درصد خواهد بود و تعرفه واردات گوشی‌های مسافری 16 درصد تعیین شد.

همچنین حقوق ورودی گوشی‌های 150 تا 600 دلاری با رویه تجاری 5 درصد و با رویه مسافری 6 درصد اعلام شد. همچنین حقوق ورودی گوشی‌های باارزش بالای 600 دلار با واردات تجاری 15 درصد و واردات این گوشی‌ها با رویه مسافری 30 درصد تعیین شد.

از آنجا که ابلاغیه فوق مطابق مصوبه‌ ریاست مجلس شورای اسلامی بوده که به دولت ابلاغ شده، در نهایت توسط سرپرست ریاست‌جمهوری به امضا رسید.

* چرا عده‌ای موبایل را با تعرفه پایین‌تر وارد کرده‌اند؟

در حال حاضر بازار تلفن همراه کشور تحت تاثیر تغییر تعرفه‌ها قرار گرفته است. عده‌ای موبایل را با تعرفه بالاتر وارد کرده‌اند و حالا امکان ثبت سفارش با تعرفه پایین‌تر به وجود آمده است. به طور قطع افرادی که پیش‌تر موبایل را با تعرفه بالاتر واردات کرده‌اند موبایل را با قیمت بیشتر به بازار عرضه کرده‌اند، این مساله منجر به ایجاد التهاب در بازار موبایل شده است، چرا که نمی‌توانند با ضرر بفروشند.

 از طرف دیگر عده‌ای با تعرفه پایین‌تر موبایل واردات کرده‌اند و تحت تاثیر جو بازار سودهای کلانی به جیب می‌زنند. در این بین ضرر اصلی به مردم وارد می‌شود که در هر صورت موبایل را گران می‌خرند. حال پرسش این است: چرا باید چنین اتفاقی در کشور بیفتد که عده‌ای با تفاوت تعرفه، سود کلان به جیب بزنند؟

اخیرا هم اعضای انجمن تلفن همراه و تبلت در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار شفافیت در بازار موبایل شده‌اند و حتی در این نامه تاکید کرده‌اند در صورتی که شفافیت در این بازار اتفاق نیفتد، زمینه بروز رانتی مانند دبش وجود دارد.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد، قاچاق آیفون مدل‌های 14 و 15 به کشور است؛ در واقع پس از ممنوعیت واردات و رجیستری این مدل‌های تلفن همراه، شاهد قاچاق آن به کشور هستیم. در ابتدا تصور می‌شد به ‌دلیل طرح ملی و موفق رجیستری تلفن همراه، امکان خدمات به مدل‌های فوق وجود ندارد.

* گوشی‌های قاچاق چگونه آنتن می‌دهند؟

از سال 1397 با اجرای طرح رجیستری تلفن همراه، عملا دیگر امکان آنتن‌دهی به گوشی‌های قاچاق وجود نداشت. در نتیجه واردات رسمی (تجاری یا مسافری) تنها راه‌حل جهت دریافت خدمات شبکه داخلی بود اما با گسترش قاچاق آیفون مدل‌های 14 و 15 مشخص شد روش‌های جدیدی جهت دریافت خدمات و دور زدن طرح رجیستری وجود دارد. تغییر پروفایل، مبدل سیم‌کارت آیکاس و... به ‌عنوان برخی شیوه‌های دور زدن طرح رجیستری شناخته می‌شود؛ روش‌هایی که با وجود تبلیغات آشکار اما برای مقابله با آن اقدامی نشده است.

مطابق اظهارنظر برخی فعالان صنف تلفن همراه کشور حدود 500 میلیون دلار انواع مدل‌های 14 و 15 آیفون سال گذشته به کشور وارد شده است و برآوردهای غیررسمی حکایت از آن دارد یک میلیون گوشی از این 2 مدل در شبکه تلفن همراه کشور فعال است.

***