گروه اقتصادی: بازارهای مالی جهان تحت تاثیر فضای حمله قریب‌الوقوع ایران به اسرائیل و در پی ضعف داده‌های اقتصادی کشورهای غربی و ژاپن در سال‌های اخیر سقوط کرد به طوری که بازارهای مالی توکیو، لندن، آمریکا و... در یک هفته گذشته روندی نزولی را طی کردند. با توجه به اینکه سقوط بازارهای مالی محدود به کشورهای درگیر تنش سیاسی و نظامی نیست، نشان می‌دهد دنیا در کنار انتظار یک پاسخ کوبنده از سوی ایران، به سمت رکود می‌رود؛ در شرایطی که نرخ بیکاری روند خوبی ندارد و شاخص PMI آمریکا باعث نگرانی سرمایه‌گذاران در سهام و کامودیتی‌ها شده و ریزش معاملات رخ داده است.

 شاخص Nikkei ژاپن نیز با کاهش چشمگیر 15 درصدی به پایین‌ترین حد خود در یک سال گذشته رسیده است. این بزرگ‌ترین ضرری بوده که ژاپن از زمان بحران مالی 1980 تجربه کرده است. در پی سقوط کم‌سابقه شاخص سهام بورس نیکی، دستور توقف معاملات به دلیل این سقوط تاریخی داده شده است.

 همچنین بازده اوراق قرضه ۱۰ ساله ژاپن ۱۷ پایه کاهش یافت و به کمترین میزان از آوریل یعنی 0.785 درصد رسید، زیرا بازارها چشم‌انداز افزایش نرخ بهره از سوی بانک مرکزی ژاپن را مورد بررسی قرار دادند. در واقع گزارش‌های ضعیف از بخش‌های مولد اقتصادی غرب باعث شده پیش‌بینی رکود اقتصادی تقویت شود و سرمایه‌گذاران به اوراق قرضه به عنوان بازاری امن رو آورند.

بزرگ‌ترین شاخص سهام آسیا و اقیانوسیه در خارج از ژاپن (ام‌اس‌سی‌آی) نیز 6 درصد کاهش داشته‌ است. بنابراین در کنار سایه جنگ، عواملی مانند گزارش ضعیف اشتغال در آمریکا، افزایش نرخ بهره ژاپن و انصراف فدرال رزرو از ادامه سیاست کاهش نرخ بهره در این وضعیت دخیل هستند.

از آنجا که شاخص دلار آمریکا بیش از 2 درصد کاهش داشته و به ضعیف‌‌ترین سطح خود از ماه مارس تاکنون رسیده است، بازارهای جهانی کریپتو نیز افت داشته است، تا جایی که طی ۳ روز گذشته افت بازار رمرزارزها  نزدیک به 20 درصد بوده است. در حال حاضر قیمت بیت‌کوین زیر ۵۰ هزار دلار است و این روند نزولی همچنان ادامه دارد. حتی برخی کارشناسان احتمال نزدیک شدن آن به حمایت 35 هزار دلار را دور از دسترس نمی‌بینند.

در خاورمیانه نیز فارغ از مسائل بنیادی، بورس‌های کشورهای منطقه در روندی بشدت منفی قرار گرفته‌اند. در واقع نمی‌توان شرایط بنیادی بازارها را نادیده گرفت.

* سقوط اقتصادی غرب آغاز شد

ترس معامله‌گران و فعالان این بازارها نسبت به آینده روز‌به‌روز بیشتر می‌شود. روند ریزشی بورس‌های جهانی با اتخاذ سیاست‌های پولی متفاوت بانک مرکزی ژاپن درباره نرخ بهره شروع شد. در ادامه، سقوط بورس ژاپن با سرایت به بورس‌های بزرگ آسیایی، جو را کاملا به هم ریخت و در نهایت، انتشار داده‌های اقتصادی آمریکا که ضعیف‌تر از پیش‌بینی‌‌ها بود، بر شدت آن افزود.

ترس از اینکه ایالات متحده ممکن است به سمت رکود پیش رود، سرمایه‌گذاران را از دارایی‌های پرخطر فراری داده است. حتی بازارهای طلا نیز با رکود مواجه شده‌اند، چرا که پیش‌بینی می‌شود صندوق‌های مالی بزرگ دنیا وابسته به دولت‌ها به دلیل جلوگیری از سیگنال تورمی، رشد قیمت اونس طلا را سرکوب کنند. از طرف دیگر قیمت انس در یک محدوده مقاومتی قرار دارد. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود با همین بهانه قیمت اونس کاهش یابد یا حداقل افزایش نداشته باشد. برخی تحلیلگران معتقدند سقوط بازارهای مالی تحت تاثیر جو اقتصاد جهانی است که دوباره در یک روند نزولی و رکودی قرار گرفته است، چرا که گزارش اقتصادی ایالات متحده نشان داد رشد مشاغل در ماه جولای بیش از حد انتظار کاهش یافته و بیکاری به 4.3 درصد افزایش یافته است. این داده‌ها به ضعف احتمالی در بازار کار و آسیب‌پذیری بیشتر صنایع در برابر رکود اشاره دارد.

البته برخی کارشناسان معتقدند ریزش اخیر بورس‌های بزرگ دنیا از جمله آمریکا و ژاپن، همچنان تبعات اتخاذ سیاست‌های انبساطی سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲۱ است که عدم توفیق آنها در مهار تورم، رویکرد بانک‌های مرکزی را به افزایش نرخ بهره یا توقف کاهش نرخ بهره تغییر داده است.

* ریشه ریزش بورس‌های جهانی چیست؟

یکی از دلایل قرمزپوشی کم‌سابقه بورس‌های جهانی مربوط به تبعات سال‌های 2020 و 2021 و شیوع کرونا در آن سال‌هاست. اتخاذ سیاست‌های انبساطی در آن سال‌ها در دستور کار بانک‌های مرکزی بزرگ و موثر دنیا بود که به دنبال سیاست‌های انقباضی، آثار رکودی آن حالا نمایان شده است. به طوری که سهامداران بیش از 50 درصد اوراق قرضه‌ای که در طول 2 سال کرونا (سال‌های 2020 و 2021) توسط خزانه‌داری ژاپن منتشر شد را خریداری کردند. این منجر به تزریق نقدینگی بالایی در اقتصاد ژاپن شد. بر همین اساس پایه پولی در ژاپن بشدت بالا رفت. در چنین شرایطی ژاپن نرخ بهره را مثبت کرد و به  0.25 درصد رساند. این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند همچنان ظرفیت افزایش نرخ بهره در اقتصاد ژاپن وجود دارد و ممکن است در آینده این نرخ به سطوح بالای یک درصد هم برسد.

چشم‌انداز افزایش نرخ بهره در ژاپن باعث شده خیلی از شرکت‌ها و هلدینگ‌های بزرگ وام‌های سنگین دریافت کنند. از این رو سرمایه‌گذاران در بازار سهام به دلیل نگرانی از افزایش بدهی خود به بانک‌ها، رو به فروش سهام و تسویه وام‌ها آورده‌اند. 

* انباشت بدهی در آمریکا و ترس از عدم کاهش نرخ بهره

افزایش بیش از انتظار تورم باعث ناامید شدن سهامداران نسبت به عقب‌نشینی بانک مرکزی آمریکا از ادامه سیاست افزایش نرخ بهره شد. از طرفی ثابت نگه داشتن نرخ بهره توسط فدرال رزرو این احتمال را بین سرمایه‌گذاران تقویت کرده که احتمالا روند کنترل تورم با مشکل روبه‌رو شده است. به همین دلیل در این تاریخ، تمام 3 شاخص اصلی بورس وال‌استریت شامل نزدک، S&P500 و داوجونز در معاملات اخیر سقوط سنگینی را به ثبت رسانده و بدترین افت خود از ماه جولای سال 2020 در بحبوحه کرونا تاکنون را به ثبت رساندند.

انباشت بدهی‌ها در اقتصاد آمریکا و از طرفی سررسید شدن تاریخ آنها همواره متغیر تعیین‌کننده‌ای بوده است. همین موضوع  سبب شده کوچک‌ترین توقفی در کاهش نرخ بهره و دست نگه داشتن فد در تنزل آن به سطوح پایین‌تر، سریعا منجر به واکنش بازار‌های مالی به واسطه فشار عرضه‌ها برای نقد کردن و در امان ماندن از افزایش بدهی به بانک‌ها شود.

البته برخی کارشناسان معتقدند شاخص‌های بورس آمریکا به دلیل نااطمینانی‌های سیاسی و همچنین رویکرد‌های اقتصادی متفاوت 2 نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در این روزها در شرایطی بلاتکلیف قرار دارند که  بر تعمیق شرایط رکودی بورس آمریکا افزوده است.

نگرانی‌ها از اینکه ایالات‌متحده ممکن است به سمت رکود پیش برود، منجر به فروش جهانی سهام شد. 

اقتصاددانان نگرانند اقتصاد ایالات متحده ممکن است ضعیف‌تر از آنچه بانکداران مرکزی فدرال رزرو پیش‌بینی کرده‌اند باشد و ممکن است فدرال رزرو را مجبور به کاهش شدید هزینه‌های وام در سپتامبر یا حتی کاهش اضطراری نرخ بهره قبل از آن، به منظور تحریک تقاضا کند.

استیفن براون، اقتصاددان ارشد آمریکای شمالی در  Capital Economics گفت: «کاهش شدید در استخدام‌ها در ماه جولای و افزایش شدیدتر نرخ بیکاری، کاهش نرخ بهره در سپتامبر را اجتناب‌ناپذیر می‌کند و حدس و گمان‌ها را افزایش می‌دهد که فدرال رزرو ممکن است با کاهش ۵۰ واحدی آغاز کند یا حتی اقدام میان‌دوره‌ای داشته باشد».

* تورم و نرخ بهره بالا عامل سقوط اقتصادی غرب

گزارش‌های اقتصادی آمریکا به نگرانی‌ها افزوده است، زیرا داده‌های این هفته یعنی ضعف در بخش تولید ایالات متحده و نتایج ناامیدکننده از شرکت‌های فناوی و افت معاملات در وال‌استریت، نشان می‌دهد فعالیت تولیدی ایالات متحده به پایین‌ترین سطح 8 ‌ماهه خود کاهش یافته است، همچنین افزایش در تعداد آمریکایی‌هایی که برای دریافت مزایای بیکاری درخواست داده‌اند به بالاترین سطح ۱۱‌ماهه رسیده است.

داده‌های نشان داد سفارش‌های جدید برای کالاهای ساخت ایالات متحده در ماه ژوئن به میزان 3.3 درصد کاهش یافته است که بر نگرانی‌ها افزود که تقاضای اقتصادی در حال کاهش است. فدرال رزرو روز چهارشنبه نرخ‌های بهره ایالات متحده را ثابت نگه داشت اما اشاره کرد کاهش نرخ بهره نزدیک است.

شاخص‌های اصلی سهام اروپا نیز به پایین‌ترین سطح خود در بیش از 6 ماه رسید. همچنین نرخ حمل دریایی بالا به دلیل تنش در دریای سرخ و نرخ حمل بالای کالاها باعث شده اقتصادهای تولیدکننده مثل چین در فروش دچار مشکل شوند. همچنین مصرف‌کننده غربی هم به دلیل تورم و نرخ بهره بالا، مصرف کالای کمتری دارد.

نرخ بهره کارت‌های اعتباری در آمریکا به 22.8 درصد رسیده است. رکورد بهره بالای پرداختی توسط مصرف‌کنندگان، استفاده از کارت اعتباری و مصرف را به‌شدت کم کرده است.