تصمیم هوشمندانه جنبش مقاومت اسلامی فلسطین برای انتخاب یحیی سنوار، فرمانده میدان غزه به عنوان رهبر حماس، صهیونیست‌ها و حامیان غربی‌شان را غافلگیر کرده است. 

این انتخاب وجوه متعددی دارد ولی بارز‌ترین‌شان قدرت‌نمایی خود حماس و معرفی کردن غزه به عنوان سنگر اصلی کل مقاومت فلسطین در برابر اشغالگران است. این درست همان نکته‌ای بود که سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در سخنرانی‌ای که چند ساعت جلوتر از اعلام رهبری سنوار انجام داد، به آن اشاره کرد. برگزیدن رهبری که نماد تسخیر‌ناپذیر بودن و تسلیم‌ناپذیر بودن غزه است و خود حضورا در خط مقدم مقابله با تجاوز وحشیانه اسرائیل به فلسطینیان قرار دارد، یعنی مساله موجودیت فلسطین که مساله کل محور مقاومت است،  مقدم بر هر مساله دیگری بوده و دیپلماسی، تقدم خود را از دست می‌دهد. این به نوعی منعکس‌کننده سرخوردگی‌ها پس از ترور شهید هنیه در میان سیاستمداران کشورهای عربی نیز است که متوجه شدند امکان مذاکره واقعی در موقعیت برابر با صهیونیست‌ها وجود ندارد. مثال آن دیدگاهی بود که هفته گذشته در بهت پس از ترور رئیس دفتر سیاسی حماس توسط محمد بن‌ عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر مطرح شد. وی گفت این ترور ماهیت مذاکرات صلح غزه در دوحه را زیر سوال برد. خشم تمام طیف‌های سیاسی اسرائیلی و گیجی دولت‌ها و رسانه‌های غربی از این انتخاب، بخوبی قدرت‌نمایی حماس با این انتخاب را نشان می‌دهد. در حقیقت این جنبش نه تنها بعد از شهادت اسماعیل هنیه سردرگم نشده، بلکه منسجم‌تر و هدفمندتر هم شده است. 

اسطوره‌ای که 10 ماه است مقاومت جانانه از اعماق زمین در مقابل جنایت‌های ارتش کودک‌کش و حامیان غربی‌اش را رهبری می‌کند، واقعا شایستگی رهبری کل تشکیلات زمینی حماس را هم دارد؛ مردی که باید او را  قهرمان جهان عرب خواند. فراموش نکنیم همین 4 ماه پیش، بنری بزرگ از پرتره سنوار در مرکز تل‌آویو آویخته شد که او را قهرمان جهان عرب و پیروز دودستگی صهیونیست‌ها توصیف می‌کرد. 

انتخاب وی به رهبری مقاومت فلسطین مثل این است که بازوبند کاپیتانی به بازوی ستاره محبوب تیم بسته شود. این به منزله تایید عواطف مثبت جهان عرب نسبت به این اسطوره زنده بود و تا حد زیادی دست دولت‌های عربی را - از ترس واکنش‌های اجتماعی - در ادامه مسیر سازشگری با صهیونیست‌ها می‌بندد. 

* شکست سیاست ترور اسرائیل

برگزیدن سنوار به رهبری حماس پیامی کوبنده خطاب به صهیونیست‌ها بود، چرا که حذف این اسطوره مقاومت غزه، خود یکی از اهداف اولیه جنگ‌افروزی‌شان علیه غزه بود اما نه‌تنها تاکنون موفق به چنین کاری نشده‌اند، بلکه حالا برای ترور سنوار با سد حقوق بین‌المللی و افکار عمومی جهانی نیز مواجهند، چراکه ابوابراهیم حالا رهبر یک تشکیلات رسمی فلسطینی است. جنبش مقاومت اسلامی فلسطین، عصر سه‌شنبه در بیانیه‌ای درباره جایگزینی رهبر به شهادت رسیده خود آورد: «ما در این لحظه تاریخی ضمن گرامیداشت یاد شهید اسماعیل هنیه رحمه‌الله که در مسیر جهادی خود نمونه بارزی از یک رهبر شجاع، دانا و منعطف بود، یقین داریم برادر یحیی سنوار و دیگر برادرانش در جنبش حماس راه او و رهبران سابق جنبش را ادامه خواهند داد و میراث جهادی و مبارزاتی آنان را تا آزادسازی این سرزمین و تحقق حق بازگشت حفظ خواهند کرد. رحمت بر شهدای سرافراز ما، شفای عاجل برای مجروحان، گشایش و فرج نزدیک برای اسرای قهرمان فلسطین و پیروزی از آن ملت بزرگ و مقاومت قهرمان فلسطین است».

پس از آن اسامه حمدان، یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی حماس که سال‌ها نقش سفیر و مسؤولیت بخش روابط بین‌الملل این جنبش را داشت، درباره روند انتخاب رهبر جدید به الجزیره گفت: «انتخاب یحیی سنوار برای این پست با اجماع صورت گرفته و هیچ مخالفی در این باره وجود نداشت. این موضوع نشان می‌دهد حماس از ماهیت صحنه آگاهی داشته و مذاکره توسط رهبری مدیریت می‌شود و سنوار همیشه در صحنه حضور دارد. اینکه ما سنوار را به فوریت انتخاب کردیم، نشان‌دهنده پویایی حماس است. تیمی که در زمان مدیریت هنیه مذاکرات را دنبال می‌کرد، در زمان حضور سنوار نیز این روند را دنبال می‌کند. دانش دقیق سنوار از اشغالگران می‌تواند باعث تقویت مواضع ما در مرحله بعدی مذاکرات شود».

استقبال سایر شخصیت‌های سیاسی حماس از رهبری سنوار هم جالب توجه است. تا چند ساعت پیش از بیانیه جنبش، بازار گمانه‌زنی‌ها درباره اینکه چه کسی جانشین هنیه خواهد شد داغ بود و گزینه‌های متعددی، از خالد مشعل، رئیس پیشین دفتر سیاسی تا موسی ابومرزوق، معاون فعلی این دفتر در دوحه مطرح شدند. حتی برخی منابع فلسطینی احتمال رهبری خلیل الحیه، قائم مقام سنوار در پست ریاست حماس در غزه را مطرح کردند. با این حال در نهایت غیر قابل پیش‌بینی و البته درست‌ترین گزینه انتخاب شد و با استقبال همان گزینه‌های محتمل نیز مواجه شد تا هر گونه امید رژیم صهیونیستی برای ایجاد انشقاق و شکاف در سازمان مقاومت اسلامی فلسطین ناامید شود. در بیانیه‌ای که حزب‌الله لبنان برای تبریک انتخاب یحیی سنوار به رهبری سیاسی حماس صادر کرد نیز می‌توان نشانه رضایت سایر بخش‌های مقاومت از این موضوع را دید. 

این بیانیه چنین نشان می‌دهد که گویی نفس ارتقای سنوار به رهبری حماس معادل شکست سیاست اسرائیلی ترور رهبران حماس است. مقاومت لبنان، رهبر مقاومت فلسطین را واجد سابقه بلندبالا در مقابله با دشمن صهیونیست و دارای شهرت خوب در میان محور مقاومت توصیف  می‌کند. این شاید  یکی از عالی‌ترین توصیف‌هایی باشد که در سال‌های اخیر، 2 بال شیعه و سنی جبهه مقاومت از یکدیگر انجام داده‌اند. در پایان این بیانیه آمده است: «انتخاب سنوار پیامی روشن و قدرتمند به دشمن صهیونیست و آمریکا به عنوان حامی اصلی این رژیم ارسال کرد که جنبش حماس در تصمیم خود راسخ و متحد است».

* از ابو العبد تا ابو ابراهیم

یحیی ابراهیم سنوار، مشهور به ابو ابراهیم همچون ابو العبد یا اسماعیل هنیه، در دوران نوجوانی و جوانی خود مدت‌ها با شیخ احمد یاسین در یک ارتباط معنوی عمیق بوده و از افرادی بوده که به طور کامل مورد وثوق رهبری بود که بر روی ویلچر و با شرایط سخت جسمی، یکی از توانمندترین سازمان‌های مقاومت جهان را ایجاد کرد و موجی از مبارزان جوان فلسطینی را پرورش داد که هر کدام از آنها به رهبری توانمند تبدیل شدند. سنوار فرزند خان‌یونس است و مانند بسیاری دیگر از مبارزان فلسطینی، در تبعید و آوارگی به دنیا آمده و عملا از دوران کودکی، ظلم و جنایات صهیونیست‌ها را به صورت عینی درک کرده است. این زندانی قدیمی و مبارز جانباز و خستگی‌ناپذیر، پایبندی به آرمان و مبارزه و تداوم سازماندهی در خفا را به استراتژی مستحکمی مبدل و در طول سالیان گذشته نیز حماس را به یک سازمان قدرتمند تبدیل کرد. سنوار سال ۱۹۸۹ میلادی  از سوی یک دادگاه اسرائیلی به 4 بار زندان ابد به علاوه ۲۵ سال زندان محکوم شد اما در نهایت بعد از ۲3 سال حبس، سال ۲۰۱۱ در مبادله زندانیان آزاد شد. 

ابوابراهیم عملا یک نخبه امنیتی است، چرا که در زمانی که تنها ۲۵ سال داشت، با تاسیس سازمان امنیتی مجد در دل حماس، توانایی شگرف خود برای فرماندهی و رهبری را نشان داد و ۲3 سال حبس در زندان، او را به یک فولاد آبدیده تبدیل کرد. اینکه ماشین جنگی تا بن دندان مسلح صهیونیست‌ها ماه‌هاست به رغم اشراف کامل هوایی، ماهواره‌ای و جاسوسی بر باریکه‌ای 40 کیلومترمربعی و اشغال و انهدام بخش‌های وسیعی از آن، هنوز نه به رهبر اصلی مقاومت غزه یعنی سنوار دست پیدا کرده و نه خللی بر سازمان رزم حماس وارد کرده، بهترین گواه درست بودن لقب «سید امنیتی‌ها»ست که سال‌ها پیش بر ابوابراهیم نهاده شده است. خاطره‌ای از سنوار حاکی از آن است که او یکی از جملات امیرالمومنین علی‌(ع) را سرلوحه زندگی خود قرار داده است. «2 روز در زندگی انسان هست؛ روزی که در آن مرگ سرنوشت تو نیست و روزی که مرگ سرنوشت توست. در روز اول هیچ‌کس نمی‌تواند به تو آسیبی برساند و در روز دوم هیچ‌کس نمی‌تواند تو را نجات دهد».

* یک سازمان تک‌نفره

یحیی سنوار بیش از 2 دهه از عمر خود را در زندان‌های اشغالگران سپری کرده و در آن دوران، 2 کار مهم انجام داده است: اول اینکه با کاریزمای ذاتی و نظم خلل‌ناپذیر خود، به یک رهبر محبوب بین زندانیان دیگر تبدیل شده و همواره روحیه انقلابی و مقاومت آنان را تقویت کرده است و دوم، در دوران زندان به طور کامل بر زبان عبری تسلط یافته و با مطالعه‌ منابع فراوان، توانسته شناخت عمیقی از دشمن صهیونیستی خود پیدا کند. پس تا اینجای کار باید کاریزما و نفوذ موثر بر قلب و ذهن دوست و دشمن و توانایی بالا در امر دشمن‌شناسی را به عنوان 2 ویژگی مهم یحیی سنوار تلقی کنیم. 

ویژگی سوم یحیی سنوار، اعتقاد راسخ او به تنظیمات و سازماندهی مخفیانه انقلابی است. به گواه همه مبارزان فلسطینی، یحیی سنوار فرمانده و مدیر توانمندی است که مطالعات امنیتی را نه در کلاس‌های دانشگاهی و خواندن منابع خارجی، بلکه در میدان عمل فراگرفته است و به سطحی از فهم امنیتی دست یافته که در تاریخ حماس نظیر نداشته است. 

از روزی که سنوار از زندان آزاد شده و در غزه فعالیت خود را ادامه داده، اصول حفاظتی و امنیتی در این جنبش مهم مقاومت سیاق دیگری یافته و امکان نفوذ و مداخله برای موساد و دیگر سرویس‌های جاسوسی به حد صفر رسیده است. 

چهارمین ویژگی یحیی سنوار این است که درباره مساله رعایت اصول و ترتیبات سازمانی با احدی شوخی نداشته و نظم و جدیت آهنین او مثال‌زدنی است. حفظ نظم داخلی صفوف مبارزه، مسائل حفاظتی و کار و تلاش برنامه‌ریزی شده در طراحی و اجرای شبکه‌های تونلی در غزه، نمونه روشنی از مدیریت و فرماندهی یحیی سنوار است که در جریان عملیات تاریخی توفان الاقصی، هیمنه امنیتی رژیم صهیونیستی را از بین برد و فعالیت حماس را آنقدر مخفیانه پیش برده که تل‌آویو برای مبارزه با حماس، راهی جز نسل‌کشی و حمله به زنان و کودکان نیافته است. بنابراین انتخاب یحیی سنوار، نشان‌دهنده‌ عزم جدی جنبش حماس برای تداوم مبارزه در مسیری است که بنیان‌های آن بر مقاومت، ظلم‌ستیزی و رفتارشناسی دقیق دشمن استوار شده است. 

***

******

پیام‌های یک انتخاب

گروه بین‌الملل: انتخاب حماس همه را غافلگیر کرد. وقتی دفتر سیاسی این جنبش یحیی سنوار را جایگزین شهید اسماعیل هنیه کرد تمام رسانه‌ها و مقامات عبری در حالت تعلیق قرار گرفتند. فردی به عنوان رهبر حماس انتخاب شده است که تمام سیاست‌های تل‌آویو را در 10 ماه گذشته به چالش جدی کشانده است. یحیی سنوار برای فلسطینی‌ها همان چهره رویایی است. بیراه نیست که رئیس انجمن مطالعات فلسطین در دانشگاه تل‌آویو می‌نویسد: «سنوار شخصیت اصلی و کاریزمای عملیات توفان الاقصی است». او همان کسی است که فلسطینی‌ها اعتقاد دارند وعده صادق می‌دهد؛ سنوار سال  2023 گفته بود بزودی سراغ اسرائیلی‌ها خواهد رفت و فلسطین را به مسیر آزادی خواهد برد. 

«روعی کایس» خبرنگار امور عربی شبکه کان اسرائیل در این باره گفت: در حقیقت انتخاب سنوار یک هفته بعد از ترور هنیه یک اتفاق غافلگیر‌کننده است. سنوار رهبر حماس در غزه یکی از مهندسان حمله توفان الاقصی در 7 اکتبر است. تعیین سنوار پیامی از سوی حماس است مبنی بر اینکه او زنده است و رهبری حماس در غزه همچنان موجود و قوی است و قصد ماندن در قدرت را دارد. 

«ایهود یعاری» تحلیلگر امور منطقه در کانال ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز گفت: تعیین سنوار یک مفهوم نمادین برای تاکید بر جایگاه او در حماس دارد. «آوی یسخاروف» تحلیلگر امور منطقه در روزنامه تایمز اسرائیل هم گفت: حماس خطرناک‌ترین شخص را برای رهبری خود انتخاب کرده است. روزنامه معاریو نیز نوشت: انتخاب سنوار مانوری از سوی حماس است. شبکه کان رژیم صهیونیستی نیز گزارش داد که انتخاب سنوار نشان می‌دهد حماس در غزه همچنان قدرتمند است. «یونی بن مناحم» تحلیلگر اسرائیلی گفت: انتخاب سنوار پیروزی برای ایران است. «دنیل هاگاری» سخنگوی ارتش رژیم صهیونیستی هم در واکنش به انتخاب سنوار گفت: جای سنوار در کنار «محمد الضیف» فرمانده کل گردان‌های القسام است. هدف از این اظهارنظر اشاره به ادعای ارتش رژیم صهیونیستی درباره ترور الضیف در خان‌یونس است؛ ادعایی که حماس آن را رد کرده است. برخی خانواده‌های اسرای اسرائیلی نیز می‌گویند اینکه سنوار زنده است، یک مشکل محسوب می‌شود. 

از زمان جنگ غزه رژیم صهیونیستی برای ترور سنوار به خاطر نقش او در عملیات توفان الاقصی تلاش می‌کند؛ عملیاتی که چهره دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی رژیم صهیونیستی را به دلیل شکست در 7 اکتبر در مقابل جهان تغییر داد. همچنین «اسرائیل کاتس» وزیر خارجه رژیم صهیونیستی بعد از تعیین سنوار به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس خواهان ترور فوری او شد. او مدعی شد: تعیین سنوار به عنوان رهبر حماس دلیل دیگری برای نابودی او و از بین بردن این گروه است. همچنین «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا درباره یحیی سنوار گفت: سنوار همیشه درباره رسیدن به آتش‌بس حرف اول و آخر را ‌زده و می‌زند. برای همین او باید درباره آتش‌بس تصمیم بگیرد. مذاکرات درباره تبادل اسرا به مرحله آخر رسیده است و طرف‌ها باید در سریع‌ترین زمان ممکن به توافق برسند.  این جمله آخر بلینکن، جان کلام اصلی انتخاب سنوار به عنوان رهبر حماس بود. الحیه، نایب‌رئیس دفتر سیاسی حماس هم بعد از انتخاب سنوار گفته بود ما کسی را انتخاب کردیم که 300 روز میدان و عملیات را فرماندهی کرده است و اوست که می‌تواند تصمیم نهایی را بگیرد. 

چند دلیل جدی درباره انتصاب سنوار به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس وجود دارد. 

1- سنوار بین تمام رهبران حماس وجهه بالا و کاریزمای عجیبی دارد و به همین دلیل انتخاب وی به اختلافات بین 2 جریان حماس برای رهبری پایان می‌دهد.

2- بعد از ترور شهید هنیه، گماردن سنوار به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس نشانگر آن است که اگر اسرائیل فردی را ترور می‌کند به راحتی فردی دیگر جایگزین وی خواهد شد و حماس راه خود را ادامه خواهد داد. 

3- مشهور است که سنوار در مسائل نظامی انعطاف‌ناپذیر و رادیکال و در سیاست عمل‌گرا است‌. او توان میدانی حماس را برای تقویت جایگاه سیاسی و مذاکراتی این جنبش می‌خواهد. به همین جهت، انتخاب او به معنای اهمیت احیای ساختار نظامی و بازسازی نیروی انسانی حماس در میدان است. در واقع، حماس برای جایگاه سیاسی نیازمند بازسازی بخش نظامی خود است که سنوار می‌تواند این هدف را محقق کند. 

4- انتخاب سنوار پاسخی به ترور هنیه است و این پیام را به اسرائیل می‌دهد که رویکرد حماس تزلزل‌ناپذیر است و مقاومت را ادامه می‌دهد. اگر هنیه را که فردی سیاسی و به دنبال مذاکره بود هدف قرار دهند، فردی جایگزین خواهد شد که باید برای هر کاری به او بسیار امتیاز بدهند.

5- انتخاب سنوار برای محور ایران از اهمیت زیادی برخوردار است و هماهنگی سیاسی میان ایران و حماس را تقویت می‌کند. سنوار مسؤول هماهنگی بین گروه‌های سیاسی و نظامی برای تبادل اسرا بود. او سال ۲۰۲۱ گفته بود «اگر ایران نبود،‌ مقاومت فلسطین تا این حد توانایی نداشت». بنابراین افرادی مثل مشعل که رابطه نزدیکی با قطر و ترکیه دارند دریافتند که حرف اول و آخر در حماس را بخش نظامی خواهد زد، چون دشمن صهیونیست دنبال جنگ است نه صلح.

6- دبیر انجمن بین‌المللی ضد صهیونیستی با اشاره به انتخاب رئیس دفتر جدید سیاسی حماس گفت: «یحیی سنوار اسطوره و رهبر میدانی و جهادی مردم فلسطین است که می‌تواند در تعیین سرنوشت آینده فلسطین موثر باشد». این موضوعی مهم است یعنی از این زمان به بعد میدان است که سرنوشت جنگ را مشخص خواهد کرد نه سازش. 

7- سنوار یک فرد کاملاً امنیتی و پیچیده برای صهیونیست‌هاست به همین علت قدم بعدی وی برای اسرائیلی‌ها بسیار نامشخص است. معروف است که هر صلحی را جنگی مشخص می‌کند و هر مذاکره‌ای را فردی جنگی. بنابراین باید منتظر بود تا اسرائیل دریابد که نمی‌تواند با سنوار مبارزه کند. 

8- سنوار همواره رابط بین جریان سیاسی با امنیتی و نظامی حماس بوده است. در دوران هنیه و مشعل این موضوع یک خلأ بزرگ بود. حتی گفتنی است برخی رهبران حماس در دفتر سیاسی از قاب الجزیره متوجه شروع عملیات توفان الاقصی شدند اما سنوار یک طراح بزرگ در حوزه امنیتی است و رابطه قوی با محمد ضیف و گردان قسام دارد. بنابراین حماس سعی کرد فاصله بین دفتر سیاسی و نظامی را به صفر برساند و اینگونه یک طراحی واحد برای مبارزه با اسرائیل درست شود. 

9- تایمز اسرائیل در گزارشی سنوار را یک فرد نابغه، عاشق حماس و فلسطین ولی عملگرا می‌داند. همین منش واقع‌گرایی او بود که سال گذشته منجر به تبادل اسرا شد. او در طراحی پیچیده میدان چریکی را به پهنای غزه بزرگ کرده است و همین موضوع باعث ایجاد باتلاق برای صهیونیست‌ها شد. 

10- برخی منابع اسرائیلی مدعی هستند سنوار از جمله مقاماتی در حماس است که شرایط پیشنهادی اسرائیل را کافی نمی‌داند. ماکور ریشون نوشته است: سنوار «آماده شنیدن پیشنهاد توافقی که شامل توقف جنگ و خروج ارتش اسرائیل از غزه نباشد، نیست». این موضوع همان شیوه راسخ او در مذاکره است. این انتخاب سنوار بعد از ترور هنیه مفهوم دیگری هم داشت. برخی در دفتر سیاسی اشاره کرده بودند در صورت توافق اسرائیل برای پایان جنگ غزه و همچنین به رسمیت شناختن فلسطین حاضرند در چارچوب مرزهای 1967 توافق کنند و جناح نظامی حماس هم در سیاسی ادغام شود. انتخاب سنوار تمام این پازل‌ها را که توسط برخی کشورهای عربی و غربی چیده شده برهم ریخت.

******