حسام‌الدین غریب: سال 1401 در روزهای که سایه شوم کرونا از سرزمین ما رخت برمی‌بست، اغلب کارشناسان و منتقدان برنامه‌های سینمایی و مرتبط با سینما یک گزاره را به کرات تکرار می‌کردند و آن این بود: «سینمای بعد از کرونا با سینمایی که ما می‌شناسیم کاملا متفاوت خواهد بود». بعضی‌ها گمان می‌کردند معنی این گزاره حرکت سینما به سوی محتوا یا مفهومی متفاوت است و بعضی دیگر حرکت به سوی سینمایی مدرن‌تر در دوران پساکرونا را به عنوان معنای آن جمله می‌شناختند و البته تعابیر و تفسیرهایی شبیه اینها.

در این میان شاید کمتر کسی فکر می‌کرد معنای سینمای متفاوت در دوران پساکرونا نه تغییر اساسی در فرم باشد و نه محتوا اما اکنون با عادی شدن اوضاع و شرایط، بهتر می‌توان برای آن جمله معانی و مفاهیمی دیگر جست؛ مفاهیمی که البته پایه و اساس تمام آنها رصد و پژوهش دقیق و جدی است؛ رصد و تحلیل‌هایی که از دل آنها بشود نسخه‌ای برای به اغما نرفتن دوباره سینما پیچید؛ اغمایی که حتی 3-2 سال پیش از آغاز کرونا به جان سینما افتاده بود و بسیاری گمان داشتند عن‌قریب است ناله وامصیبتا برایش سر دهند. از قضا همین گروه حالا گمان دارند کرونا اگر برای همه عذاب و مکافات بود، برای سینما مانند شوکی بود که قلب از کار افتاده سینما را دوباره به کار انداخت و موجب شد برایش به فکر چاره باشند.

چند روز پیش هاشم میرزاخانی، مدیرعامل سینماشهر در نشستی تخصصی به ارائه رصدهای انجام شده از وضعیت فعلی سینما پرداخت؛ رصدهایی که می‌تواند به آن نقدهایی چون بی‌توجهی به میزان متغیر قیمت بلیت در روزهای مختلف و حتی در جغرافیاها و مناطق متفاوت و عدم دقت لازم در میزان فروش فیلم‌ها و احتمالا برای ساده‌تر شدن کار، ضریب مخاطبان در 50 یا 55 هزار تومان بلیت فیلم‌ها را وارد دانست اما همین که متولیان امر دست به کار شده‌اند و با تهیه یک رصد جامع و تهیه جداولی از ظرفیت‌ها و موجودی‌های فعلی در پی آنند از آن همچون یک بازوی مهم و موثر در ترسیم نقشه راه در دوران پساکرونا استفاده کنند، خود جای امیدواری دارد.

اما نکاتی را که در آمار ارائه شده از سوی این مدیر سینمایی می‌توان برداشت کرد، یک بار با هم مرور کنیم.

نخست اینکه سینمای ایران در سال ۱۴۰۲ بیش از هزار و ۲۴۰ میلیارد تومان فروش داشته است. 

به دیگر سخن با یک ضرب و تقسیم ساده می‌توان گفت سینمای ایران در سال ۱۴۰۲ بیش از  20 میلیون دلار فروش داشته است و این میزان فروش در حالی است که فیلم «فلش» در سال 2023 با هزینه  220 میلیون دلار (یعنی هزینه ساخت فقط یک فیلم در سال گذشته  11 برابر کل فروش سینماهای تمام کشور در همان سال بوده است)، «آکوآ من» در سال 2023 حدود250 میلیون دلار، «ماموریت غیرممکن» 290 میلیون دلار، ایندیانا جونز 300 میلیون دلار و «سریع و خشن جدید» 340 میلیون دلار  فروخت.

اما از نکات قابل تحسین با توجه به آمار‌های و جداول ارائه شده از سوی مدیرعامل موسسه سینماشهر می‌توان به این نکته نیز اشاره کرد که ضریب اشتغال سینما در سال گذشته به نسبت زمان مشابه در سال قبل 2 برابر شده است و این یعنی سینمای ایران موفق شده در سال ۱۴۰۲ ضریب اشتغال را به 12 درصد برساند و باز هم یعنی توانست شرایطی را فراهم کند که در تمام سانس‌های سینماهای کشور از پردیس‌ها گرفته تا  تک‌سالن‌های دور از مرکز  بویژه در استان‌ها و شهرستان‌ها و حتی روستاها دست کم به طور متوسط همیشه 12 درصد صندلی‌های هر سالن پر شده باشد و این در حالی است که این عدد برای سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۶ درصد بود. 

نکته دوم گزارش آماری سینمای ایران به فروش 1402 به تفکیک استان اختصاص دارد. بر این اساس میزان فروش در سینماهای تهران ۵۵۰ میلیارد تومان ثبت شده است. این در حالی است که میزان فروش در خراسان رضوی بیش از  150 میلیارد تومان و اصفهان  حدود 110 میلیارد تومان به ثبت رسیده است.

این میزان فروش در حالی است که طی 4 سال گذشته میزان فروش فیلم‌ها در استان‌های پرجمعیت حتی یک‌دهم پایتخت نیز نبود. بر اساس روندهای قبلی استان خراسان رضوی با جمعیتی نصف تهران و تعداد سالن‌هایی به میزان یک‌پنجم پایتخت و به تبع آن بلیت‌هایی با قیمت کمتر باید به فروشی حدود 20 میلیارد تومان دست پیدا می‌کرد اما اکنون با استناد به آمار ارائه شده از سوی مراجع رسمی در سال 1402  این میزان به 7.5 برابر یعنی 150 میلیارد رسیده است.

در استان اصفهان نیز وضعیت تقریبا مشابه خراسان رضوی است و با همین محاسبه میزان بلیت‌های خریداری شده به بیش از 5 برابر رسیده است. بر اساس آنچه بیان شد باید به این نکته اشاره کنیم که اگر در سال‌های قبل از هر 100 نفر 10 نفر به سینما می‌رفتند، اکنون از هر 100 نفر 50 نفر به سینما می‌روند و این نشان از رشد قابل ملاحظه مخاطبان سینماست.

همچنین استان‌ فارس با فروش بیش از ۸۳ میلیارد و ۳۴۸ میلیون تومان، البرز با فروش بیش از ۷۰ میلیارد و ۷۹۳ میلیون تومان، مازندران با فروش بیش از ۴۳ میلیارد و ۴۰۶ میلیون تومان، آذربایجان شرقی با فروش بیش از ۲۸ میلیارد و ۷۳۵ میلیون تومان، قم با فروش بیش از ۲۱ میلیارد و ۳۹۲ میلیون تومان، گیلان با فروش بیش از ۲۰ میلیارد و ۳۱۶ میلیون تومان و خوزستان با فروش بیش از ۱۸ میلیارد و ۶۴۷ میلیون تومان به ترتیب رتبه‌های چهارم تا دهم فروش استانی سال ۱۴۰۲ را به خود اختصاص داده‌اند.

این نکته را به یاد داشته باشیم که شعار «عدالت اجتماعی» که سال‌ها دستمایه وعده‌های بسیاری از مسؤولان حوزه سینمای کشور بود، عملا به نوعی تنها در پایتخت محقق شده بود و سایر استان‌ها و  شهرستان‌ها به فراموشی سپرده شده بودند اما اکنون بر اساس اسناد و مدارک ارائه‌شده یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت در دولت سیزدهم را می‌توان به جرأت حوزه سینما دانست.

دیگر سخن اینکه دولت شهید رئیسی در تحقق شعار عدالت فرهنگی در حوزه سینما به میزانی موفق عمل کرد که مردم غیر پایتخت‌نشین نه‌تنها سینما و فیلم دیدن را از سبد زندگی خود حذف نکرده‌اند، بلکه طی 3 سال گذشته به بیش از 4 یا 5 برابر نیز رسانده‌‌اند.

حال که دولت جدید در حال استقرار است، با توجه به سیاست‌های دولت چهاردهم و تغییراتی که در حوزه سینما به احتمال بسیار زیاد رخ خواهد داد، امیدواریم این حرکت و روند رو به صعود دچار خلل نشود و همچنان سینما در مسیر رونق و شکوفایی به حرکت خود ادامه دهد. 

از سویی بر اساس آنچه در ابتدای گزارش ذکر شد، پرواضح است بودجه سینمای ایران به نسبت کشورهای صاحب سینما بسیار پایین و اندک است و دولت باید تلاش کند این بودجه را دست‌کم به اندازه هزینه ساخت یک فیلم هالیوددی متوسط (حدود 10 برابر) افزایش دهد.

در پایان بیان این نکته نیز ضروری است که در جدول رتبه‌بندی سینما‌ها طی سالیان گذشته، همواره چند پردیس در تهران در رتبه‌های نخست در حوزه استقبال مخاطبان قرار می‌گرفتند که اکنون با توجه به سیاست‌های دولت شاهد هستیم پردیس‌های استان‌ها نیز به این فهرست اضافه شده‌اند.

در آخرین رتبه‌بندی اعلام‌شده، پردیس سینمایی «کورش» تهران در مقام اول، پردیس سینمایی «ایران‌ مال» تهران در رتبه دوم، پردیس سینمایی «هنر شهر آفتاب» شیراز در رتبه سوم، پردیس «هویزه» مشهد در رتبه چهارم و پردیس «ساحل» اصفهان در رده پنجم قرار گرفته‌اند.