مصطفی قاسمیان: در روزهای گذشته مجموعه مستندی با عنوان «سرطان اجتماع» در ۱۰ قسمت روی آنتن تلویزیون رفت که به موضوع مهم و البته حساسیت‌برانگیز فساد اداری و اقتصادی می‌پرداخت؛ مساله‌ای که برای عموم مخاطبان تلویزیون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و اتفاقاً هر بار در اثری مستند یا داستانی سوژه قرار گرفته، توجهات را به خود جلب کرده است. با این حال، پرداختن به موضوعات مختلف مفاسد اقتصادی در محصولات نمایشی یا غیرنمایشی تلویزیون سابقه چندانی ندارد و رسانه ملی به شکل معمول، بیش از آنکه از اصل وجود فساد بگوید، مبارزه با آن را بیشتر نمایش می‌دهد.

در مقابل این رویکرد، مجموعه مستند 10 قسمتی «سرطان اجتماع» محصول مؤسسه اندیشه شهید آوینی، در هر قسمت چگونگی ایجاد فساد در یک گلوگاه اقتصادی را به شکل تحقیقی و پژوهشی بررسی می‌کرد و به این ترتیب به شماری از مهم‌ترین مفاسد اقتصادی می‌پرداخت که از آن جمله می‌توان به خصوصی‌سازی، فساد ارز ترجیحی در بورس کالا، ساخت‌وسازهای غیرمجاز، قاچاق کالا یا سوخت و... اشاره کرد. برای تولید این مستند، محسن اسلام‌زاده (کارگردان) و یاسر قدسی مجری و روزنامه‌نگار (به عنوان راوی) کنار یکدیگر قرار گرفتند.

هر قسمت از «سرطان اجتماع» به شکل موردی و با بررسی یک مصداق مشخص از یک نوع فساد آغاز می‌شد تا در ابتدا قلاب را به ذهن بیننده اثر بیندازد و سپس با حرکت گام‌به‌گام به سوی ریشه فساد، آن را واکاوی ‌کند. در دقایق پایانی هر قسمت نیز به تناوب، مسیر پیگیری فساد از سوی مراجع قضایی، امنیتی و انتظامی نمایش داده می‌شد و به نتیجه رسیدن برخورد با مصداقی که در ابتدای قسمت بر سر آن بحث شده بود، روایت می‌شد تا وجوه امیدآفرینی نیز به اثر ببخشد و مخاطب مستند را از مبارزه با فساد ناامید نکند.

سریال، مستند «سرطان اجتماع» اگرچه ساختار ژورنالیستی داشت که به جذابیت آن نزد مخاطب عام کمک کرده بود ولی همزمان از وجوه کارشناسی نیز خالی نبود و در بخش‌های قابل توجهی از هر قسمت آن، می‌شد ریشه‌یابی مشکل و علل ایجاد فساد را مشاهده کرد. با تماشای این مجموعه مستند، مخاطبان به نقش تصویب و اعطای ارز ترجیحی به برخی کسب‌وکارها در ایجاد فساد در بورس کالا پی بردند و از مشکلات اجرا نشدن قانون در خصوصی‌سازی صنایع بزرگ سر در آوردند. این اثر اگرچه کلی‌گویی هم داشت اما با بیان جزئیات و مصادیق، کلیات اقتصادی ضدفساد را به شکلی معنادار به مخاطب ارائه می‌داد.

در مسیری که ذکر آن آمد، سازندگان «سرطان اجتماع» از حضور کارشناسان و پژوهشگران، مدیران اجرایی، مسؤولان قضایی، نمایندگان مجلس و حتی گاه نیروهای امنیتی استفاده کردند تا ابعاد مختلف هر نوع فساد اقتصادی، برای مخاطب روشن شود. به همین دلیل در این مجموعه مستند، از حجت‌الاسلام لواسانی (امام جمعه سابق لواسان) و مدیرعامل سابق ماشین‌سازی تبریز گرفته، تا کارمند و مدیرعامل گمرک بندرعباس دیده شدند که به اظهارنظر کارشناسی درباره موارد مطروحه پر داختند.

مستند سرطان اجتماع» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی محسن اسلام‌زاده و نویسندگی یاسر قدسی و محمود عزیزی محصول موسسه شهید آوینی، با مشارکت شبکه مستند و مرکز هنری رسانه‌ای نهضت بود.

این مستند در حوزه‌های خصوصی‌سازی، نظام سلامت، قوانین شهرداری، زمین، گمرگ، سوخت و... به بررسی پرونده‌های واقعی می‌پرداخت تا از طریق مرور جرائم به شکلی جزئی‌تر، به اتفاقات رخ داده در نظام اقتصادی کشور توجه شود. این مجموعه در هر قسمت ضمن بررسی پرونده‌های واقعی، به ردیابی فرآیند معیوب رخ داده با حضور کارشناسان و ارائه راهکار پرداخت.