سیدحسن نصرالله در آخرین سخنرانی عمومی خود که هفته گذشته در مراسم هفتم شهادت فؤاد شکر، فرمانده ارشد حزب‌الله لبنان ایراد شد به جز تاکید بر قطعی و سخت بودن پاسخ مقاومت به رژیم صهیونیستی، به نکته بسیار مهم دیگری نیز اشاره کرد. او برای آخرین بار تلاش کرد صدای فریادش را به گوش سران عربی در خواب فرو رفته برساند. سید مقاومت به کشورهای عربی هشدار داد و از آنها خواست حجم خطرات حوادث کنونی منطقه را در صورت پیروزی دشمن درک کنند. به این ترتیب دبیرکل حزب‌الله لبنان، با تعریف غزه و فلسطین به عنوان خط مقدم جبهه هویت منطقه اسلامی - عربی، تلاش کرد همگان را نسبت به این واقعیت بیدار سازد که  آینده فلسطین در مقطع حساسی قرار دارد که با رویدادهای مهم منطقه‌ای و بین‌المللی گره خورده است و جنگ حاضر با اشغالگران اسرائیلی را سرنوشت‌ساز می‌کند. این تحولات، در عین ایجاد چالش‌های جدید، فرصت‌های تازه‌ای هم معرفی می‌کند. یکی از این رویدادها، ترور بزدلانه  اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس  در تهران بود. تصمیم تل‌آویو برای ترور  مذاکره‌کننده ارشد عملگرا و میانه‌رو مقاومت اسلامی فلسطین در حالی که او میهمان جمهوری اسلامی نیز بود، نقض آشکار همه موازین بین‌المللی است. این اقدام همچنین برای از بین بردن هرگونه چشم‌انداز آتش‌بس پایدار انجام شد که تل‌آویو آن را شکست سیاسی جنگ خود علیه غزه می‌داند. شهادت هنیه در چنین مقطع حساسی سوالاتی را درباره رهبری آینده جنبش مقاومت فلسطین بویژه با توجه به اینکه معاون او شهید صالح العاروری هم پیش‌تر در اوایل سال میلادی جاری در ضاحیه بیروت ترور شده بود، ایجاد کرد. کمی قبل از ترور هنیه، فرمانده حزب‌الله و به روایتی دست راست نصرالله یعنی شهید فؤاد شکر هم در همین منطقه ترور شد. طی 10 ماه گذشته، مردم غزه با آنچه می‌توان آن را جنگ نسل‌کشی توصیف کرد، با کارزار وحشیانه اسرائیل علیه تمام جنبه‌های حیات فلسطینی‌ شان و حذف سیستماتیک رهبران مقاومت چه در داخل و چه در خارج، مواجه شده‌اند. در چنین فضایی، معرفی یحیی سنوار به عنوان جانشین هنیه در راس کل تشکیلات حماس، یک لحظه روشن در میان شبی تیره و تار است. یحیی پیکر خسته و رنجور مقاومت را احیا می‌کند. انتخاب رئیس حکومت حماس در غزه در خط مقدم جنگ با صهیونیست‌ها به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس، هم برای اشغالگران اسرائیلی غافلگیرکننده بود و هم باعث  شادی طیف‌ها و جناح‌های فلسطینی شد. 

* شخصیتی چند بعدی

انتخاب سنوار با همه غیر‌منتظره بودنش، از جهات مختلف یک انتخاب طبیعی محسوب می‌شود. او فقط یک فرمانده جهادی نیست بلکه شخصیتی چند بعدی دارد. در ساختار کاملا دموکراتیک و سلسله‌مراتبی تشکیلات حماس، او به عنوان معاون شهید هنیه و رئیس دولت در نوار غزه، از جایگاه سیاسی مناسبی برخوردار بود، همچنین سنوار به عنوان  معمار برجسته  عملیات توفان الاقصی در مهر سال گذشته، وقتی به رهبری کل جنبش مقاومت فلسطین می‌رسد، یک چالش مستقیم برای تل‌آویو تلقی می‌شود که بر تعهد حماس به مقاومت مسلحانه با اعتماد به توانایی‌های راهبردی رهبرش تاکید می‌کند. علاوه بر این، سنوار روابط تنگاتنگی با گردان‌های قسام، شاخه نظامی حماس دارد که او را قادر می‌سازد به طور مؤثر امور سیاسی و نظامی جنبش را مدیریت کند. ارتباطات قوی او با متحدان کلیدی از جمله ایران، حزب‌الله و گستره محور مقاومت از عراق و سوریه تا یمن، موقعیت راهبردی حماس را تقویت می‌کند. خالد مشعل، رئیس پیشین دفتر سیاسی حماس و معاون ریاست جنبش در بخش دیپلماسی، یکی دیگر از نامزدهای اسمی این پست بعد از شهادت هنیه بود ولی گفته می‌شود هفته پیش، خود او در نشستی که برای تعیین رهبر جدید برگزار شد، ترجیح داد از سنوار حمایت کند. البته مشعل که روابطش با تهران و دمشق  به دلیل حمایت نابخردانه‌اش از ارتش آزاد و تکفیری‌ها در جریان جنگ داخلی سوریه تیره شد، پیش‌تر از عدم تمایل خود به رهبری خبر داده بود. قرار نگرفتن در خط مقدم او را قادر می‌سازد بر مناسبات دیپلماتیک و حفظ روابط با حامیان سیاسی و مالی حماس مانند قطر و ترکیه تمرکز کند. همان طور که اسامه حمدان، یکی از سابقون حماس هفته گذشته به الجزیره گفت، برای انتخاب یحیی سنوار حتی نیازی به رای‌گیری در شورای مرکزی مقاومت اسلامی فلسطین نبود، چرا که همه اعضای ارشد روی رهبری او اجماع داشتند. نیازی به گفتن نیست که از نظر آنها در شرایط جنگی که اصل موجودیت فلسطین تهدید می‌شود، یک رهبر حی و حاضر مثل یحیی در خط مقدم با روابط امتحان پس‌داده‌اش با رئوس جبهه بزرگ مقاومت در خاورمیانه، بسیار مغتنم است. 

* چالش‌های رهبری جدید

اگرچه دفتر سیاسی و شورای عمومی حماس به رهبری سرپرست موقت این جنبش، ابوعمر حسن، یحیی سنوار را به عنوان رهبر جدید جنبش انتخاب کرد اما این حمایت گسترده جناح‌های مختلف و شخصیت‌های ملی فلسطینی از این گزینه بود که به رهبری سنوار اعتباری بی‌سابقه بخشید. از نظر آنها چه کسی برای جایگزینی رهبر ترور شده توسط اسرائیلی‌ها بهتر از مردی که آخرین سیلی محکم را در عملیات توفان الاقصی به رژیم صهیونیستی زده است. اما این جانشینی برای آینده مذاکرات و آتش‌بس پایدار در غزه چه معنایی دارد؟ لازم به ذکر است سنوار بر مذاکرات آتش‌بس اخیر نظارت داشته و پرونده اسرای فلسطینی را مدیریت کرده و درک عمیقی از جامعه صهیونیست‌ها دارد، چرا که بیش از 20 سال را در زندان‌های اسرائیل گذرانده  و عبری را آموخته است، بنابراین برای ادامه مذاکرات در جریان که توسط خلیل الحیه، معاونش دنبال می‌شود، رهبری مناسب است.

* آشتی فلسطینی، اتحادهای منطقه‌ای

کمتر از ۳ هفته پیش (23 ژوئیه) توافقنامه‌ای  در پکن، با پیشداری ۲ گروه اصلی حاکمیت فلسطینی یعنی فتح و حماس و همراهی دیگر گروه‌ها با نظارت وانگ یی، وزیر خارجه چین امضا شد. در پاسخ کسانی که می‌گفتند این صرفا یک ابتکار چینی است، باید گفت سنوار، این روشن‌بینی را داشت که از اعماق تونل‌های غزه، ایده اصلی طرح آشتی فلسطینی و تشکیل دولت پیشنهادی وحدت ملی را مطرح کرده و از نتیجه کار به عنوان یک پیشرفت مهم برای اتحاد فلسطین حمایت کند. سابقه مهندسی او در توافقنامه ساحل در سال 2014 و واگذاری گذرگاه‌ها به تشکیلات خودگردان فلسطین در سال 2017، نشان‌دهنده تعهدی است که به مشارکت تمام فلسطینیان در مقدرات خود از طریق آشتی ملی دارد. او حتی حاضر شد با محمود عباس، رئیس سازشکار و از کارافتاده تشکیلات خودگردان که علنا تحت حمایت آمریکا و اسرائیل قرار دارد، تفاهم کند. به همین دلیل باید سنوار را نخ تسبیح تمام جنبش‌های فلسطینی دانست که قصد دارند از این موجودیت عزیز حمایت کنند. در سطح منطقه‌ای نیز رئیس جدید حماس روابط با ایران، لبنان و مصر را در اولویت قرار می‌دهد. همین شرکای متفاوت و متضاد، افق دید وسیع و نگاه عملگرایانه او را نشان می‌دهد. بسیاری به او خرده می‌گیرند که چرا همچنان به روابط حسنه با قاهره، به ‌رغم عادی‌سازی روابط با  رژیم صهیونیستی ادامه می‌دهد اما از نظر سنوار، مصر به دلیل نزدیکی به غزه و تعاملات تاریخی، یک همسایه بدون جایگزین است. در واقع فراتر از نقش کاسبکارانه‌ای که دولت مصر در مساله فلسطین بازی می‌کند، ملت مصر مرزبندی خود با رژیم صهیونیستی را حفظ کرده و در بزنگاه‌ها به یاری برادران فلسطینی‌اش می‌پردازد. درباره ایران و لبنان نیز که جای تردیدی وجود ندارد، این ملت‌ها هیچ مشکلی با حمایت راهبردی و تسلیح مقاومت فلسطین در بلندمدت ندارند. سنوار در یکی از سخنرانی‌های خود نگاه منطقه‌ای‌اش را خلاصه می‌کند. او با استناد به حدیثی از حضرت محمد(ص) پیامبر اسلام، دیدگاه راهبردی خود از وحدت جبهه‌ها را چنین توصیف کرد: «یک سرباز در شام، یک سرباز در عراق و یک سرباز در یمن». جالب اینکه سنوار با شکستن تابوهای سنتی به جا مانده از دوران جنگ سرد، علاقه خود را به تقویت روابط با روسیه و چین ابراز کرده که نشان‌دهنده عمق دیدگاه بین‌المللی گسترده او و درکش از نظم چندقطبی در حال شکل‌گیری است. 

* لحظه تعیین‌کننده برای فلسطین

رژیم صهیونیستی، سنوار را تهدیدی بزرگ برای ادامه اشغالگری می‌داند. آنها قطعا رهبری کسی که توفان الاقصی را به عنوان مهم‌ترین شکست تاریخ منحوس غده سرطانی معماری کرد، برنمی‌تابند. او کابوس زنده اسرائیل است. پس طبیعی است سران رژیم، از جمله بنیامین نتانیاهو، معتقد باشند جنگ بدون حذف سنوار پایان نمی‌یابد. حماس هم در چالش حفاظت از رهبر فعلی خود قرار دارد. سنوار هم باید از خود و هم از فرماندهی جبهه غزه در برابر ارتش اشغالگر مورد حمایت آمریکا حراست کند. اگر کارزار پاکسازی قومی فلسطینی‌ها توسط اسرائیل با پیشروی‌های موفق سنوار فروکش کند، آنگاه تغییراتی اساسی در معادلات فلسطین اشغالی پیش‌بینی می‌شود. او این پتانسیل را دارد که تاب‌آوری مردم غزه را به دستاوردهای سیاسی تبدیل و روابط را در سراسر محور مقاومت در خاورمیانه تقویت کند. روزهای آینده چالش‌ها و فرصت‌هایی را برای حماس تحت رهبری یحیی سنوار ایجاد می‌کند. جنبش فرصتی واقعی برای تحکیم موقعیت خود و اعمال تغییرات اساسی در سیاست و راهبردهایش دارد، آن هم در حالی که حمایت تاکتیکی از سوی تهران، صنعا و بیروت افزایش یافته که برای انتقامی گسترده، هماهنگ، سخت و طولانی‌مدت علیه رژیم اشغالگر آماده می‌شوند.