هوای کلانشهر تهران چند روزی آلوده است. شرایط به گونه‌ای است که طی یک هفته متوالی ساکنان پایتخت هوای ناسالم استنشاق می‌کنند؛ هوایی که در 2 هفته گذشته دمای بیش از 40 درجه هم داشته است. تداوم آلودگی هوا در این روزها به گونه‌ای است که روز گذشته وضعیت هوای تهران در شرایط قرمز و در مناطقی بنفش گزارش شد. بر اساس داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران دیروز کیفیت هوای تهران با شاخص 181 در وضعیت قرمز قرار گرفت و برای همه گروه‌های جامعه ناسالم اعلام شد. همچنین طی این روز در نقاطی از تهران مانند اقدسیه، پیروزی، گلبرگ و بخش‌هایی از منطقه ۷ شرایط هوا بسیار ناسالم و در وضعیت بنفش اعلام شد. طبق گزارش‌های اعلامی طی ۲۴ ساعت گذشته نیز شاخص کیفیت هوا روی عدد ۱۲۸ قرار داشت و کیفیت هوا در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس بود. تهران از ابتدای سال ۵ روز هوای پاک، ۹۸ روز هوای قابل قبول و ۴۲ روز هوای آلوده و ۲ روز هوای ناسالم داشته است. این در حالی است که تهران در مدت مشابه سال پیش ۸ روز هوای پاک، ۱۰۳ روز هوای قابل قبول و ۳۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و ۳ روز ناسالم برای همه افراد داشته است. از ۷ مرداد تاکنون تهرانی‌ها فقط یک روز در هوای قابل قبول تنفس کرده‌اند و باقی روزها هوا در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس بوده است. بر اساس شاخص کیفیت هوا (AQI)، زمانی که شاخص عددی بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ را نشان دهد، کیفیت هوا در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» است.

رئیس مرکز پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات جوی سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره علل آلودگی هوا و پایداری آن طی چند روز گذشته گفت: آلودگی این روزهای هوای تهران ناشی از عوامل متعددی است که بخشی از آن به دلیل وجود گرد و غبار و دود حاصل از خودروهاست. از آنجا که معمولا طی بعدازظهرها در جنوب تهران باد شروع به وزیدن می‌کند، بنابراین این وزش باد گرد و خاک اطراف شهر را با توجه به خشک بودن این مناطق به داخل کلانشهر می‌آورد. از طرفی طی 2 هفته گذشته هوا در تهران بسیار گرم بود و وقتی هوا گرم است، در ساعات بعدازظهر O3  (ازون) در هوا زیاد و فعل و انفعالات گازهای ناشی از تردد خودروها و انتشار ازون و دود باعث آلودگی هوا می‌شود. 

صادق ضیاییان خاطرنشان کرد: در حال حاضر شاخص آلودگی ذرات معلق کمتر از ۲,۵ میکرون، گرد و غبار است که این گرد و غبار نیز به صورت موقت می‌تواند هوا را آلوده کند، هر چند گاهی ماندگاری بیشتری دارد. 

رئیس مرکز پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات جوی سازمان هواشناسی اضافه کرد: طبق پیش‌بینی‌ها از اوایل هفته آینده احتمال بارندگی در تهران و حومه وجود دارد و این وضعیت می‌تواند به کاهش آلودگی هوا در تهران کمک کند. البته باید گفت این آلودگی که ناشی از وجود گرد و خاک است، منبع خارجی ندارد و به دلیل وزش باد از جنوب تهران به شمال موجب ایجاد کانون گرد و غبار در تهران شده است.

* خودرو‌های فرسوده عامل آلودگی هوا

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط ‌زیست اخیرا درباره آلودگی هوا در شرایط هوای گرم گفت: خودروهای فرسوده با انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای و ذرات معلق، نقشی کلیدی در تشدید گرمایش زمین و آلودگی هوا دارند. داریوش گلعلیزاده اظهار کرد: خودرو‌های فرسوده به دلایل مختلفی از جمله کارایی پایین موتور، سوخت ناقص و استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی، میزان بالاتری از آلاینده‌ها را تولید می‌کنند. این آلاینده‌ها شامل دی‌اکسید کربن (CO2)، اکسید‌های نیتروژن (NOx) و ذرات معلق (PM) هستند که همگی به عنوان عوامل اصلی در افزایش دمای کره زمین و آلودگی هوا شناخته می‌شوند. وی ادامه داد: CO2 اصلی‌ترین گاز گلخانه‌ای است که توسط خودرو‌های فرسوده منتشر می‌شود. سوخت‌های فسیلی مانند بنزین و گازوئیل که در خودرو‌ها استفاده می‌شوند، در فرآیند احتراق CO2 تولید می‌کنند. خودرو‌های فرسوده به دلیل کارایی پایین‌تر و مصرف سوخت بیشتر، CO2 بیشتری منتشر می‌کنند. گاز‌ها نیز از محصولات جانبی احتراق سوخت‌های فسیلی هستند. NOx به طور مستقیم به گرم شدن زمین کمک می‌کند و همچنین باعث تشکیل ازون در سطح زمین می‌شود که یک گاز گلخانه‌ای قوی است. ذرات معلق از طریق احتراق ناقص سوخت تولید می‌شوند و می‌توانند باعث افزایش دمای هوا و همچنین مشکلات جدی بهداشتی شوند. خودرو‌های فرسوده به دلیل احتراق ناقص سوخت و نداشتن سیستم‌های فیلتراسیون مدرن، PM بیشتری منتشر می‌کنند. گلعلیزاده تصریح کرد: انتشار آلاینده‌های ناشی از خودرو‌های فرسوده نه‌تنها به افزایش دمای کره زمین کمک می‌کند، بلکه تأثیرات منفی زیادی بر سلامت انسان‌ها و محیط ‌زیست دارد. با افزایش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، توازن طبیعی بین تابش‌های ورودی و خروجی زمین بر هم می‌خورد و منجر به افزایش دمای کره زمین می‌شود. 

وی در ادامه گفت: برای کاهش تأثیرات منفی خودرو‌های فرسوده بر گرمایش زمین و آلودگی محیط زیست، می‌توان اقدامات متعددی انجام داد. دولت‌ها می‌توانند برنامه‌هایی را برای تشویق به تعویض خودرو‌های قدیمی با مدل‌های جدید و کارآمدتر اجرا کنند. از سویی تشویق مردم به استفاده از حمل‌و‌نقل عمومی و کاهش استفاده از خودرو‌های شخصی می‌تواند به کاهش ترافیک و در نتیجه کاهش آلودگی هوا منجر شود، همچنین توسعه و ترویج استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند الکتریسیته، گاز طبیعی و هیدروژن می‌تواند به کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای از خودرو‌ها کمک کند. آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره تاثیرات منفی خودرو‌های فرسوده و اهمیت حفاظت از محیط ‌زیست می‌تواند مردم را به اتخاذ رفتار‌های زیست‌محیطی‌تر تشویق کند. او ادامه داد: خودرو‌های فرسوده به دلیل کارایی پایین و انتشار بالای آلاینده‌ها نقش مهمی در تشدید گرمایش زمین دارند. این خودرو‌ها با تولید گاز‌های گلخانه‌ای نظیر CO2 و NOx و همچنین ذرات معلق، به افزایش دمای کره زمین و بروز مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی منجر می‌شوند. با اتخاذ سیاست‌ها و راهکار‌های مناسب نظیر نوسازی خودروها، افزایش استاندارد‌های آلایندگی، توسعه حمل‌و‌نقل عمومی و استفاده از سوخت‌های پاک‌تر می‌توان به کاهش این تأثیرات منفی کمک کرد.