مهدی گرگانی: دور جدید مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا روز پنجشنبه در دوحه پایتخت قطر آغاز شد؛ مذاکراتی که بر مبنای بیانیه سه‌جانبه آمریکا، مصر و قطر ۱۳ مرداد برگزار شد اما خبری از نمایندگان حماس نبود. مقامات حماس چند مرتبه گفته بودند حاضر به شرکت در این گفت‌و‌گوها نیستند.

اما دلیل عدم حضور حماس چیست؟ آنچه در ادامه ذکر می‌شود نشان خواهد داد نوع دیدگاه و رویکرد حماس درباره مذاکرات تا چه حد هوشمندانه است. 

1- حماس در 2 موضوع نظر شفافی دارد؛ ابتدا درباره ماهیت مذاکرات و دیگری درباره نقش آمریکا به عنوان میانجی(!)

حماس روز یکشنبه هفته گذشته در نخستین واکنش خود به بیانیه سه‌جانبه اعلام کرد حاضر به شرکت در مذاکرات نیست و تاکید کرد گفت‌و‌گوهای دوحه تنها پوششی برای ادامه جنایات ارتش اشغالگر در غزه است.

پس از آن مقامات این گروه مقاومت اعلام کردند تنها در صورتی حاضر به شرکت هستند که دستورکار مذاکرات بررسی چگونگی اجرای مذاکرات پیشین و طرح جو بایدن درباره آتش‌بس باشد. حماس می‌گوید چیز جدیدی برای مذاکره وجود ندارد، جز اجرای آنچه تاکنون بر سر آن مذاکره و توافق شده است.

در این باره «اسامه حمدان» از رهبران ارشد حماس در مصاحبه با آسوشیتدپرس با تاکید بر اینکه این جنبش هیچ اعتمادی به میانجی‌گری آمریکا در مذاکرات ندارد، اعلام کرد تا زمانی که بحث اجرایی شدن توافق نباشد حماس در هیچ مذاکره‌ای شرکت نمی‌کند.

وب‌سایت شبکه جهانی بی‌بی‌سی نیز به نقل از یک مقام ارشد حماس نوشت: «فقط برای اینکه مذاکره کرده باشیم وارد گفت‌وگو نمی‌شویم چون این به معنای توجیه ادامه جنگ توسط اسرائیل خواهد بود». بنابراین جنبش حماس بخوبی نقشه و طرح آمریکا و رژیم صهیونیستی در ارتباط با مذاکرات بی‌هدف را درک کرده است. تاکنون چند دور مذاکره در مصر و قطر انجام شده و مقاومت به این یقین رسیده است که اشغالگران به دنبال توافق و پایان جنگ نیستند و مذاکرات تنها پوششی است که تل‌آویو بر اساس آن قصد دارد خود را در انظار جهانی حامی گفت‌و‌گو و حل‌وفصل دیپلماتیک بحران به تصویر بکشد و همزمان به جنایات خود نیز ادامه دهد. حتی در طول هفته‌های اخیر حملات اشغالگران علیه مردم مظلوم غزه تشدید نیز شده است.

2- رهبران حماس همچنین در برهه‌هایی توقف جنگ و حملات را یک پیش‌شرط اساسی برای حضور در مذاکرات اعلام کرده‌اند. در آخرین مورد نیز برخی منابع قطری در گفت‌و‌گو با روزنامه وال‌استریت ژورنال از پیام یحیی سنوار خبر دادند. رهبر جدید حماس در این پیام گفت تنها در صورت توقف عملیات نظامی، تیم مذاکره‌کننده حماس حاضر است در مذاکرات حضور یابد. 

3- در این راستا، شخص نتانیاهو نیز مطرح است. نوع رفتار نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بخوبی بی‌فایده بودن مذاکرات جدید را تأیید می‌کند. او کاملا تلاش دارد هرگونه روزنه‌ای برای توافق را مسدود کند و این واقعیتی است که حتی مقامات صهیونیست نیز به آن اذعان دارند که نتانیاهو جنگ را تنها راه ادامه حیات سیاسی خود می‌داند.

در این باره «یوآو گالانت» وزیر جنگ رژیم تل‌آویو چندی پیش در نشست کمیسیون خارجی و امنیتی پارلمان این رژیم (کنست) گفت اسرائیل عامل عدم توافق است و سخنان نتانیاهو درباره «پیروزی مطلق» یاوه‌گویی است. سخنانی که موجب خشم و عصبانیت نتانیاهو شد. پیش از آن نیز رسانه‌های صهیونیست چند مرتبه از اختلاف تیم مذاکره‌کننده این رژیم با نتانیاهو خبر داده بودند. به نوشته روزنامه هاآرتص، برآوردهای سران نهادهای امنیتی رژیم اسرائیل حاکی از آن است که نتانیاهو هیچ تصمیمی برای امضای توافق مبادله اسرا ندارد. مانع‌تراشی‌های نتانیاهو تا حدی است که روز چهارشنبه بیش از 100 خاخام یهودی آمریکا از او خواستند با توافق موافقت کند.

4- نکته دیگر به میانجیگری آمریکا مربوط می‌شود؛ مقامات حماس بارها گفته‌اند آمریکا نمی‌تواند میانجی باشد، چرا که یک طرف جنگ است و به ‌رغم ادعاهای زبانی مقامات واشنگتن درباره ضرورت توقف جنگ اما لحظه‌ای سیل ارسال انواع سلاح‌ها برای ارتش اشغالگر متوقف نشده است. حماس می‌گوید آمریکا خود را متعهد به تأمین منافع رژیم صهیونیستی به شکل بی‌حد و مرز می‌داند و اعتبار خود را به عنوان واسطه از دست داده است. حماس حتی درخواست حضور ترکیه و روسیه در تیم واسطه‌گران را داده که با مخالفت شدید رژیم صهیونیستی مواجه شد.

با شرایط ذکرشده، حضور هیأت حماس در مذاکرات دوحه، نقش‌آفرینی در چارچوب خواسته‌‌های واشنگتن و تل‌آویو محسوب می‌شد از این رو عدم مشارکت، به نوعی بر هم زدن طرح‌های فریبکارانه است.