گروه اقتصادی: در حالی که طی سال‌های گذشته خودروهای مونتاژکار زیادی در بازار پدیدار شدند تا مشکل انحصار و گرانفروشی 2 خودروساز بزرگ کشور را کم کنند اما نه‌تنها این مشکل حل نشد، بلکه به نابسامانی‌های بازار دامن ‌زده شده است به طوری که این روزها خودروی مونتاژی در بازار آزاد ایران گران‌تر از کشورهای همسایه است که همان خودرو را مستقیم از چین وارد می‌کنند.

نابسامانی در بازار خودروی ایران همچنان ادامه دارد و در حالی که خودروسازان داخلی قیمت خودرو را تا مرز آزادسازی قیمت‌ها بالا برده‌اند اما هنوز از این وضعیت راضی نیستند و مدعی هستند زیان انباشته حدود 200 هزار میلیارد تومانی 2 خودروساز تحت تاثیر قیمت‌گذاری دستوری است. این در حالی است که بخش عمده مشکل صنعت خودروی ایرانی ساختار غیربهره‌ور است؛ در واقع این شرکت‌ها نتوانسته‌اند با بهره‌وری و کیفیت رقابت‌پذیر شوند. این خودروسازان در شرایط کنونی  قیمت تمام‌شده بالایی دارند اما می‌خواهند این هزینه بالا را به مصرف‌کنندگان تحمیل کنند.

خودروسازان در حال حاضر این فضا را در کشور به وجود آورده‌اند که برای حفظ خودروسازی در کشور، مردم باید هر افزایش قیمتی را بپذیرند، در حالی که بررسی بازار خودروی کشورهای همسایه نشان می‌دهد در ایران عملا داشتن صنعت خودرو هیچ منافعی را به وجود نیاورده است، چراکه خودروهای مونتاژی و چینی که امروز در کشور عرضه می‌شود بسیار گران‌تر از خودروهای چینی‌ای است که به کشورهای همسایه وارد می‌شود.  از طرف دیگر عدم نوآوری و استفاده از پلتفرم‌های قدیمی باعث شده تا خودروسازان داخلی همچنان محصولاتی با ایمنی پایین و مصرف سوخت بالا تولید کنند.

در چند سال اخیر گزارش‌های پلیس راهنمایی و رانندگی نیز این موضوع را تایید کرده است که ایمنی پایین خودرو یکی از مهم‌ترین دلایل آسیب بالا در تصادفات است. با این حال خودروسازان ایرانی اصرار بر ادامه تولید همین خودروها دارند به طوری که سازمان استاندارد چالش فراوانی برای حذف پژو پارس و 206 از خط تولید داشت. البته این موضوع به معنای کیفیت بالای سایر خودروهای موجود در کشور نیست اما انحصار موجود در بازار خودرو باعث شده تا همه خودروهای استاندارد و غیراستاندارد برای مردم دست نیافتنی شوند به طوری که در همین هفته گذشته ثبت‌نام پیش‌فروش خودرو توسط ایران خودرو اجرا شد و نزدیک به 2 میلیون نفر در آن ثبت‌نام کردند که تنها ارزش پول‌های بلوکه شده از طریق حساب‌های وکالتی به بیش از  200 هزار میلیارد تومان در بانک‌ها رسید. هر چند بخشی از این سپرده وامی بوده که بانک‌ها به متقاضیان داده‌اند اما این مساله نشان‌دهنده ناکارآمدی بازار خودرو است که برای خرید خودرو که عمدتا سر از بازار دلالی در‌می‌آورد چنین عددی سپرده‌گذاری می‌شود. آیا این مساله متولیان امر را به فکر فرو نمی‌برد که چرا باید 200 هزار میلیارد تومان پول به جای اینکه وارد بازار‌های مولد شود و به جریان سرمایه‌گذاری و اشتغال کشور کمک کند، این چنین صرف دلالی می‌شود؟

سعید مدنی، کارشناس صنعت خودرو گفت: در حال حاضر مهم‌ترین مشکل صنعت خودرو در ایران این است که نتوانسته همسو با بازار جهانی رشد کند به طوری که فناوری تولید خودرو در ایران همچنان قدیمی است. میزان زمان استفاده از یک پلتفرم برای تولید خودرو بسیار طولانی‌تر از استانداردهای جهانی است، همچنین ظاهر خودرو قابل رقابت با نمونه‌های خارجی نیست. دلیل این مساله این است که خودروسازان برای ارتقای کیفیت تولید سرمایه‌گذاری نکرده‌اند؛ بخشی از این مساله تحت تاثیر زیان انباشته‌ای است که دارند. وی با تاکید بر اینکه خودروسازان همواره وام‌های خود را استمهال می‌کنند، تصریح کرد: این موضوع هزینه شرکت را بالا می‌برد. در نتیجه مردم پولی را برای خرید یک خودرو می‌پردازند که ارزش واقعی خودرو نیست، چرا که بخشی از هزینه سربار خودرو که بیش از 5 درصد قیمت تمام‌شده خودرو است به قیمت خودرو اضافه شده، به همین دلیل مردم نسبت به قیمت خودروهای داخلی معترض هستند، چرا که خودروهای خارجی با همین قیمت خودروهای داخلی در کشورهای همسایه به فروش می‌رسد.

* ضعف نظارت، عامل گرانفروشی خودروهای مونتاژی

در سال‌های گذشته یکی از اقداماتی که در راستای رفع مشکل بازار خودرو به کار برده شد استفاده از ظرفیت شرکت‌های واردکننده برای مونتاژ خودرو بود. بسیاری از این شرکت‌ها در حالی تبدیل به مونتاژکار شدند که عملا هیچ ارزش افزوده‌ای را برای بازار و صنعت خودروی کشور به وجود نیاوردند به طوری که همان قطعات چینی را در داخل سر هم می‌کنند و با قیمتی بالاتر از قیمت کارخانه مادر به مردم می‌فروشند.  مهم‌ترین مساله این است که بسیاری از این شرکت‌ها خدمات پس از فروش مناسبی نیز عرضه نمی‌کنند. این در حالی است که شرکت‌های واردکننده خودرو مکلف به خدمات پس از فروش هستند.

این موضوع در شرایط کنونی به چالش بزرگی برای اقتصاد و حتی مردم تبدیل شده است، چرا که این مونتاژکاران قرار بود در راستای کمک به تامین خودروی مورد نیاز مردم و همچنین ایجاد ارزش افزوده در صنعت قدم بردارند اما در حال حاضر تنها اثرگذاری این شرکت‌ها عرضه خودروهای گران‌تر از کشور مادر به بازار بوده است. در چند ماه گذشته مدیران‌خودرو لیست جدیدی از قیمت محصولات خود را ارائه کرده بود. این موضوع منجر شد متقاضیان این شرکت جلوی وزارت صنعت تجمع اعتراضی داشته باشند. در ادامه شورای رقابت هرگونه افزایش قیمت این شرکت را رد کرد. شرکت کرمان موتور نیز در سال‌های اخیر با سرپیچی از قیمت‌های سازمان حمایت و شورای رقابت تلاش کرده است از فضای انحصاری بازار به نفع خود استفاده کند به طوری که محصولات این شرکت با وجود نقص‌های بسیار با قیمت‌های بالا به بازار عرضه می‌شود. برای نمونه یکی از خریداران خودرو جی 4 درباره کیفیت محصولات کرمان موتور گفت: با وجود اینکه کرمان موتور مدعی است جی 4 به درصد بالایی از داخلی‌سازی رسیده است اما وقتی این خودرو را تحویل گرفتم بعد از چند روز در زمان دنده عقب ترمز آن قفل کرد که موقعیتی بسیار خطرناک بود. بعد از مراجعه به نمایندگی اعلام کردند شرکت مادر آپدیت جدید این خودرو را به ما نداده است به همین دلیل مشکلات برقی زیادی در این خودرو وجود دارد. برخی مدل‌های این خودرو مشکلاتی در چراغ هشدار باد تایر، کنترل کروز و رانندگی در حالت جاده لغزنده دارند. حالا سوال این است: آیا این شرکت‌ها می‌توانند خودروهای خود را با نرخ دلاری شرکت مادر به بازار عرضه کنند؟ مگر ارزی که این خودروسازها برای واردات قطعات دریافت می‌کنند از مرکز مبادله ارز و طلا نیست که هم اکنون به 47 هزار تومان رسیده است؟