گروه اجتماعی: در حالی که آمارهای رسمی حکایت از حضور بیش از 2 میلیون و 700 هزار تبعه افغانستان در کشور دارد، برآوردهای غیررسمی بیانگر حضور 7 میلیون افغان در ایران است که در این میان تعداد افراد غیرمجاز بیش از مهاجرانی است که به صورت رسمی وارد کشور شده‌اند. این وضعیت مسؤولان کشور را بر آن داشته  در راستای ساماندهی اتباع بیگانه در ایران، افراد غیرمجازی را که غیرقانونی وارد کشور شده‌اند، به کشورشان بازگردانند. در همین راستا وزیر کشور در روزهای نخست سکانداری خود در این وزارتخانه اعلام کرد: اتباع بیگانه غیرمجاز تا پایان سال باید ایران را ترک کنند. اسکندر مومنی اظهار کرد: این مسأله در جریان است و پیگیری می‌کنیم. وی درباره برنامه دولت چهاردهم برای ساماندهی اتباع غیرمجاز گفت: یکی از اولویت‌های اصلی من در برنامه‌ها هم گفته‌ام که موضوع اتباع بیگانه است. 

قانون برنامه هم ما را ملزم کرده لایحه‌اش را بدهیم و ان‌شاء‌الله در همان زمانبندی مشخص‌شده لایحه تشکیل سازمان ملی مهاجرت را به مجلس می‌دهیم و کار را هم شروع خواهیم کرد. وزیر کشور در پاسخ به سؤالی درباره اینکه فرمانده مرزبانی فراجا اعلام کرده اتباع غیرمجاز تا پایان سال 1403 باید ایران را ترک کنند، نیز اظهار داشت: این مسأله هم در جریان است و موضوع را پیگیری می‌کنیم. 

اظهارات مومنی درباره ساماندهی اتباع بیگانه غیرمجاز در کشور در حالی مطرح شده است که فرمانده مرزبانی فراجا اواخر ماه گذشته در نشست خبری تاکید کرد: اتباع بیگانه غیرمجاز باید تا پایان سال از کشور خارج شوند. به گفته سردار احمدعلی گودرزی، سیاست این است که اتباع غیرمجاز باید تا پایان سال ۱۴۰۳ کشور را ترک کنند. ما کشور میهمان‌نوازی هستیم، این افراد مدت‌هاست از همه امکانات در کشور ما استفاده کرده‌اند اما دیگر باید از کشور خارج شوند. این امر، خواسته مردم ماست  و در راستای ایجاد امنیت این امر باید محقق شود. هفته گذشته نیز رئیس پلیس تهران بزرگ اعلام کرد: اتباع بیگانه‌ای که در داخل کشور و بویژه تهران هستند باید مجوز داشته باشند و اگر مجوز نداشته باشند باید از کشور خارج شوند. اگر کسی این افراد را به کار گیرد قطعا توسط دستگاه‌های مربوط جریمه می‌شود و در حال حاضر تمهیداتی اندیشیده شده تا این افراد تا مرزها بروند و از کشور خارج شوند. حس هم‌نوع‌دوستی و میهمان‌نوازی ایران بر کسی پوشیده نیست به طوری که سالیان سال است مهاجران افغانستانی در ایران حضور دارند. با روی کار آمدن طالبان در سال 2021، موج جدیدی از مهاجرت گسترده افغانستانی‌ها، رقم خورد و مهاجران افغانی راهی 2 کشور همسایه جنوبی و غربی، یعنی پاکستان و ایران شدند تا آمار مهاجران در این 2 کشور افزایش چشمگیر و حتی غیرقابل کنترلی پیدا کند. 

حال با خیل عظیمی از اتباع بیگانه که به صورت رسمی وارد کشور شده‌اند، شاهد حضور اتباع غیرمجازی در کشور هستیم که طبق گزارش‌های غیررسمی آمار آنها بیش از مهاجران رسمی برآورد شده است؛ مهاجران غیرقانونی‌ای که از مزایای انرژی، بهداشت، نان و سایر امکانات یارانه‌ای در ایران بهره‌مند هستند و چه بسا به دلیل حجم انبوه جمعیت آنها در کشور، مشکلات و اختلالاتی در بحث تهیه مسکن و تاثیر‌گذاری افزایش نرخ اجاره‌بها در پی افزایش میزان تقاضای این افراد در کشور به وجود آمده است. در چنین شرایطی هر چند موضوع ساماندهی اتباع بیگانه افغانستانی از مدت‌ها قبل یکی از مباحث اصلی دولت‌ها بوده است اما گویا اکنون در دولت جدید قرار است برای حل این مساله به شکل جدی وارد عمل شوند. 

* چند میلیون افغانی در ایران حضور دارند

مرکز آمار ایران در تازه‌ترین آمارهای نیروی کار در سال گذشته، جمعیت مهاجران افغان در ایران را اعلام کرد. براساس تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار ایران از جمعیت مهاجران رسمی در سال ۱۴۰۲، بیش از ۹۷ درصد مهاجران، افغانستانی هستند. طبق این آمار تنها 3 درصد از کل مهاجران رسمی کشور دارای تابعیت‌های غیرافغانستانی بوده‌اند. براساس این آمار، بیش از ۲ میلیون و ۷۸۸ هزار مهاجر رسمی در کشور حضور دارند که ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر آنها افغانستانی هستند. باید تاکید کرد این آمار مربوط به سال ۱۴۰۲ بوده و صرفا مهاجران رسمی که تابعیت آنها در آمارها ثبت شده، توسط مرکز آمار ایران اعلام شده است. البته باید عنوان کرد این آمار حداقل جمعیت افغان در کشور است که به صورت رسمی در آمارها عنوان شده و در این آمار جمعیت مهاجران غیرقانونی نیامده است. طبق گفته کارشناسان، رقم دقیقی از تعداد کل مهاجران افغان در کشور در دست نیست اما تخمینی حدود 5 تا 7 میلیون نفر و حتی بیشتر برای جمعیت مهاجرین افغانستانی در رسانه‌ها عنوان شده است.  بررسی هرم سنی جمعیت مهاجر افغانستانی کشور نشان می‌دهد هم در مردان و هم در زنان بیشترین سهم جمعیتی مربوط به افراد در سنین «بین ۲۵ تا ۶۴ سال» است. آمارها حاکی است سهم این جمعیت بیش از ۴۰ درصد جمعیت مهاجر است. بر این اساس می‌توان گفت سهم بالای این جمعیت در کشور به وضوح می‌تواند در بازار کار تاثیرگذار باشد. در رتبه بعدی هرم سنی، جمعیت «۹ ساله و کمتر» قرار دارند. 

افراد حاضر در این سن حدود 23.9 درصد از مردان و حدود 25.2 درصد از زنان را تشکیل می‌دهند. دومین سهم بالای این بازه سنی در هرم جمعیتی افغانستانی‌های مقیم ایران بخوبی نشان می‌دهد علاوه‌ بر اینکه جمعیت زیادی با تابعیت افغانستان وارد بازار کار ایران شده‌اند، بلکه سهم بالای زیادی نیز تا چند سال آینده به جمعیت موجود در بازار کار اضافه می‌کنند و این موضوع می‌تواند بر بازار کار و اشتغال کشور تاثیری شگرف بگذارد. بر اساس این هرم سنی می‌توان گفت سنین «۱۵ تا ۲۴ سال» و «۱۰ تا ۱۴ سال» به ترتیب در جایگاه‌های بعدی بیشترین سهم جمعیتی افغانستانی‌های مقیم ایران قرار دارند. 

بر اساس این آمارها کمترین سهم جمعیتی برای افغانستانی‌های مقیم ایران مربوط به سنین «بالای ۶۵ سال» بوده که 2.9 درصد از جمعیت مردان و 1.8 درصد از جمعیت زنان را شکل داده است. توجه به ساماندهی وضعیت حضور اتباع بیگانه در کشور که عمدتا افغانستانی هستند در حالی مطرح است که به گفته وزیر کشور در پی افزایش تراکم اتباع بیگانه، ابتدا باید ورود غیرمجازها به کشور متوقف و سپس وضعیت افرادی که غیرقانونی به کشور وارد شده‌اند ساماندهی شود.