گروه اقتصادی: قیمت بنزین در سال‌های اخیر به یکی از دغدغه‌های مهم دولت و مردم تبدیل شده است، چراکه در این سال‌ها تورم در اقتصاد به‌شدت بالا بوده ولی قیمت بنزین در بازار داخلی تغییر نکرده است. از طرف دیگر ناترازی در بنزین باعث شده ایران به یکی از واردکنندگان بنزین تبدیل شود، تا جایی که دولت اعلام کرده کشور سالانه حدود 8 میلیارد دلار بنزین وارد می‌کند. این مسائل منجر به این شد تا مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در روزهای اخیر با انتقاد نسبت به قیمت بنزین در کشور اعلام کند هم‌اکنون پول گندم، دارو و حقوق بازنشستگان را نداریم اما بنزین 50 هزار تومانی را با قیمت 10 هزار تومان می‌فروشیم. همین صحبت رئیس‌جمهور در حال حاضر به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مردم تبدیل شده است که مبادا دولت قیمت بنزین را بالا ببرد، زیرا همین الان آمارها حکایت از آن دارد که خط فقر در ایران بالای 20 میلیون تومان است و حقوق و دستمزد بسیاری از کارمندان کمتر از این مبلغ است.

از طرف دیگر، افزایش قیمت بنزین می‌تواند انتظارات تورمی را در جامعه بالا ببرد. همانطور که بعد از صحبت‌های اخیر رئیس‌جمهور برخی قیمت کالاها و خدمات خود را بالاتر برده‌اند، چراکه معتقدند با افزایش قیمت بنزین همین اجناس و خدمات بسیار گران‌تر خواهد شد.

نکته عجیب درباره اظهارنظر رئیس‌جمهور درباره قیمت بنزین این است که وزیر نفت او که چند روزی است در ساختمان وزارت نفت مستقر شده است از همان روز نخست اعلام کرد موضوع ناترازی بنزین راهکار قیمتی ندارد و باید به دنبال رفع این مساله از طریق اقداماتی مانند افزایش تولید بنزین بود.

مساله دیگر اینکه همین ۲ ماه پیش در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری، پزشکیان در واکنش به ادعای علی عبدالعلی‌زاده، رئیس ستادش که گفته بود قیمت بنزین باید افزایش یابد، در مناظره‌ها این موضوع را قویا رد کرد اما حالا او رویکرد دیگری را در پیش گرفته است. البته قبلا نیز زمانی که در مجلس حضور داشت در مصاحبه‌ای نسبت به قیمت پایین بنزین واکنش نشان داده بود. همین پازل باعث شده بسیاری از مردم در حال حاضر از افزایش قطعی بنزین صحبت کنند.

یکی از عواملی که در شرایط کنونی منجر شده تا واکنش بسیاری از طرفداران پزشکیان نسبت به سخنان اخیر او درباره بنزین برانگیزد مصاحبه‌های او در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری بود که بارها اعلام کرد برنامه‌ای ندارد. او در سخنرانی‌های خود بعد از پیروزی در انتخابات نیز بر این موضوع تاکید کرد که برنامه‌ای برای اقتصاد ندارد، به همین دلیل می‌خواهد از کارشناسان و متخصصان استفاده کند. البته در صحبت اخیرش که از ارزانی بنزین گلایه کرده، گفته است کارشناسان و دانشمندان باید درباره قیمت بنزین اظهار نظر کنند. 

به طور قطع در اقتصاد ایران که در چند سال گذشته با تورم بسیار بالایی مواجه بوده، از نظر کارشناسان افزایش قیمت بنزین امری بدیهی به نظر می‌رسد اما این موضوع تک‌وجهی نیست و باید فاکتورهای مختلفی در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر، در این سال‌ها قدرت خرید مردم در نتیجه تورم بسیار کاهش یافته است، بنابراین با افزایش قیمت بنزین شوک دیگری به جامعه وارد می‌شود. این موضوع باعث می‌شود بار دیگر تعداد جمعیت زیر خط فقر در ایران جهش یابد، چراکه قیمت بنزین می‌تواند روی تمام کالاها و خدمات تاثیر بگذارد، زیرا هر کالا یا خدماتی از حمل‌و‌نصصقل استفاده می‌کند و شاید بتوان ادعا کرد بین 10 تا 20 درصد از قیمت هر کالایی در زنجیره تولید به هزینه حمل بازمی‌گردد، به همین دلیل این میزان تاثیرگذاری در قیمت یک کالا می‌تواند با افزایش قیمت بنزین یک واکنش بزرگ به همراه داشته باشد.

در حال حاضر میزان تورم در اقتصاد ایران حدود 35 درصد است و با توجه به اینکه وزیر اقتصاد دولت چهاردهم اعلام کرده مردم زیر فشار معیشت اقتصادی هستند به همین دلیل سیاست‌ها باید در راستای کنترل تورم اجرا شود، افزایش قیمت بنزین می‌تواند یک واکنش منفی برای تورم باشد و بار دیگر میزان رشد تورم در ایران را به بالای 45 درصد برساند. ص

در شرایط کنونی یکی از راهکارهای رفع مشکل ناترازی بنزین افزایش تولید است. مشکل ناترازی بنزین در ایران بعد از کرونا تشدید شد، چراکه با حذف محدودیت‌های اپیدمی میزان مصرف بنزین در ایران از 80 میلیون لیتر به 120 میلیون لیتر رسید، در حالی که هیچ سرمایه‌گذاری‌ای برای افزایش تولید بنزین در ایران انجام نشده بود. از طرف دیگر میزان مصرف بنزین در ایران از سال 85 در همین محدوده بود. این موضوع سیاستگذاران را در خواب غفلت فرو برده بود، چراکه تصور آنها این بود که مصرف بنزین در کشور همچنان همین میزان باقی می‌ماند.

در واقع مصرف و تولید بنزین در ایران در یک مقطع زمانی به هم رسیدند اما پس از آن تولید از مصرف عقب ماند. به عبارت دیگر تولید بنزین در ایران از سال 96 روند صعودی به خود گرفت و در سال 98 رشد آن متوقف شد. درستص در همان زمان به دلیل کرونا مصرف بنزین در ایران کاهش قابل توجهی داشت اما به دلیل اینکه تمام دنیا درگیر کرونا بود قیمت بنزین نیز افت قابل توجهی داشت و به همین دلیل وزارت نفت به دور از نگاه راهبردی هیچگونه سرمایه‌گذاری‌ای برای افزایش قیمت بنزین نداشته است. هرچند سرمایه‌گذاری در افزایش تولید نفت یک اقدام استراتژیک است و باید همچنان در اولویت قرار داشته باشد.ص

از طرف دیگر مهم‌ترین دلیل ناترازی بنزین استفاده از خودروهای بی‌کیفیتی بوده که در این سال‌ها متولی صنعت نسبت به آن بی‌توجه بوده است اما حالا باید مردم پاسخگوی ناکارآمدی صنعت خودروی کشور باشند؟ از طرف دیگر چرا این وزارتخانه هیچ اقدامی برای تقویت زیرساخت‌های خودروی برقی نمی‌کند در حالی که شاهد واردات بنزین در ایران است. 

***

راهکارهای قیمتی برای رفع ناترازی بنزین مدنظر نیست

وزیر نفت طی روزهای گذشته در نخستین واکنش به بحث افزایش قیمت بنزین با تأکید بر اینکه راهکارهای قیمتی برای رفع ناترازی بنزین هرگز مدنظر نیست، گفت: راهکارهای غیرقیمتی که به بخشی فراتر از وزارت نفت یعنی در همکاری با دیگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها بازمی‌گردد، در دستور کار خواهد بود تا بدون افزایش قیمت بنزین امکان ایجاد تعادل در تراز تولید و مصرف فراهم شود.

محسن پاک‌نژاد با اشاره به اقدام ارزشمند دولت سیزدهم در حوزه دیپلماسی انرژی برای واردات گاز از ترکمنستان در قالب سوآپ گاز افزود: از آنجا که بخشی از این گاز در داخل مصرف می‌شود، به رفع ناترازی گاز هم کمک می‌کند.

وزیر نفت در زمینه برنامه‌های وزارت نفت دولت چهاردهم تأکید کرد: هم‌اکنون هرگز راهکارهای قیمتی برای رفع ناترازی بنزین مدنظر دولت نیست.

پاک‌نژاد توضیح داد: راهکارهای غیرقیمتی رفع ناترازی بنزین نیز به بخشی فراتر از وزارت نفت یعنی در همکاری با دیگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها بازمی‌گردد؛ راهکارهایی مانند استفاده از خودروهای کم‌مصرف یا خودروهای برقی و مواردی از این قبیل که در دستور کار خواهد بود تا بدون افزایش قیمت بنزین امکان ایجاد تعادل در تراز تولید و مصرف فراهم شود.

***

افزایش قیمت بنزین، بهای تمام‌شده تولید را افزایش می‌دهد

مسعود دانشمند، کارشناس اقتصادی و عضو اتاق ایران در رابطه با اثرات افزایش قیمت بنزین بر اقتصاد به «وطن امروز» گفت: افزایش قیمت حامل‌های انرژی بویژه بنزین و گازوئیل بر نرخ حمل‌ونقل کشور مشخصا حمل بار، جابه‌جایی مسافر شهری و بین‌شهری و در نهایت بر قیمت تمام‌شده محصولات تأثیر مستقیم دارد. به عنوان مثال اگر ۱۰ درصد قیمت سوخت را افزایش دهیم، این ۱۰ درصد حدود ۳ درصد بر تورم کل کشور اثرگذار است، بنابراین هر افزایش قیمتی مستقیما و به سرعت نقش تورمی خود را در اقتصاد نشان می‌دهد. این در حالی است که این روند گرانی اثرات غیرمستقیم نیز دارد که این اثرات ثانویه با تأخیر خود را نشان خواهد داد.

* افزایش قیمت بنزین اثر خود را فوری بر تورم می‌گذارد

دانشمند در ادامه گفت: به عنوان مثال زمانی که کرایه تاکسی افزایش می‌یابد، همه افرادی که نیاز به جابه‌جایی دارند، افزایش هزینه خواهند داشت یا زمانی که قیمت گازوئیل افزایش می‌یابد، هزینه جابه‌جایی هر نوع باری که نیاز به انتقال از مبادی تولید یا ورودی کشور به مراکز توزیع و مصرف را دارد، افزایش خواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی در مقایسه قیمت بنزین با کشورهای منطقه و تحلیل اقتصادی بیان شده در گفته‌های رئیس‌جمهور و مقایسه قیمت بنزین در کشور با فوب خلیج‌فارس و قیمت جهانی گفت: به عنوان مثال اگر قیمت بنزین در دوبی را برای مقایسه مدنظر بگیریم، باید به قیمت خودرو و نسبت دستمزدها نیز توجه کنیم. بر فرض اگر قیمت بنزین را هم‌تراز با دوبی کنیم، پس قیمت خودرو هم باید در کشور ما با دوبی هم‌تراز باشد اما با توجه به اینکه اینطور نیست، پس بالا بودن قیمت بنزین در کنار بالا بودن قیمت خودرو با هم شکایت مردم را در پی خواهد داشت و با میزان درآمد مردم سازگار نیست.

* قیمت سوخت با سایر مؤلفه‌های اقتصادی باید همسو باشد

وی توضیح داد: از طرفی یارانه‌های انرژی در کشور ما بی‌برنامه است و هیچ نتیجه حساب‌شده اقتصادی‌ای از سیاست‌های خود نگرفته‌ایم، زیرا نحوه پرداخت یارانه اشتباه است. یارانه باید به جای تولیدکننده و واردکننده به مصرف‌کننده تعلق بگیرد که در کشور ما اینگونه عمل نمی‌شود. تغییر قیمت بنزین منوط به برنامه‌ریزی مدون است و باید برای مردم توضیح داد که اگر قیمت بنزین را افزایش می‌دهیم، در مقابل چه چیزی به آنها خواهیم داد؟

وی گفت: به عنوان مثال خودروی داخلی که اکنون به قیمت یک میلیارد تومان به فروش می‌رسد، باید قیمتی حدود ۱۰۰ میلیون تومان داشته باشد. اگر این امکان به وجود آید که قیمت خودرو واقعی شود، پس مردم می‌توانند مثلا مابه‌التفاوت ۹۰۰ میلیونی قیمت خودرو را سرمایه‌گذاری کنند و از سود ماهانه ۱۷ میلیونی (۲۰ درصدی کنونی نظام بانکی) بهره ببرند، پس این افزایش قیمت سوخت به نفع مردم تمام می‌شود ولی تا زمانی که چنین اتفاقی نیفتد، افزایش قیمت بنزین نگاه اقتصادی نخواهد داشت و قابل فهم نخواهد بود.

***

جریان سرمایه‌داری در کشور به دنبال گرانی بنزین است

ابراهیم رزاقی، استاد بازنشسته اقتصاد در واکنش به اظهارات اخیر رئیس‌جمهور مبنی بر اقتصادی نبودن قیمت بنزین، به «وطن امروز» گفت: عده‌ای در کشور با تأثیر بر رئیس‌جمهور به دنبال پیاده کردن اقتصاد سرمایه‌داری هستند و به عبارتی جریان سرمایه‌داری سعی دارد با تأثیر بر دولت، به گرانی بنزین برسد. گرانی بنزین هزینه زیادی به مردم تحمیل می‌کند. افزایش قیمت بنزین با سیاست محوریت فروش نفت در برابر واردات کالا انجام می‌شود. در صورت به وجود آمدن این فضا عده‌ای نیز به رانت و سوءاستفاده‌هایی از این روند دست خواهند یافت.

* افزایش قیمت بنزین می‌تواند فشار زیادی به تولید وارد کند

وی با اشاره به اینکه افزایش قیمت بنزین می‌تواند فشار زیادی به مردم و حتی تولیدکنندگان وارد کند، گفت: یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند با افزایش قیمت بنزین اتفاق بیفتد، رشد نرخ حمل‌و‌نقل است. نگاه تورمی در کشور ما از دوران آقای رفسنجانی در اقتصاد پدیدار شد. مسؤولان وقت معتقد بودند نفت بفروش و همه چیز وارد کن. یعنی نفت ارزان بفروش، کالا وارد کن و مالیات نیز نپرداز!

این کارشناس برجسته اقتصادی با تأکید بر اینکه بانک‌ها نیز در این دیدگاه پول تولید کرده و سالانه ۳۰ درصد تورم ایجاد می‌کنند، تصریح کرد: از طرف دیگر با این روند بانک‌ها سپرده‌های مردم را با نرخ بسیار پایین جمع می‌کنند و بعد خود بانک‌ها وارد سرمایه گذاری‌های غیرتولیدی می‌شوند.

رزاقی با تأکید بر اینکه افزایش قیمت بنزین در مقطع کنونی هزینه مصرف خانواده‌ها را بالا می‌برد و سفره مردم را کوچک می‌کند و قیمت تولید هم رشد می‌کند، افزود: رویکرد افزایش قیمت نوعی نگاه سرمایه‌داری زیر پوشش اصلاحات است، در حالی که نگاه قانون اساسی و شهدای انقلاب چیز دیگری بوده است.

این استاد اقتصاد با اشاره به اینکه حمایت از تولید امروز مثل دفاع‌مقدس است، تصریح کرد: در مقطع کنونی باید از تولید حمایت کرد، زیرا این موضوع می‌تواند اقتصاد کشور را در مقابل فشار تحریم‌ها و... نجات دهد و گرانی بنزین با این روند در تناقض است.

* دولت اگر به دنبال حمایت از مردم است به دنبال اقتصاد اسلامی برود

این کارشناس اقتصادی گفت: اگر دولت به دنبال حمایت از مردم است، باید به دنبال اقتصاد اسلامی برود، نه اینکه بخواهد اقتصاد لیبرال و گرانی را در کشور اجرا کند.

***

افزایش قیمت بنزین سفره مردم را کوچک می‌کند

محمدصالح‌ جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها مجلس در ارتباط با سخنان رئیس‌جمهور درباره افزایش قیمت بنزین اظهار کرد: افزایش قیمت بنزین در مقطع کنونی که کشور ما با تورم روبه‌رو است، روی نرخ کالا و خدمات و در نهایت بر سفره مردم تأثیرگذار است، به همین دلیل در مقطع کنونی اصلا به صلاح نیست گرانی بنزین اتفاق بیفتد.

وی ادامه داد: البته ما در مجلس معتقدیم عدالت در مصرف باید اتفاق بیفتد و برای کسی که مصرف بالاتری دارد، از یک اندازه مشخص به بعد قیمت عادلانه‌تر شود. برای نمونه در حال حاضر به ازای هر خودرو یک کارت سوخت تخصیص می‌یابد، در حالی که فردی که خودرو ندارد، کارت سوخت ندارد. این مساله منجر می‌شود فردی که چند خودرو دارد از یارانه بنزین بیشتری استفاده کند اما کسی که خودرو ندارد، یارانه بنزین نمی‌گیرد.

وی افزود: از نظر برخی کارشناسان و نمایندگان مجلس در شرایط کنونی باید به ازای هر فرد بنزین داده شود و بعد در سامانه‌ها عرضه شود؛ این موضوع می‌تواند نشانه عدالت باشد.

جوکار درباره نظریه افزایش قیمت بنزین گفت: تغییر قیمت بنزین در شرایط کنونی می‌تواند اثر سوئی بر اقتصاد و جامعه و خانواده‌ها بویژه سفره افراد کمتر برخوردار داشته باشد، به همین دلیل در صورتی که دولت بخواهد لایحه قیمت بنزین را ارائه دهد، نمایندگان مجلس با آن موافقت نخواهند کرد و در سمت مردم می‌ایستند.

وی افزود: افزایش قیمت راهکار نیست و باید به راهکارهایی نظیر بهینه‌سازی و عادلانه‌سازی فکر کنیم و راهکار تغییر قیمت در شرایط کنونی با توجه به درآمدها مناسب با اقتصاد مردم نیست و نمایندگان مجلس نیز افزایش قیمت بنزین را به واسطه اینکه می‌تواند تأثیر منفی بر مسائل اجتماعی داشته باشد، برنمی‌تابند.