گروه سیاسی: رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار اعضای کابینه دولت چهاردهم با ایشان که روز ششم شهریور انجام گرفت، توصیه‌هایی را به دولت جدید بیان داشتند. در میان صحبت‌های ایشان، آنچه جلب توجه می‌کرد، مثال‌هایی بود که رهبری از توفیقات شهید رئیسی و دولت سیزدهم در تشریح بیانات‌شان به‌کار بردند. 

ایشان در نخستین نکته خطاب به دولت جدید، فرصت خدمت به مردم و تلاش برای پیشرفت کشور را نعمت بزرگ الهی برشمردند و افزودند: «این امانت خدا و مردم را قدرشناسی کنید و بدانید فرصت ۴ سال خدمت به سرعت برق و باد می‌گذرد، البته در همین مدت هم می‌توان کارهای بزرگی کرد. همچنان که امیرکبیر در مدت ۳ سال کارهای بزرگی انجام داد و رئیسی عزیز هم در حدود ۳ سال خدمت برخی پایه‌گذاری‌های خوبی انجام داد که ان‌شاءالله ثمره آن به کشور خواهد رسید».

* دولت کار و امیدآفرین

اما «پایه‌گذاری‌های خوبی» که شهید رئیسی در دولت 3 ساله‌اش انجام داد چه بود؟ این پایه‌گذاری‌ها تا حدی مهم و ارزشمند هستند که رهبری، دولت 3 ساله شهید رئیسی را به 3 سال دوران تاریخی وزارت امیرکبیر تشبیه کردند. در پاسخ به این سوال باید مروری به بیانات رهبری درباره دولت سیزدهم و شخص شهید رئیسی داشته باشیم. ایشان در دیداری که 17 تیر امسال با اعضای دولت سیزدهم داشتند، آن دولت را دولت «کار و امید و حرکت» برشمردند و گفتند: «شهید رئیسی واقعاً امیدوار و بحق، به آینده خوش‌بین بود و تصمیم قاطع داشت که به اهداف ترسیم‌شده برسد».

یکی از ویژگی‌های دولت شهید رئیسی کار و حرکت در مسیر خدمت به مردم بود که نتیجه آن افزایش امید در جامعه بود. خرداد 1400 که شهید رئیسی به عنوان رئیس دولت سیزدهم انتخاب شد، نظرسنجی‌هایی در تیر همان سال انجام شد که نشان می‌داد تجربه ضعیف دولت دوازدهم باعث شده اغلب مردم به این نتیجه برسند که با تغییر رئیس‌جمهور، تغییری در وضعیت آنها به وجود نخواهد آمد. 

در آن زمان منابع بسیاری با انجام نظرسنجی‌های رسمی و افکارسنجی به دنبال اثبات این مساله بودند که برای بخشی از جامعه ایرانی فرق نمی‌کند چه کسی رئیس‌جمهور باشد، چرا که مشکلات حل‌شدنی نیست. جالب آنکه این نظرسنجی‌ها تا لحظه تحلیف رئیس‌ دولت سیزدهم نیز نوعی رشد در این وضعیت را نشان می‌داد و مقایسه درصدها نشان می‌داد بر تعداد کسانی که معتقد بودند مشکلات کشور با تغییر رئیس‌جمهور حل نمی‌شود، افزوده شده بود.

بر اساس نظرسنجی ۱۶ تا ۲۰ تیرماه ۱۴۰۰ که در مقیاس ملی اجرا شد، از شهروندان سوال شد «فکر می‌کنید با آمدن آقای رئیسی مشکلات کشور کمتر شود، بیشتر شود یا فرقی نخواهد کرد؟» در آن نظرسنجی 45.9 درصد شهروندان معتقد بودند با آمدن آقای رئیسی مشکلات کشور کمتر می‌شود اما 11.5درصد گفته بودند با آمدن آقای رئیسی مشکلات کشور بیشتر هم می‌شود. بر اساس همین نظرسنجی، از نظر 33.8 درصد با آمدن آقای رئیسی وضعیت کشور تغییری نخواهد کرد. ۸.۸ درصد نیز به این سوال پاسخ ندادند. 

همچنین در یک نظرسنجی دیگر که فروردین ۱۴۰۰ در مقیاس ملی اجرا شد، از پاسخگویان پرسیده شد «فکر می‌کنید با تغییر دولت در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ خرداد، وضعیت کشور چه تغییری خواهد کرد؟» 32.8 درصد پاسخگویان گفته بودند با تغییر دولت در انتخابات ریاست‌جمهوری، وضعیت کشور بهتر می‌شود. در مقابل 11.7 درصد بیان کرده بودند با تغییر دولت در انتخابات ریاست‌جمهوری، وضعیت کشور بدتر می‌شود. همچنین 33.2 درصد معتقد بودند با تغییر دولت در انتخابات ریاست‌جمهوری، وضعیت کشور فرقی نخواهد کرد. 22.3 درصد پاسخگویان در پاسخ به این پرسش اظهار بی‌اطلاعی کرده یا به آن جواب ندادند. جالب آنکه آذر سال ۱۳۹۹ بر اساس یک نظرسنجی 28.2 پاسخگویان گفته بودند پس از انتخابات تغییری در وضعیت کشور ایجاد نخواهد شد. یعنی ناامیدی جامعه در فاصله 4 ماه، ۵ درصد افزایش یافته بود. 

مراسم تحلیف شهید رئیسی ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ برگزار شد و او حدود 1000 روز بر مسند ریاست قوه مجریه خدمت کرد. شهید رئیسی همچنان که دوست و دشمن به آن معترف هستند، اهل کار و تلاش بود و در بسیاری از مواقع که مشکلی چون سیل، زلزله یا دیگر حوادث در اقصی نقاط کشور به وجود می‌آمد، خود شخصا در بطن حادثه حضور می‌یافت و از نزدیک با مشکلات آشنا می‌شد. نتیجه تلاش‌های او بازتاب مثبتی در جامعه یافته بود که نشان می‌داد سطح امید در کشور افزایش یافته است. چنانکه پس از هزار روز تلاش‌های بی‌وقفه شهید رئیسی و دولتش، نظرسنجی‌ای که خرداد سال ۱۴۰۳ انجام گرفت نشان می‌داد تنها ۲۸ درصد مردم اعلام کرده‌اند که با تغییر دولت چیزی تغییر نکرده است. در حالی که در نظرسنجی تیرماه سال ۱۴۰۰ حدود ۳۴ درصد جامعه معتقد بودند با تغییر دولت وضعیت کشور تغییری نمی‌کند. این امر نشان می‌داد در طول سه سال فعالیت دولت شهید رئیسی، سطح امید در جامعه حدود ۶ درصد افزایش یافته است. 

* استفاده از ظرفیت جوانان

یکی دیگر از نکاتی که رهبری در نخستین دیدار رئیس‌جمهور و اعضای کابینه دولت چهاردهم بیان داشتند و از دولت شهید رئیسی در این باره مثال آوردند، توجه به بهره‌گیری از توان و ظرفیت جوان‌ها بود. با مروری به گذشته می‌بینیم میانگین سنی دولت‌های یازدهم و دوازدهم به ترتیب ۵۷ و ۵۸ بود اما میانگین سنی کابینه دولت سیزدهم در ابتدای امر زیر 55 سال بود. بعدها با تغییراتی که در دولت سیزدهم به وجود آمد، این میانگین سنی کمی بالاتر رفت، اما همچنان در دولت شهید رئیسی چهار وزیر زیر 50 سال سن داشتند که در مقایسه با ژنرال‌های(!) دولت‌های یازدهم و دوازدهم، شهید رئیسی حتی‌المقدور در کابینه جوانگرایی کرده بود.

این جوانگرایی اما در زیرمجموعه‌های دولت سیزدهم وضعیتی به مراتب بهتر داشت. چنانکه در پایان سال اول آن دولت، میثم لطیفی، معاون وقت رئیس‌جمهور و رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور با بیان اینکه ۲۰۰ نیروی جوان در پست‌های عالی کشور به کار گرفته شدند، گفته بود: «دولت قبل در کشور با وجود جوانان متخصص و متعهد اما از نیروهای پیر استفاده کرده و سن بازنشستگی مدیران افزایش یافت اما در دولت جدید با تغییر این نگاه قبیله‌سالاری که خط مشی رهبر معظم انقلاب نیز است به جوانان انقلابی میدان داده شد و با فراهم کردن فرصت خدمت برای جوانان، امیدها بیشتر شد».

نکته جالب توجه اینجاست که رهبری در دیدار دکتر پزشکیان و اعضای دولت چهاردهم به صراحت گفته بودند: «همکاران جوان، مؤمن، انقلابی، متعهد و پرانگیزه را انتخاب کنید تا گره‌ها را باز کنند و با پرورش آنها در مدیریت‌های رده‌های مختلف از پایین، بتدریج نسلی از مدیران برجسته و پرانگیزه برای فردای کشور شکل گیرد. ایشان افزوده بودند: 100 جوان با این خصوصیات را به کار گیرید و در پایان دولت، 100 مدیر قوی و آماده تحویل دهید که این کار بسیار بزرگی خواهد بود، البته شهید رئیسی هم در این زمینه توفیقاتی داشت». 

رهبری به حداقل 100 مدیر جوان اشاره کردند که باید در دولت چهاردهم به عنوان مدیران قوی و کارآمد پرورش یابند. چنانکه پیش‌تر اشاره کردیم، شهید رئیسی تنها در شروع سال دوم ریاست‌جمهوری خود، 200 نیروی جوان را در پست‌های عالی کشور به کار گمارده بود تا این نیروها رفته‌رفته به عنوان همان مدیران کارآمدی بروز و ظهور یابند که رهبری به آن اشاره کرده‌اند. 

* عدالت‌محوری در دولت سیزدهم

نکته مهم بعدی در توصیه‌ها و اشارات اخیر مقام معظم رهبری، مساله عدالت بود. ایشان در دیدار اعضای کابینه دولت چهاردهم با اشاره به تصویب و اجرای برنامه‌ها و قوانین مختلف، تأثیر آنها در تحقق عدالت را بسیار مهم برشمردند و خاطرنشان کردند: «چند سال قبل مساله پیوست عدالت را مطرح کردیم و گفتیم برای هر قانون و تصمیم مهم باید پیوست عدالت تهیه شود که مرحوم آقای رئیسی نیز مقداری در این زمینه پیش رفت و کارهایی انجام داد اما نیمه‌کاره ماند».

یکی از شعارهای دولت سیزدهم، عدالت‌گرایی و توجه به اقشار محروم بود. شهید رئیسی همواره بر توجه به اقشار محروم تاکید داشت. چنانکه در یکی از آخرین سخنرانی‌هایش که 10 روز قبل از شهادت انجام شد، گفت: «در همه تصمیم‌گیری‌ها نگاه به فقرا و اقشار کم‌درآمد در اولویت است. مشکلاتی حل شده است و راه‌هایی را هم باید طی کنیم تا سایر مشکلات حل شود. نسبت به افزایش حقوق مستمری‌بگیران و افزایش خدمات به آنها گام‌هایی برداشته شده است. 100 هزار نفر از پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی خارج شده‌اند. برای نخستین‌بار کسانی پشت در کمیته امداد نداریم و کسی متقاضی نیست. این به معنی نبود مشکل نیست، بلکه جهت‌گیری، درست شده است».

در بعد اقتصادی می‌بینیم در ابتدای دولت سیزدهم ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شد و در مقابل برای جبران و کمک به اقشار متوسط و ضعیف، مبلغ یارانه نقدی و معیشتی به ۳۰۰ هزار تومان برای دهک‌های چهارم تا نهم و ۴۰۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا سوم رسید و نسبت به گذشته 8 برابر شد. همچنین حمایت از اقشار محروم و آسیب‌پذیر با هدف افزایش کرامت انسانی و عدالت توزیعی، در تعامل با نهادهای مربوط نسبت به سال قبل از آن به طور میانگین ۲۰ درصد افزایش داشت.

با نگاه آماری به فعالیت‌های شهید رئیسی صرفا در سال آخر دولت سیزدهم، می‌بینیم او برای نیل به شعار عدالت‌محوری سعی کرد اعتبارات و بودجه نهادهای دولتی و رسمی را که در خدمت محرومان و اقشار خاص بود، افزایش دهد. به عنوان نمونه در سال سوم دولت شهید رئیسی، اعتبارات بخش رفاهی نسبت به سال قبل ۲۳ درصد رشد داشت. رشد ۱۲ هزار میلیارد تومانی بودجه بنیاد شهید، افزایش ۶ هزار میلیارد تومانی بودجه بهزیستی و رشد ۳۱۰۰ میلیارد تومانی بودجه کمیته امداد از کارهای خوبی بود که در قالب بودجه ۱۴۰۳ انجام شد.

همچنین دسترسی به آب آشامیدنی به عنوان یکی از اهداف توسعه در بودجه ۱۴۰۳ به صورت جدی در دولت شهید رئیسی مورد توجه قرار گرفت. افزایش ۷۳ درصدی طرح‌های تامین آب و آبرسانی به شهرها و روستاها، رشد  ۷۳ درصدی طرح‌های ساخت سد و انتقال آب شرب و افزایش ۶۰ درصدی طرح‌های حاکمیتی بخش آب شامل آبخیزداری، تهیه ابزارها و... در سال سوم دولت سیزدهم انجام شد. همچنین در ماه‌های پایانی عمر دولت شهید رئیسی نیز اعتبار طرح‌های تامین آب و آبرسانی به شهرها و روستاها به ۲۲ هزار و ۴۰۳ میلیارد تومان رشد یافت.

عدالت‌محوری شهید رئیسی صرفا به بعد اقتصادی محدود نمی‌شد و در ابعاد اجتماعی، ورزشی، فرهنگی و... نیز نمود داشت. در بعد فرهنگی، بسترسازی و توسعه تئاتر، سینما و موسیقی و دیگر بخش‌های فرهنگ و هنر به کل استان‌های کشور رویکردی بود که دولت سیزدهم به ‌طور جدی پیگیر آن بود و این مهم نه با شعار، بلکه در عمل با حضور شخص رئیس‌جمهور در سفر‌های استانی و همراه کردن وزرا خود را نشان ‌داد.

* سفرهای استانی شهید رئیسی

یکی دیگر از نکاتی که رهبری در دیدار کابینه دولت چهاردهم با ایشان بیان داشتند، توجه به سفرهای استانی و حضور میدانی در میان مردم بود. رهبر انقلاب در این باره فرمودند: «به این حرف‌ها که اگر سفر استانی کردید بگویند پوپولیسم و عوام‌گرایی است، توجه نکنید، چرا که اطلاع از متن زندگی مردم با کارتابل و گزارش‌های کتبی امکانپذیر نیست، حتی اگر گزارش‌های خوبی باشد؛ بنابراین سفر استانی و حضور در بین مردم از جمله روستاها و تصمیم‌گیری بر اساس مشاهدات و شنیده‌ها را دنبال کنید».

هرچند ایشان در این بخش از سخنان‌شان به صورت مستقیم به دولت شهید رئیسی اشاره نکردند اما مروری بر ۳ سال خدمت جهادگونه شهید رئیسی بر مسند ریاست قوه مجریه نشان می‌دهد سفرهای استانی و حضور میدانی در میان مردم، از رویکردهای غیرقابل کتمان شهید رئیسی بود.

14 مرداد 1400 که مراسم تحلیف آیت‌الله رئیسی انجام شد و او رسما به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران کارش را شروع کرد، فقط 22 روز زمان نیاز بود تا به نخستین سفر استانی خود در پنجم شهریور 1400 به استان مرزی خوزستان برود؛ استانی که در آن سال درگیر مساله کم‌آبی بود و این مساله در آن روزها تبدیل به دستاویزی برای رسانه‌های معاند شده بود تا به اختلافات قومیتی و منطقه‌ای در ایران دامن بزنند اما با حضور شهید رئیسی در استان خوزستان که به عنوان نخستین سفر استانی رئیس دولت سیزدهم انجام ‌شد، بسیاری از این دسیسه‌ها نقش برآب شد؛ چنانکه مشکل آبرسانی به مناطق کم‌آب این استان نیز تنها یک سال بعد برطرف و اقدامات خوبی در این باره انجام شد. 

شهید رئیسی تا 20 مرداد 1401 که در آخرین سفر استانی به کرمان سفر کرد، طی یک سال اول ریاست‌جمهوری خود، به تمام 30 استان کشور رفت و از نزدیک با مسائل و مشکلات مردم این استان‌ها آشنا شد. سپس نوبت به دور دوم سفرهای استانی رئیس‌جمهور شهید رسید که در این دور از سفرها علاوه بر دیدار مجدد با مردم و آشنا شدن با دیگر مشکلات این استان‌ها، به پیگیری مصوبات دور اول سفرها پرداخته شد. در این باره استانداران و دیگر مسؤولان استانی و همچنین وزرا و مدیران دولتی موظف بودند گزارش سرنوشت مصوبات دور اول سفرهای استانی را ارائه دهند. 

دور دوم سفرهای استانی شهید رئیسی از 24 آذر 1401 شروع شد. در این دور از سفرها، آیت‌الله رئیسی ابتدا به خراسان جنوبی رفت و سپس تا 30 اردیبهشت 1403 یعنی روزی که به استان آذربایجان شرقی رفت و در همان روز نیز به شهادت رسید، از 17 استان کشور برای بار دوم دیدن کرد. سفرهای استانی شهید رئیسی به قدری پررنگ بود که دولتش را با این سفرها آغاز کرد و با این سفرها نیز به اتمام رساند. 

جز سفرهای استانی، شهید رئیسی در مواردی که یک استان درگیر بحران‌های طبیعی از جمله سیل یا زلزله می‌شد هم برای پیگیری کمک‌رسانی به مردم به این استان‌ها سفر می‌کرد، به ‌طور مثال شهید رئیسی در روز دوم بهمن ۱۴۰۰ بلافاصله پس از بازگشت از مسکو به جیرفت رفت تا پیگیر حل مشکلات مردم سیل‌زده این شهرستان باشد. دولت سیزدهم تا پایان سال ۱۴۰۲ به ۴۵ سفر استانی رفت که دیدار مردمی یکی از برنامه‌های اصلی این سفرها بود.

دولت شهید رئیسی گذشته از مردمی بودن، امیدآفرینی، کار و حرکت خستگی‌ناپذیر، توجه به مساله عدالت، میدان دادن به جوانان و همچنین حضور در میان مردم و شنیدن مشکلات‌شان بدون واسطه، رویکردهای مثبت دیگری هم داشت که به نظر می‌رسد دولت چهاردهم باید با نگاهی به این رویکردها، مسیر خدمت شهید جمهور را ادامه دهد. شهید رئیسی در سیاست خارجی نیز به همراه شهید امیرعبداللهیان خط مشی عزتمندانه و در عین حال تنش‌زدایی را با جهان در پیش گرفته بود. در نظر شهید رئیسی دنیا محدود به ۳ کشور اروپایی یا ایالات متحده نمی‌شد تا مثل دولت‌های یازدهم و دوازدهم 8 سال کشور را منتظر تصمیماتی قرار دهد که در پایتخت‌های کشورهای غربی گرفته می‌شد. شهید رئیسی در کنار سیاست عزتمندانه‌ای که در پیش داشت، سعی می‌کرد اولا از تنش‌های بیهوده اجتناب کند و در ثانی به رابطه با کشورهای منطقه و همین‌طور بلوک‌های قدرتی که در جهان در حال شکل‌گیری هستند، توجه کند.

در دولت سیدابراهیم رئیسی، ایران به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای درآمد. ایران سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست و یک سال بعد برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد. این درخواست بحث‌های زیادی را در بر داشت و سال‌ها با تاخیر مواجه شد اما سرانجام در بیست‌‌ویکمین اجلاسیه سران در سال ۲۰۲۱، با عضویت کامل ایران موافقت شد.

سیدابراهیم رئیسی برای نخستین‌بار در مقام نماینده نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، در بیست‌وسومین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای گفت: بزرگ‌ترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت و صلح‌سازی ظرفیت تمدنی این کشورهاست. اینک که این قاره کهن دوباره سربرآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز شود. سازمان همکاری‌ شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است، اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد. ایران همچنین در دولت شهید رئیسی و با تلاش‌هایی که شهید امیرعبداللهیان انجام داد، به عضویت بریکس درآمد. عضویت ایران در بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) رسما از اول ژانویه ۲۰۲۴ آغاز شد.