گروه اقتصادی: صنعت و بازار خودرو در ایران همواره یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور بوده، زیرا این بازار به طور مستقیم با قدرت خرید مردم، نوسانات ارز و تصمیمات کلان اقتصادی مرتبط است.

مشاهدات نشان از این دارد که ممکن است صنعت و بازار خودرو در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ با چالش‌هایی مواجه شود. یکی از این مشکلات این است که ادامه روند کنونی در تأمین ارز ممکن است مشکلات مالی و کمبود ارز، تولید و عرضه خودروهای داخلی را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر، تغییرات در سیاست‌های واردات و صادرات می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر عرضه و تقاضا در بازار خودرو تأثیرگذار باشد.

* خودروسازان با چه مشکلاتی مواجه هستند

۲ خودروساز بزرگ کشور با کاهش تولید و انباشت بدهی‌های سنگین به قطعه‌سازان روبه‌رو هستند، این امر نه‌تنها موجب کاهش عرضه خودرو در بازار شده، بلکه تأثیرات منفی بر پیش‌فروش خودروها و اعتماد عمومی به این شرکت‌ها نیز گذاشته است. با وجود تلاش‌هایی که برای جبران کمبود تولید از طریق واردات خودروهای خارجی انجام شده، این اقدام نیز با محدودیت‌هایی مواجه است و آنگونه که انتظار می‌رفت پیش نرفته؛ تعرفه‌های بالا و محدودیت‌های حجمی و قیمتی برای واردات، همچنان واردات خودرو را به یکی از مسائل پیچیده و پرهزینه مبدل کرده و ادامه این روند در بلندمدت فشار را بر صنعت و بازار خودرو افزایش خواهد داد.

در این میان، تخصیص نامناسب ارز و تأخیر در اجرای سیاست‌های جدید دولت، چالش‌های بیشتری را برای صنعت خودرو به وجود آورده است. تخصیص ندادن به‌موقع ارز برای واردات قطعات و تجهیزات مورد نیاز، تولید خودروهای داخلی را دچار اختلال کرده و برنامه‌های تولیدی خودروسازان را از حالت عادی خارج کرده، همچنین نوسانات شدید قیمت ارز و افزایش قیمت مواد اولیه، هزینه تولید را افزایش داده و خودروسازان را در ارائه قیمت‌های مناسب برای محصولات خود ناتوان کرده است. در مجموع، بازار خودروی ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ ممکن است با چالش‌هایی نظیر کمبود ارز، تعرفه‌های سنگین وارداتی، کاهش تولید داخلی و تأثیرات شدید نوسانات ارزی بر قیمت‌گذاری مواجه شود. این عوامل، ضمن ایجاد فشار بر مصرف‌کنندگان، بر آینده صنعت خودروسازی کشور نیز سایه‌ای از ابهام افکنده که نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و استراتژیک از سوی مسؤولان و فعالان این حوزه است.

* لزوم شکست انحصار در صنعت خودرو

مصطفی پوردهقان، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن امروز»، درباره نارضایتی‌ها مردم از خودروسازان و قراردادهای یک‌طرفه‌شان، همچنین مشکلات آن و عدم تحویل خودروی مندرج در قرارداد و تغییر خودرو‌های تحویلی در ماه‌های انتهایی قرارداد به مصرف‌کنندگان، گفت: ساماندهی صنعت و بازار خودرو یک ضرورت است، زمانی که کالایی انحصاری می‌شود و تنها چند تولید‌کننده و عرضه‌کننده وجود داشته باشد این اتفاق رخ می‌دهد که تولید‌کننده و عرضه‌کننده اختیار در عقد قرارداد را به دست می‌گیرد و بازنده نهایی این روند مصرف‌کننده است که انتخابی ندارد و مجبور است به خواسته شرکت عرضه‌کننده کالا تن دهد. این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه چند دهه است تولید‌کنندگان خودروی داخلی از فضای موجود بدترین استفاده را می‌کنند و موجب نارضایتی اجتماعی شده‌اند، افزود: با این روند اگر بخواهیم هنوز با روش سابق از تولید داخل حمایت کنیم در واقع مردم را دلسرد کرده‌ایم و این سیگنال را داده‌ایم که بناست همین روش تولید و عرضه ادامه‌دار باشد.

عضو کمیسیون صنایع و معادن با تأکید بر اینکه مشکلاتی که در زمینه قراردادهای بین مشتریان و خودروسازان رخ می‌دهد ناشی از انحصار است، تصریح کرد: با شکل‌گیری انحصار، خودروسازان خودرویی را که متعهد شده‌اند به مشتری تحویل بدهند تحویل نمی‌دهند. این نمونه از انحصار و مدیریت را در زمان کمونیست در ۶ دهه قبل در آلمان شرقی شاهد بودیم، در حالی که در آلمان غربی مشتریان هر نوع خودرویی را استفاده می‌کردند.

وی با تأکید بر اینکه در هر دوره زمانی و در هر کشوری که انحصار شکل بگیرد در پس آن بی‌کفایتی، بی‌کیفیتی و نارضایتی هم شکل خواهد گرفت، افزود: مجلس حتما در راستای وظایف نظارتی خود به موضوع قراردادهای میان خودروسازان و مشتریان ورود می‌کند و این مساله را به وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز اطلاع داده‌ایم و خواستار این شده‌ایم که فضای موجود را اصلاح کند تا تکنولوژی و شرکت‌های چندملیتی در داخل کشور حضور یابند و فضا برای واردات و تولیدکنندگان خارجی مهیا شود.

* روند کنونی صنعت و بازار خودرو موجب نارضایتی مردم می‌شود

پوردهقان با اشاره به اینکه با ادامه زیان عمومی مردم در بازار خودرو شاهد نارضایتی اجتماعی بیشتر خواهیم شد، گفت: در مواردی که شاهد مشکل در زمینه قرارداد خرید خودرو باشیم ورود می‌کنیم و در نخستین جلسه کمیسیون صنایع و معادن از مدیران خودروسازی دعوت می‌کنیم توضیحات خود را ارائه کنند. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گفت: اگر خودروسازی امکان تحویل خودروی درج شده در قرارداد را ندارد باید چند گزینه را معرفی کند و نباید خودروی جایگزینی به خریدار تحمیل شود و این انتخاب حداقل حق خریدار است.

* باید نگاه مصرفی از بازار خودرو برداشته شود

البته در نگاه به بازار خودرو در کشور باید به این موضوع هم توجه داشت که خرید خودرو در کشور ما به‌ عنوان یک سرمایه‌گذاری پرریسک مطرح است. با توجه به تفاوت قیمت ارز، برخی افراد خود را برنده این خریدها می‌دانند. خودروهای تولیدی ایران‌خودرو و سایپا که با قیمت‌گذاری سرکوب‌شده به بازار عرضه می‌شوند و از طریق سیستم قرعه‌کشی به فروش می‌رسند، گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند، همچنین خودروسازی بهمن به دلیل تفاوت قیمت با بازار برای سرمایه‌گذاری جذاب است. با این حال، خرید و نگهداری بسیاری از خودروهای دیگر به دلیل هزینه‌های بالای نگهداری، اقتصادی نیست.

در پایان باید گفت: خودرو در سراسر دنیا به عنوان کالایی مصرفی عرضه می‌شود و افزایش عرضه به هر شکل چه به صورت تولید داخلی و چه واردات و مونتاژ در داخل کشور موجب تغییر رویکرد این بازار از حالت سرمایه‌گذاری به مصرفی خواهد شد.