حامد سرلکی: تصویر هجوم شهروندان افغانستانی برای خروج از کشور خود و پرونده نیمه‌باز چرایی حضور و خروج نیروهای آمریکایی از این کشور شبیه یک داستان ادامه‌دار و البته با انتهایی باز شده است(!) به نوعی سیل جمعیتی افغان‌ها در کشور همسایه خود، برای ایرانیان (چه در بخش سیاست‌گذاران و چه در توده‌ جامعه) در همان بدو امر یک  «چه باید کرد؟» بزرگ را ایجاد کرد. شاید وضعیت مشابه شرایط فعلی به آغاز تجاوز نیروهای ائتلاف غرب به افغاستان بازمی‌گردد که موج نخستین و البته قابل‌توجهی را به سمت مرزهای غربی این کشور روانه کرد. بسیاری از نسل‌های امروز اتباع قانونی افغان در ایران حاصل کوچ والدین‌شان در برهه زمانی مذکور هستند اما این‌ بار با حضور طالبان در قدرت، داستان کمی متفاوت‌تر بوده و سیل جمعیت بدون ضابطه و غیرقانونی در کشور (بویژه در برخی مناطق خاص) به یک مشکل امنیتی، اجتماعی و حتی اقتصادی تبدیل شده است.  به طور قطع ریشه بسیاری از مشکلات کارکردی در قبال ورود و حتی اخراج اتباع بیگانه افغانستانی از ایران، نامشخص بودن قوانین مهاجرتی کشور است. حال آنکه تنها در یک نمونه کوچک، تعلل در تصویب تاسیس «سازمان ملی مهاجرت» با فرصت‌سوزی‌های مکرر تا امروز ادامه داشته است؛ موضوعی که از اواخر دولت دوازدهم آغاز شد و تا امروز نیز به طول انجامیده است؛ مساله‌ای که بر اساس متن بارگذاری‌شده در تارنمای مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به «لغو قانون تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی (ماده ۴۱)، تأکید مجدد بر سیاست بازگشت (ماده ۱۷) و مجرم‌انگاری ایرانیانی که برای اتباع خارجی خانه و ماشین و اموال منقول و غیرمنقول می‌خرند و مجر‌م‌انگاری مهاجران در وضعیت‌های مختلف از مواد قانون مطرح‌شده در مجلس شورای اسلامی»1 انجامید. اما این تمام ماجرا نیست، شاید در وهله اول مساله ازدواج یا موالید اتباع بیگانه در کشور با تلاش هرچند دیرهنگام دولت‌ها و مجالس وقت تا حدودی مرتفع شده است اما اساسا در جنبه‌های بازدارندگی و تقویت امنیت مرزهای شرق کشور یا نحوه شناسایی و برخورد با اتباع بیگانه، دستورالعمل، قانون و آیین‌نامه جامعی وجود ندارد. 

با این حال با اعلام رسمی وزیر کشور، اولویت اصلی این وزارتخانه سازماندهی اتباع و اخراج مهاجران افغانستانی غیرقانونی از کشور است.