گروه سیاسی: ماهواره تحقیقاتی «چمران - ۱» صبح دیروز توسط «ماهواره‌بر قائم ۱۰۰» پرتاب شد و با موفقیت در مدار ۵۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت و پیش از آنکه نخستین سیگنال خود را ارسال کند، خبر پرتاب آن به سرعت بازتاب‌های بسیاری در رسانه‌های جهان یافت. 

به گزارش «وطن امروز»، ماهواره «چمران-1» که توسط گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران (صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش‌بنیان طراحی و ساخته شده است، با حدود 60 کیلوگرم وزن، 10 کیلوگرم از ماهواره ثریا که دی سال گذشته به فضا پرتاب شده بود، سنگین‌تر است و حالا آنطور که سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه اعلام کرده است، با موفقیت توسط ماهواره‌بر قائم 100 در مدار 550 کیلومتری قرار گرفته است. حاجی‌زاده که پس از پرتاب موفق ماهواره «چمران- ۱» در جمع خانواده شهدا و دانشجویان و اساتید حضور یافته بود، در این باره گفت: ماهواره «چمران - ۱» با ماهواره‌بر قائم در مدار ۵۵۰ کیلومتری تزریق شد و با پرتابگر سه مرحله‌ای در مدار قرار گرفت. وی افزود: این ماهواره با سرعت 7.5 کیلومتر بر ثانیه در مدار قرار گرفت. بنابر آنچه اعلام شده است، مأموریت اصلی ماهواره «چمران-1» تست سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در ارتفاع و فاز است، همچنین ارزیابی زیرسامانه پیشرانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه‌های ناوبری و کنترل وضعیت نیز از ماموریت‌های فرعی این ماهواره به شمار می‌رود.

* ویژگی‌های ماهواربر« قائم – 100»

ماهواره‌بر «قائم-100» یکی از جدیدترین دستاوردهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه فضایی به شمار می‌رود که ۱۴ آبان 1400 با پرتاب زیرمداری رسماً رونمایی شد و تاکنون چند پرتاب داشته است. «قائم-100» یک ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای سوخت جامد است که می‌تواند ماهواره‌هایی با وزن 80 کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری سطح زمین قرار دهد. لذا پرتاب ماهواره 60 کیلوگرمی «چمران-1» کاملا متناسب با توان این ماهواره‌بر است و چنانکه دیروز در عمل شاهد بودیم، توانست این ماهواره را با موفقیت در مدار 550 کیلومتری قرار دهد. در زمان رونمایی و آزمایش «قائم-100» اعلام شد این ماهواره‌بر از موتورهای «رافع»، «سلمان» و یک موتور سوخت جامد دیگر برای مراحل اول، دوم و سوم خود بهره می‌برد؛ پیشران‌های این ماهواره‌بر در مرحله اول، پیشران سوخت جامد رافع با بدنه کامپوزیتی سبک با قابلیت رانش 68ton مجهز به سامانه کنترل بردار رانش از نوع نازل متحرک، در مرحله دوم دارای پیشران سوخت جامد الیاف‌کربن سلمان با زمان کارکرد حدود 60 ثانیه و مرحله سوم دارای موتور سوخت جامد با هدف رسیدن به سرعت مداری جهت تزریق ماهواره است. «قائم-100» با وزن 18.8 تن و طول 14.6 متر نخستین ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای سوخت جامد ساخت کشور است که توسط سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوافضای سپاه ساخته شده است. پرتابگر ماهواره‌بر «قائم-100» نیز از پرتابگرهای سیار است که در هر نقطه امکان استقرار دارد. اما پرتاب ماهواره «چمران-1»، نخستین هنرنمایی «قائم-100» نیست؛30 دی 1402 نیز «قائم-100» توانسته بود ماهواره ثریا را که جرم تقریبی آن 50 کیلوگرم است، طی 11 دقیقه با سرعت 7478 متر بر ثانیه بر مدار 750 کیلومتری زمین بنشاند. پرتاب ماهواره ثریا جمهوری اسلامی ایران را به این موفقیت رساند که توانست ماهواره‌های خود را به مدار ۷۵۰ کیلومتری تزریق کند.

* تاریخچه پرتاب ماهواره در ایران

اما مروری بر تاریخچه پرتاب ماهواره در ایران ما را به اواخر دهه 70 می‌رساند. خبر تولید نخستین ماهواره‌بر ساخته‌ شده در ایران به اواخر سال 1377 باز می‌گردد. هرچند در آن زمان بهره‌برداری از ماهواره‌برهای ساخت ایران به دلیل تأخیر در فرآیند توسعه پیشران موشک به تعویق افتاد اما اعلام شد ماهواره‌بر با سوخت جامد بستر حمل ماهواره‌های ایرانی به فضا خواهد شد. در سال‌های 1383 و 1384 نیز وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بارها آمادگی خود برای پرتاب ماهواره به فضا را اعلام کرد اما تا سال 1387 در این خصوص تقریباً در برنامه‌های فضایی ایران چیزی دیده نمی‌شد. ماهواره‌بر سفیر که نخستین موشک ماهواره‌بر ساخت ایران بود توانست ماهواره امید را بهمن ۱۳۸۷ در مدار نزدیک زمین (مدار ۲۴۵ کیلومتری) قرار دهد. با ساخت این موشک ایران به نهمین کشور جهان با توانمندی ارسال ماهواره به فضا تبدیل شد. پس از آن ایران نسل دوم ماهواره‌بر سفیر را با نام «سفیر-2» تولید کرد که دومرحله‌ای است و در هر مرحله آن از موتورهای جداگانه استفاده می‌کند. طول آن حدود ۲۲ متر، قطر آن 1.25 متر و وزن آن بالغ بر ۲۶ تن است و قادر است در کمترین ارتفاع به مدار ۲۵۰ کیلومتری و در ارتفاع اوج به حدود ۵۰۰ کیلومتری برسد. بعد از چند پرتاب موفق توسط ماهواره‌بر سفیر، ماهواره‌بر جدید و سنگین‌تر ایران به نام سیمرغ وارد مدار شد. این ماهواره‌بر چند مرحله‌ای ساخت سازمان هوافضای وزارت دفاع است که در روز ملی فناوری فضایی در سال ۱۳۸۸ رونمایی شد. این ماهواره‌بر می‌تواند محموله‌ای به وزن حداکثر ۲۵۰ کیلوگرم را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار دهد. موتور ماهواره‌بر سیمرغ از ترکیب ۴ موتور ۳۲ تنی ماهواره‌بر سفیر تشکیل شده که با کلاستر شدن این ۴ موتور، نیروی پیش‌برنده ایجادشده به میزان ۱۲۸ تن افزایش ‌یافت. ماهواره‌بر سیمرغ از پایگاه فضایی امام خمینی به فضا پرتاب ‌شد. همچنین ماهواره‌بر قاصد نخستین ماهواره‌بر  سه‌مرحله‌ای ساخت ایران با پیشران کامپوزیتی الیاف کربن است که این نوع پیشران موجب کاهش شدید وزن حامل نسبت به حامل‌های فلزی شده است. این پرتابگر در مرحله اول خود از سوخت مایع و در دو مرحله دیگر نیز از سوخت جامد بهره می‌برد. ماهواره‌بر قاصد یک ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای ساخت صنایع هوافضای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران است که در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ ماهواره «نور-۱» را در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین و سپس در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ ماهواره «نور-٢» را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین و در نهایت ماهواره نور-٣ را در تاریخ ۵ مهر ۱۴۰٢ در مدار ۴۵۰ کیلومتری قرار داد.

«ذوالجناح» نیز از دیگر ماهواره‌برهای ساخت ایران است که نخستین تصاویر و اطلاعات مربوط به این ماهواره‌بر نسل جدید کشورمان در بهمن‌ سال ۱۳۹۹ منتشر شد. گفته می‌شود ذوالجناح می‌تواند یک ماهواره ۲۲۰ کیلویی یا منظومه ماهواره‌ای متشکل از 10 ماهواره سبک‌تر ۲۰ کیلویی را در مدار نزدیک زمین قرار دهد. از قابلیت‌های قابل توجه ذوالجناح حمل در جاده، حمل با تی‌ای‌ال‌های موشکی و نیاز به زمان کم برای سوخت‌گیری نام برده شده است.

«سریر» و «سروش» هم از دیگر اعضای باشگاه ماهواره‌برهای ایرانی هستند که گویا می‌توانند به مدار 36 هزار کیلومتری نیز برسند!

* 4 تا 6 پرتاب دیگر داریم!

پس از اعلام خبر پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره «چمران-1»، رئیس سازمان فضایی ایران خبر از پرتاب‌های دیگر در سال جاری داد و گفت: ما امسال بین ۵ تا ۷ پرتاب را پیش‌بینی کرده‌ایم که نخستین پرتاب آن امروز انجام شد و تا پایان سال حداقل ۴ تا ۶ پرتاب دیگر نیز داریم که بعضی از این پرتاب‌ها عملیاتی و بعضی نیز تحقیقاتی و آزمایشگاهی هستند.

حسن سالاریه همچنین درباره جزئیات پرتاب ماهواره «چمران-1» گفت: ماهواره «چمران-1» که توسط ماهواره‌بر «قائم-100» ساخت هوافضای سپاه پرتاب شد و در مدار 550 کیلومتری قرار گرفت، یک ماهواره تحقیقاتی است که توسط مجموعه صاایران وزارت دفاع به‌همراه مجموعه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان ساخته شده است. وی افزود: این ماهواره یک ماهواره تحقیقاتی برای تست عملکرد زیرسیستم‌های ماهواره، کنترل ماهواره در زمینه اصلاح مداری و تغییر مدار است. یکی از مهم‌ترین گام‌هایی که کشور باید برای رسیدن به منظومه‌های ماهواره‌ای بردارد بحث امکان مانور مداری با تغییر فاز ماهواره در مدار است، همچنین تغییر شیب مداری که هر دو از اقدامات مهمی است که برای این منظور استفاده می‌شود.

* بازتاب پرتاب «چمران-۱» در رسانه‌های جهان

پرتاب ماهواره تحقیقاتی «چمران-۱» توسط ایران، در بسیاری از رسانه‌های خارجی انعکاس یافت. در همین خصوص بلومبرگ نوشت: شبکه تلویزیونی دولتی جمهوری اسلامی ایران گزارش داد که این کشور روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی ساخت داخل را به فضا پرتاب کرده است.

رویترز هم گزارش داد: ایران دومین ماهواره را در سال جاری میلادی به مدار زمین فرستاد. در ماه ژانویه، رسانه‌های ایران گزارش دادند ماهواره «ثریا» به مدار ۷۵۰ کیلومتری پرتاب شد.