گروه اقتصادی: در سال‌های اخیر، توجه به بازارهای نوظهور بویژه قاره آفریقا به عنوان یکی از فرصت‌های اقتصادی مهم برای کشورها زیاد شده است. در دهه‌های اخیر آفریقا با منابع طبیعی غنی، جمعیت جوان و رو به‌ رشد و نیازهای متنوع، به یکی از مقاصد جذاب برای سرمایه‌گذاری و تجارت تبدیل شده است. ایران نیز به عنوان یک کشور با ظرفیت‌های بالا در حوزه‌های مختلف اقتصادی، می‌تواند از این بازار بهره‌برداری کند.

1- منابع طبیعی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری

آفریقا یکی از غنی‌ترین قاره‌ها از نظر منابع طبیعی است. از معادن طلا و الماس گرفته تا نفت و گاز، این قاره دارای منابعی است که می‌تواند به توسعه اقتصادی ایران کمک کند. شرکت‌های ایرانی می‌توانند با سرمایه‌گذاری در صنایع استخراجی و معدنی، به بهره‌برداری از این منابع و در عین حال انتقال فناوری و دانش فنی خود به کشورهای آفریقایی بپردازند.

2- بازار مصرف جوان

جمعیت جوان و در حال رشد آفریقا، بویژه در کشورهای جنوب صحرای بزرگ، به عنوان یک بازار مصرفی بالقوه بسیار مهم است. این جمعیت به سرعت در حال افزایش است و نیاز به کالاها و خدمات مختلفی دارد. ایران می‌تواند با صادرات کالاهای خود، از جمله محصولات غذایی، دارویی و صنعتی، به این بازار دست یابد و سهم خود را در تجارت با قاره آفریقا افزایش دهد.

3- تنوع اقتصادی و فرصت‌های تجاری

آفریقا دارای تنوع اقتصادی بالایی است و کشورهای مختلف این قاره در زمینه‌های مختلف مانند کشاورزی، فناوری و صنعت دارای پتانسیل‌های ویژه‌ای هستند. این تنوع به ایران این امکان را می‌دهد که با توجه به نیازهای مختلف بازار، محصولات و خدمات خود را به طور خاص ارائه دهد، همچنین همکاری‌های مشترک در زمینه‌های علمی و تحقیقاتی می‌تواند به توسعه فناوری و نوآوری در 2 طرف منجر شود.

4- تقویت روابط دیپلماتیک و اقتصادی

توسعه روابط اقتصادی با کشورهای آفریقایی می‌تواند به تقویت روابط دیپلماتیک ایران با این کشورها کمک کند. این روابط می‌تواند در زمینه‌های مختلفی مانند امنیت، فرهنگ و آموزش‌و‌پرورش گسترش یابد، همچنین با انعقاد توافق‌های تجاری

 و اقتصادی، ایران می‌تواند به بازارهای جدید و متنوع‌تری دست یابد و از تنش‌های موجود در بازارهای سنتی خود بکاهد.

۵ - پتانسیل‌های همکاری در زمینه انرژی

آفریقا به عنوان یک صادرکننده بزرگ انرژی بویژه نفت و گاز می‌تواند شریک مناسبی برای ایران در این حوزه باشد. همکاری در زمینه انرژی می‌تواند شامل توسعه پروژه‌های مشترک، انتقال فناوری، و آموزش نیروهای متخصص باشد، همچنین ایران می‌تواند به کشورهای آفریقایی در زمینه توسعه زیرساخت‌های انرژی کمک کند.

* آفریقا را باید به چشم یک فرصت دید

با توجه به نظرات کارشناسان، ظرفیت بالقوه صادرات ایران به قاره آفریقا حدود ۵۰ میلیارد دلار تخمین ‌زده می‌شود. این رقم نشان‌دهنده فرصت‌های فراوانی است که در زمینه‌های مختلف، بویژه غذا، دارو، محصولات کشاورزی و ساختمانی، برای صادرکنندگان ایرانی فراهم است. بازارهای در حال رشد آفریقا می‌توانند به مقصدی کلیدی برای صادرات ایران تبدیل شوند اما موانع موجود، بهره‌برداری از این‌ ظرفیت‌ها را دشوار کرده است. لذا با توجه به فرصت‌ها و پتانسیل‌های موجود در قاره آفریقا، ایران باید به‌طور جدی به توسعه روابط اقتصادی خود با این کشورها توجه کند.

 این روابط نه تنها می‌تواند به افزایش صادرات و سرمایه‌گذاری‌های ایرانی منجر شود، بلکه به تحکیم موقعیت ایران در نظام بین‌الملل و کاهش وابستگی به بازارهای سنتی نیز کمک خواهد کرد، همچنین بهره‌برداری از بازار آفریقا می‌تواند به رشد اقتصادی پایدار و توسعه کشور کمک کند.

* فقدان خطوط کشتیرانی مستقیم میان ایران و قاره آفریقا سنگ اول گسترش ارتباطات تجاری

یکی از چالش‌های اصلی در صادرات به آفریقا، نبود خطوط کشتیرانی مستقیم میان ایران و این قاره است. این مساله موجب می‌شود صادرکنندگان ایرانی برای ارسال کالاهای خود ابتدا به بنادر ترکیه مراجعه کنند و سپس از آنجا به آفریقا صادرات داشته باشند. این فرایند نه تنها زمانبر است، بلکه هزینه‌های اضافی نیز بر صادرکنندگان تحمیل می‌کند که می‌تواند بر رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در بازارهای آفریقایی تأثیر منفی بگذارد.

به طور متوسط، هزینه صادرات هر کانتینر به آفریقا حدود ۶۰۰۰ دلار است که از این مبلغ، ۱۰۰۰ دلار به هزینه انتقال کالا به بنادر ترکیه اختصاص می‌یابد. این هزینه اضافی، بار مالی بیشتری بر دوش صادرکنندگان می‌گذارد و موجب می‌شود کالاهای ایرانی در مقایسه با رقبای بین‌المللی با قیمت‌های بالاتری به دست مصرف‌کنندگان آفریقایی برسد.

* چرا ایران کشتیرانی مستقیم به آفریقا ندارد؟

نقش شرکت‌های کشتیرانی در این میان بسیار مهم است. بهبود زیرساخت‌های کشتیرانی و ایجاد خطوط کشتیرانی مستقیم می‌تواند به طور چشمگیری هزینه‌ها را کاهش و سرعت انتقال کالاها را افزایش دهد. با راه‌اندازی این خطوط، صادرکنندگان ایرانی قادر خواهند بود کالاهای خود را به طور مستقیم به بازارهای آفریقا صادر کنند که این امر به افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی کمک خواهد کرد.

* تقویت بازاریابی و ارائه یارانه حمل‌ونقل

افزایش همکاری میان دولت و بخش خصوصی در این زمینه می‌تواند تحولات قابل توجهی در توسعه صادرات به آفریقا ایجاد کند. با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشتیرانی و حمایت از صادرکنندگان، می‌توان گام‌های مؤثری جهت بهره‌برداری از ظرفیت‌های اقتصادی این قاره برداشت و نقش ایران را در بازارهای جهانی تقویت کرد، همچنین با توجه به شرایط تحریمی، نیاز به افزایش صادرات و به تبع آن درآمدهای ارزی بیش از پیش احساس می‌شود.

با توجه به این نیازها، دولت می‌تواند با ارائه سوبسید و تخفیف در کرایه‌های حمل‌ونقل، ورود صادرکنندگان به این حوزه را تشویق کند. همچنین با بهره‌گیری از ظرفیت سازمان توسعه تجارت، می‌توان یک برنامه راهبردی مشخص برای بازاریابی و معرفی ظرفیت‌ها به تولیدکنندگان و بازرگانان تدوین کرد.

* ضرورت جبران عقب‌ماندگی در رقابت با بازارهای آفریقا

برای بهره‌برداری کامل از ظرفیت ۵۰ میلیارد دلاری صادرات به آفریقا، ضروری است به مشکلات اساسی موجود رسیدگی شود. با تقویت زیرساخت‌های کشتیرانی و کاهش هزینه‌های جانبی، امکان تسهیل صادرات به این قاره و تسریع در توسعه روابط تجاری با آفریقا فراهم خواهد شد.

در پایان باید متذکر شد مقامات و مسؤولان ارشد کشور بارها بر اهمیت توسعه روابط با آفریقا تأکید کرده‌اند اما تاکنون به این موضوع به اندازه کافی توجه نشده است، بنابراین در پی بی‌توجهی به این حوزه در سال‌های اخیر، نیاز به اقداماتی جدی از سوی دولت چهاردهم و وزارت صمت احساس می‌شود، چراکه هم‌اکنون کشورهایی نظیر ترکیه و چین در حال رقابت جدی برای کسب سهم بیشتر از بازارهای آفریقا هستند.