گروه اقتصادی: مالیات بر عایدی سرمایه (CGT) در ۱۹۰ کشور به عنوان یک پایه مالیاتی شناخته می‌شود که بر مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش دارایی‌ها وضع می‌شود. این مالیات بویژه روی دارایی‌هایی مانند طلا، مسکن و خودرو تأثیرگذار است. در چارچوب جدید مالیات بر عایدی سرمایه، یک دوره ۳ ساله برای تنفس در نظر گرفته شده که پس از تصویب قانون آغاز می‌شود. همچنین در طرح اصلاح قانون نظام مالیاتی، سلبریتی‌ها و جاهایی که معافیت غیرضروری داشته‌اند، دیگر این مشوق را دریافت نمی‌کنند.

* جزئیات مالیات بر عایدی سرمایه

محاسبه مالیات بر اساس ارزش دارایی‌ها انجام می‌شود. برای مثال، اگر یک خانه به قیمت ۵ میلیارد تومان خریداری و به قیمت ۶ میلیارد تومان فروخته شود، عایدی یک میلیارد تومانی حاصل می‌شود که مشمول مالیات خواهد بود. با این حال، اثرات تورم نیز باید از این میزان کسر شود. بر اساس این طرح مالیاتی، دلالان و سودجویان باید از این مالیات بترسند اما مردم عادی که به دنبال خرید خانه بهتری هستند، مشمول این مالیات نمی‌شوند. از طرف دیگر انتقال املاک به فرزندان یا خرید خودروی جدید نیز از این مالیات معاف است. حتی خرید چند دستگاه خودرو برای استفاده شخصی مشمول مالیات نخواهد بود، مگر در صورت فروش و کسب سود.

کشاورزان، شامل دامپروری، زنبورداری و... نیز از مالیات معاف هستند. طبق اصلاحیه مالیاتی، حساب‌های شخصی و تجاری سلبریتی‌ها و شرکت‌های تبلیغاتی تحت رصد است و برخی از آنها باید مالیات پرداخت ‌کنند. برای نمونه در صورتی که 100 تراکنش بالای 35 میلیون تومان ثبت شود، دیگر حساب تجاری محسوب می‌شود، مگر اینکه اسنادی ارائه شود که آن را رد کند.

طبق آمار، ۸۸ درصد مالیات کشور توسط ۵ درصد مؤدیان پرداخت می‌شود که عمدتا شامل شرکت‌های بزرگ هستند. اصلاحات در قانون مالیات‌های مستقیم به ساماندهی مالیاتی و کاهش معافیت‌ها کمک خواهد کرد تا جلوی فرارهای مالیاتی بزرگ گرفته شود.

* اندازه اقتصاد غیررسمی در ایران

اقتصاد غیررسمی در ایران حدود ۱۸ درصد تخمین ‌زده می‌شود. بسیاری از کشورها به دنبال کاهش این نوع اقتصاد از طریق ابزارهای مالیاتی هستند. مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای مختلف مانند آمریکا از بیش از ۱۰۰ سال پیش اجرایی شده و به افزایش شفافیت و کاهش اقتصاد غیررسمی کمک کرده است. در نهایت، تمام اشخاص حقوقی و حقیقی غیرایرانی که در ایران فعالیت می‌کنند، مشمول قانون مالیات‌های مستقیم خواهند بود.

* اصلاح قانون مالیات بر درآمد در دست اقدام

احمد غفارزاده، مشاور مالیاتی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: در مالیات ۲ مؤلفه پایه و نرخ را داریم. برای افزایش درآمدهای مالیاتی، دولت یا باید پایه‌های جدید تعریف کند یا نرخ‌های مالیاتی را بالا ببرند. برای نمونه اگر سقف نرخ مالیاتی الان 25 درصد در نظر گرفته شده است، در سال مالی آینده 25 درصد به طور کامل اعمال شود. در سال‌های گذشته افزایش نرخ مالیات و پایه‌های مالیاتی نداشتیم و مالیات تغییری نکرد اما سازمان امور مالیاتی به اطلاعات جدیدی دسترسی پیدا کرده است. برای نمونه اخیرا به اطلاعاتی از تراکنش‌های بانکی دسترسی یافته است که بر مبنای آن می‌تواند مالیات دریافت کند. 

غفارزاده افزود: در شرایط کنونی حساب‌های تجاری و غیرتجاری داریم. حال مؤدی مالیاتی ممکن است فعالیت‌هایی داشته باشد و درآمد خود را به حساب‌های غیرتجاری‌اش منتقل کند. به همین دلیل سازمان امور مالیاتی مصوبه‌ای را تعریف کرده که اگر در 100 تراکنش 35 میلیون تومان به بالا به حساب یک کارت واریز شود، نشان‌دهنده یک فعالیت تجاری است. پس فرد باید مالیات بدهد اما اگر صاحب حساب ثابت کند این واریز بر مبنای یک فعالیت غیرتجاری بوده، از مالیات معاف می‌شود.

* میزان پرداخت مالیات در سال 1403 تغییر نکرد

مشاور مالیاتی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم تصریح کرد: دولت نمی‌تواند نرخ مالیاتی را افزایش دهد یا پایه مالیاتی جدید ایجاد کند، چرا که به مصوبه مجلس نیاز است. در مقطع کنونی مجلس در حال بررسی اصلاح قانون مالیاتی است که بر اساس آن حذف معافیت‌های غیرضرور مطرح شده است. برای نمونه مناطق آزاد و آموزشگاه‌ها و فعالیت فرهنگی طبق ماده 139 معافیت معالیاتی دارند. معافیت‌هایی مربوط به اجاره ملک و... وجود دارد که غیرضروری است. به همین دلیل معافیت را می‌توان تغییر داد.

وی افزود: همچنین طبق ماده 139، معافیت مالیاتی برای هنرمندان و... در نظر گرفته شده است. برای نمونه اگر برای یک مجری که 10 میلیارد تومان در سال درآمد دارد معافیت در نظر گرفته شده است در بودجه سال جدید محدودیت‌هایی برای این فرد اعمال ‌می‌شود؛ برای چنین اشخاصی 4 برابر پایه معافیت مالیات در نظر گرفته می‌شود. به این معنی که 4 برابر 144 میلیون تومان معاف از مالیات هستند و مابقی درآمد هنرمند یا ورزشکار مشمول مالیات خواهد بود.

غفارزاده تصریح کرد: در لایحه اصلاح مالیاتی این موضوع در نظر گرفته شده که سرمایه‌ به بخش‌های غیرمولد نرود. از این رو سعی شده مالیات‌های خاصی برای چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در نظر گرفته شود تا سرمایه‌گذاران به سمت تولید و ارزش افزوده بروند.

* معافیت‌های مالیاتی کسب‌وکارهای نوپا

بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی نیازمند آگاهی و رعایت شرایط مشخصی است. در ادامه به برخی از راه‌های بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی اشاره می‌شود. آشنایی با قوانین و مقررات مالیاتی کشور و معافیت‌های مربوط به آن، نخستین قدم برای جلوگیری از فشار بر کسب و کارهای نوپاست. مشاوره با حسابداران و مشاوران مالیاتی می‌تواند به شفاف‌سازی وضعیت مالیاتی کمک کند. برخی معافیت‌ها بسته به میزان درآمد یا فروش کسب‌وکار تعیین می‌شود.

نگهداری دقیق از اسناد و مدارک مالی، از جمله فاکتورها و گزارش‌های درآمد، برای مستند کردن معافیت‌ها ضروری است. همچنین رعایت زمان‌بندی‌های قانونی برای ارائه اظهارنامه مالیاتی و مستندات مربوط به معافیت‌ها ضروری است.

کسب‌وکارهای نوپا با توجه به درآمد و هزینه‌ می‌توانند استراتژی‌هایی برای کاهش مالیات و بهره‌مندی از معافیت‌ها داشته باشند، چرا که برخی مشوق‌ها مانند سرمایه‌گذاری در بخش‌های خاص یا تأسیس کسب‌وکارهای نوپا واجد شرایط معافیت است.

قوانین مالیاتی ممکن است تغییر کند. کسب‌وکارها برای بهره‌مندی از معافیت‌ها، مستندات لازم را باید داشته باشند اما دیده می‌شود گاهی برخی کسب‌وکارها با راه‌اندازی شرکت‌های صوری و... درآمد شرکت اصلی را به شرکت‌های فرهنگی یا خیریه‌ای منتقل می‌کنند و از این طریق فرار مالیاتی می‌کنند. به طور قطع دولت باید جلوی این اقدامات را بگیرد.

* اقدامات لازم برای بهینه‌ترین معافیت‌های مالیاتی

با رعایت این نکات و آگاهی از قوانین، می‌توانید به بهینه‌ترین شکل از معافیت‌های مالیاتی بهره‌مند شوید. در بسیاری از کشورها مشوق‌های مالیاتی خاصی برای کسب‌وکارها وجود دارد که به آنها کمک می‌کند با هزینه‌ کمتری شروع به کار کنند و به رشد و توسعه بپردازند. برخی کشورها به کسب‌وکارهای نوپا برای چند سال اولیه فعالیت‌شان معافیت مالیاتی ارائه می‌دهند. همچنین شرکت‌ها می‌توانند برای سرمایه‌گذاری در تجهیزات و فناوری‌های جدید اعتبار مالیاتی دریافت کنند. مشوق‌هایی برای شرکت‌هایی که در زمینه تحقیق و توسعه فعالیت می‌کنند، می‌تواند شامل کاهش مالیات یا اعتبار مالیاتی باشد، همچنین برخی دولت‌ها و نهادها وام‌های با شرایط مناسب و بهره پایین برای کسب‌وکارهای نوپا ارائه می‌دهند. گاهی اوقات دولت‌ها کمک‌های مالی مستقیم به کسب‌وکارهای نوپا می‌دهند. برای نمونه تسهیلاتی برای ثبت اختراعات و علامت‌های تجاری که می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند از نوآوری‌های خود محافظت کنند.

* مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات خاصی برای کسب‌وکارها

در حال حاضر در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات خاصی برای کسب‌وکارها وجود دارد. به همین دلیل برخی کشورها از این مشوق‌ها برای جذب سرمایه‌های خارجی استفاده می‌کنند. در واقع برخی کشورها بیشتر بر معافیت‌های مالیاتی برای تقویت اقتصاد تمرکز دارند، در حالی که دیگر کشورها اعتبارهای مالیاتی یا تسهیلات بانکی ارائه می‌دهند. همچنین مدت زمانی که این مشوق‌ها در دسترس هستند متفاوت است. برخی کشورها ممکن است مشوق‌ها را برای چند سال اولیه فعالیت کسب‌وکار ارائه دهند، در حالی که دیگر کشورها ممکن است این مدت را طولانی‌تر یا کوتاه‌تر کنند. برای نمونه معافیت فعالیت تولیدی در مناطق آزاد ایران قبلا برای مدت 20 سال بود.

میزان حمایت‌های دولتی از کسب‌وکارها و حمایت از استارتاپ‌ها باید در اولویت دولت قرار بگیرد. این موضوع به فرهنگ کارآفرینی و حمایت از نوآوری کمک می‌کند. از طرف دیگر در ارزش افزوده و اشتغال‌زایی نیز موثر است.

* میزان درآمدهای مالیاتی در 6 ماهه 1403

رئیس سازمان امور مالیاتی درباره «هوشمندسازی نظام مالیاتی» و تأکید بر جایگزینی سازوکارهای سیستمی به جای سنتی اعلام کرد: دفتر حسابرسی سیستمی و ریسک و تمکین مالیاتی در سازمان امور مالیاتی تشکیل شده است. این اقدام به منظور تسهیل و تسریع خدمات مالیاتی به مؤدیان و هوشمندسازی نظام مالیاتی انجام می‌شود. اهداف و وظایف دفتر حسابرسی سیستمی ایجاد قواعد مشخص برای حسابرسی به صورت سیستمی و صدور اوراق تشخیص مالیاتی و مدیریت ریسک از طریق بازنگری و تعیین شاخص‌های ریسک در سیستم مالیاتی است. همچنین استفاده از داده‌ها برای تهیه اظهارنامه‌های پیش‌فرض و تولید اظهارنامه‌های برآوردی به صورت سیستمی  و بهبود فرآیندهای عملیاتی در سامانه‌های مالیاتی از  طریق دفتر حسابرسی سیستمی ممکن است.

سیدمحمدهادی سبحانیان همچنین اعلام کرده که برای سال ۱۴۰۲، مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی نسبت به سال قبل با یک ماه تأخیر شروع و تا نیمه مرداد تمدید شد که همین روند در سال ۱۴۰۳ نیز تکرار شد. از مجموع 8 میلیون و ۲۴ هزار و ۸۵۱ مؤدی مشمول تبصره ماده ۱۰۰، حدود ۷۲ درصد (4 میلیون و ۹۹۴ هزار و ۴۸۶ مؤدی) مالیات مقطوع صفر داشته‌اند. این تحولات نشان‌دهنده تلاش برای بهبود و هوشمندسازی نظام مالیاتی و افزایش کارایی در جمع‌آوری مالیات‌ها است. جزئیات مالیات برای اصناف از این قرار است که مالیات زیر ۲۰ میلیون تومان شامل ۸۷ درصد از صاحبان اصناف و مشاغل است که از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کرده‌اند، مالیات‌شان کمتر از ۲۰ میلیون تومان بوده است. مالیات بالای ۵۰ میلیون تومان  تنها ۵,۹ درصد از مؤدیان (معادل ۵۶۱ هزار و ۹۹۴ پرونده) مالیاتی بیشتر از ۵۰ میلیون تومان تعیین شده است.

نیمی از مالیات مقطوع از طریق تبصره ماده ۱۰۰، تنها از ۲ درصد از مؤدیان وصول شده است، همچنین حدود ۹۰ درصد از مالیات مقطوع (تقریبا ۳۳۵ هزار میلیارد ریال) از ۱۲ درصد از مؤدیان حقیقی با درآمد بالا به دست آمده است.

* بیشترین سرانه مالیات مربوط به چه صنفی است

بیشترین سرانه مالیات مربوط به داروسازان با مبلغ ۸۴ میلیون تومان، دندانپزشکان با ۷۸ میلیون تومان، بیمارستان‌ها با ۶۵ میلیون تومان و پزشکان با ۵۲ میلیون تومان در 6 ماهه نخست سال محقق شده است، همچنین کمترین سرانه مالیات نانوایان سنتی و صنعتی با مالیات ۲ میلیون تومان و خرده‌فروشان میوه و تره‌بار با مالیات ۳ میلیون تومان محقق شده است. رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی از افزایش ۴۹ درصدی درآمدهای وصولی سازمان در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داد و اعلام کرد: این میزان ۵۱۱ هزار و ۳۸۹ میلیارد تومان است که ۱۶۷ هزار میلیارد تومان بیشتر از سال گذشته است. در سال‌های اخیر، میزان مالیات پرداختی توسط نهادها و بنیادهای حاکمیتی افزایش قابل توجهی داشته و آنها در زمره مؤدیان خوش‌حساب مالیاتی قرار می‌گیرند.

در نیمه اول امسال، ۵۱۷۲ برگ مطالبه مالیات به ارزش حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان اصل مالیات و ۹ هزار میلیارد تومان جرایم متعلقه صادر شده است. این میزان از ۸۱۳۹ مؤدی مالیاتی و با انجام بیش از ۹۵۰ فقره بازرسی به دست آمده است، همچنین در جریان رسیدگی‌ها، ۳۶۶۴ برگ تشخیص و ۱۵۰۸ برگ قطعی صادر شده است. در همین حال ۱۵۹ مؤدی جدید مالیاتی شناسایی و ۶۰۰ شرکت به عنوان اشخاص فاقد اعتبار مالیاتی معرفی شدند.

با تصویب این آیین‌نامه در تیرماه امسال، مؤدیان برای نخستین بار توانستند محل خرج و مصرف مالیات‌های خود را انتخاب کنند. در واقع حدود ۳۵۰ هزار نفر از اصناف محل خرج مالیات‌های خود را انتخاب کرده‌اند. این افراد مجموعا بیش از ۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان پرداخت کرده و با این کار بیش از ۵۷ درصد اعتبار لازم برای اجرای پروژه‌های دلخواه خود را تأمین کرده‌اند.

* مشارکت مالیات‌دهنده‌ها در پروژه‌های عمومی

این اقدامات در راستای فرهنگ‌سازی پرداخت مالیات و ایجاد همدلی در پرداخت مالیات برای آبادانی کشور انجام می‌شود. این سیاست‌ها نشان‌دهنده تلاش سازمان امور مالیاتی برای افزایش شفافیت و اعتماد عمومی به نظام مالیاتی است.

رئیس کل سازمان امور مالیاتی در ادامه به جزئیات طرح «نشاندار کردن مالیات‌ها» اشاره کرد و گفت: مشارکت مالیات‌دهنده‌ها در پروژه‌های حمل‌ونقل بیشترین تعداد مشارکت‌کنندگان را به خود اختصاص داده است. تاکنون بیش از ۶۴ هزار نفر در این بخش مشارکت کرده‌اند. به عبارتی حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان، یعنی۶۰ درصد از اعتبار مورد نیاز برای پروژه‌های حمل‌ونقل را مالیاتی‌ها تأمین کرده‌اند. بعد از حمل‌ونقل، بخش‌های آموزش و پرورش، منابع آب، بهداشت و درمان، و ورزش و تفریحات نیز بیشترین استقبال را از جانب مؤدیان در طرح نشان‌دار کردن مالیات داشته‌اند.

سبحانیان تأکید کرد که مؤدیان می‌توانند با ورود به درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی در این طرح ملی مشارکت کنند. این طرح به مؤدیان این امکان را می‌دهد که محل هزینه‌کرد مالیات‌های پرداختی خود را انتخاب کنند و در نتیجه، در آبادانی کشور نقش مؤثری ایفا کنند. این اقدامات به منظور افزایش شفافیت و اعتماد عمومی به نظام مالیاتی و تشویق مشارکت در پروژه‌های اجتماعی و عمرانی کشور انجام می‌شود.