گروه اجتماعی: روز گذشته با پیدا شدن پیکر آخرین کارگر محبوس حادثه غم‌انگیز انفجار معدن زغال‌سنگ طبس در انتهای کانال C، سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور از پایان عملیات امداد و نجات در این معدن خبر داد؛ حادثه جانگدازی که مرگ 50 کارگر را در اعماق زمین رقم زد. این حادثه غمناک، نخستین داستان کارگران معدن نیست و اگر از همین امروز برای استانداردسازی و ایمنی معادن موجود در کشور راهکار فوری و عاجل اندیشیده نشود، آخرین آن هم نخواهد بود. طبق گزارش میدانی تیم اعزامی مجلس به محل حادثه مشخص شده این معدن فاقد هر نوع سنسور هشداردهنده و مانیتورینگ برای آگاهی‌بخشی از وجود گاز متان بوده و همین مساله باعث شده ۵۰ کارگر بینوا قربانی سهل‌انگاری کارفرمایانی ‌شوند که فقط به فکر سودآوری هستند. آخرین شب تابستان امسال معدن زغال‌سنگ طبس در پی نشت گاز متان منفجر شد. این حادثه در حالی رخ داد که ۶۹ کارگر برای کسب روزی حلال در اعماق زمین مشغول کار بودند. داستان از همان ابتدا روشن بود؛ نبود سیستم استاندارد برای استخراج به‌موقع گاز متان و اخطار به موقع به کارگران که همواره و در همه جای دنیا در معادن زغال‌سنگ به کار گرفته می‌شود تا از وقوع انفجار جلوگیری کند، عامل آن بود. در این حادثه دلخراش که از ساعات اولیه روز یکم مهرماه هموطنان را در شوک فرو برد، در نهایت 50 کارگر جان خود را از دست دادند و خانواده‌های بسیاری داغدار شدند؛ آن هم کارگرانی که همیشه از مشکلات و رنج‌های کار خود در همین معدن سخن گفته بودند. عملیات امداد و نجات کارگران محبوس در مدتی که ۲ تونل آن به دلیل انفجار ریزش کرده بود، کار آسانی نبود به طوری که حتی ساعت‌ها پس از وقوع انفجار در تونل، نشت گاز متان ادامه داشت و کار امدادرسانی را هم دچار وقفه کرد. با انتشار اخبار اولیه از وقوع حادثه، مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور به وزرای کشور، صمت، بهداشت و استاندار خراسان جنوبی دستور رسیدگی و بررسی ابعاد حادثه در معدن زغال‌سنگ را صادر کرد و خواستار بسیج همه امکانات برای تسریع در پیگیری وضعیت مصدومان حادثه شد. پس از آن روسای سازمان مدیریت بحران کشور و رئیس جمعیت هلال‌احمر به سرعت خود را به طبس رساندند تا از نزدیک بر روند امدادرسانی و نجات مصدومان نظارت داشته باشند؛ وزیر بهداشت نیز به اورژانس کشور و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دستورات لازم را برای امدادرسانی صادر کرد و وزرای کشور و صنعت، معدن و تجارت نیز خود را به خراسان جنوبی رساندند، به طوری که نخستین جلسه مدیریت بحران ساعاتی پس از وقوع حادثه در محل معدن زغال‌سنگ طبس برگزار شد. حادثه به قدری جانسوز بود که ۳ روز عزای عمومی در خراسان جنوبی اعلام شد و رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی ضمن تسلیت به خانواده‌های داغدار، بر لزوم بیشترین تلاش برای امدادرسانی به کارگران تاکید کردند. در همین ارتباط مجلس شورای اسلامی نیز هیات ویژه‌ای را برای پیگیری حادثه عازم منطقه کرد و رئیس قوه‌قضائیه نیز بر رسیدگی به موضوع و برخورد با عوامل و عناصر، قصورها یا تقصیرهای احتمالی تاکید کرد و گفت باید با آسیب‌شناسی، تمهید و تدبیر از وقوع اتفاقات مشابه جلوگیری شود. شاید در ساعات اولیه و روز نخست حادثه کسی نمی‌دانست امدادرسانی به مصدومان و تلاش برای خارج کردن کارگران محبوس چه زمانی به پایان می‌رسد. اعداد مربوط به آمار محبوسان و مصدومان روشن بود اما کسی خبر نداشت آیا محبوسان جزو جان‌باختگان حادثه خواهند بود یا نه؛ موضوعی که در نهایت با پایان یافتن عملیات امداد و نجات در بامداد روز چهارم مهرماه و پس از حدود ۸۰ ساعت تلاش امدادگران نهایی شد.

در ابتدای عملیات امدادی توسط تیم‌های تخصصی سلامت، ایمنی و محیط‌ زیست معدن (HSE)، در وهله نخست تعداد ۱۳ کارگر که جان خود را از دست داده بودند به بیرون منتقل شدند و با ادامه عملیات، این تعداد به ۳۰ فوتی و ۱۷ مصدوم در بلوک نخست رسید.

عملیات امدادی بلوک دوم نیز عصر یکشنبه یکم مهر در دستور کار قرار گرفت و مرحله به مرحله با تخلیه گاز پیش رفت و تا پایان شب تعداد فوتی‌های با اعلام رسمی پزشکی قانونی به ۳۱ نفر رسید. با توجه به غلظت گاز در تونل‌ها که موجب انفجار در عمق ۲۵۰ متری به صورت ارتفاعی و ۷۰۰ متری به صورت مورب در معدن شده بود، عملیات امدادی همچنان در حال انجام بود و مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی صبح دوشنبه دوم مهر اعلام کرد تعداد فوتی‌ها به ۳۵ نفر رسیده است. متخصصان HSE معدن موفق شدند در مجموع پیکر بی‌جان ۴۰ کارگر را تا شامگاه سه‌شنبه سوم مهر به بیرون تونل منتقل کنند و از شامگاه دیروز با سرعت گرفتن عملیات پیکر همه محبوسان به بیرون منتقل شد و تعداد جان‌باختگان در معدن طبس به ۴۹ نفر رسید. در این عملیات نجات ۱۶ نفر از کارگران که مصدوم شده بودند، از معدن خارج و برای درمان به بیمارستان سیدمصطفی خمینی طبس منتقل شدند که از این تعداد ۶ نفر بعد از اتمام درمان از بیمارستان ترخیص شدند، ۲ نفر شرایط نامطلوبی دارند و تحت مراقبت ویژه هستند، که متاسفانه یکی از این کارگران دیروز بر اثر مرگ مغزی جان به جان آفرین تسلیم کرد تا آمار جان‌باختگان این حادثه پس از خروج پیکر 49 کارگر از عمق معدن به 50 نفر برسد. این کارگر مصدوم معدن پس از مرگ مغزی برای اهدای عضو به بیماران نیازمند به بیمارستانی در یزد منتقل شد تا پس از مرگ نیز ناجی زندگی بیماران نیازمند شود. «میثم معینی» تقریبا ۲ روز در بیمارستان بستری بود اما در حال او بهبودی حاصل نشد و در نهایت با انتقال وی به بیمارستانی در یزد، اعضای بدن این کارگر قربانی حادثه، با رضایت خانواده به واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی اهدا می‌شود. این شاید نخستین حادثه و آخرین حادثه مرگ کارگران معدن در اعماق زمین نباشد، چرا که 7 سال پیش بود که ۴۳ کارگر معدن زغال‌سنگ یورت در استان گلستان با حادثه‌ای مشابه به دلیل انفجار ناشی از انتشار گاز متان گرفتار شدند و جنازه‌های آنها از زیر آوار معدن بیرون کشیده شد. نگاهی گذرا به حوادث معدن در گذشته نیز این نکته را تایید می‌کند که همواره حادثه در کمین معدن است و مشکلاتی چون کافی نبودن سیستم تهویه مناسب، نبود مسیرهای کمکی برای کمک به تهویه تونل، ارائه ندادن آموزش‌های لازم به کارگران، مجهز نبودن لکوموتیوها به تجهیزات رادیاتور اگزوز و نبود تشکیلات امداد و نجات و مدیریت بحران، منجر به حادثه شده و جان کارگران را گرفته است. در این حادثه نیز اگر چه پرونده عملیات امداد و نجات با پیدا کردن پیکر همه جان‌باختگان بسته شد اما اگر متولیان حوزه معدن چاره‌جویی نکنند، باز هم حادثه در کمین کارگران خواهد بود. از منظر سازمان‌های امدادی که در زمان بروز حوادث درگیر عملیات نجات می‌شوند، یکی از مهم‌ترین دلایل تکرار این حوادث، ضعف جدی در نظارت و اجرای قوانین کار و ایمنی در معادن است و با وجود اینکه قوانین و مقررات ایمنی کارگران وجود دارد، اجرای دقیق و کارآمد این قوانین در بسیاری از معادن به دلیل نبود نظارت دقیق و سیستماتیک، ناکارآمد بوده است. از دیگر مشکلات عمده، آموزش ندادن کارگران و سرپرستان درباره مسائل ایمنی کار به شکل مناسب است به طوری که بسیاری از کارگران معادن به دلیل همین آموزش ندیدن ساده در معرض خطرات جدی قرار دارند، در حالی که بدون آموزش‌های منظم و کارآمد، امکان کاهش حوادث به حداقل نمی‌رسد. کارفرمایان اغلب به دلیل هزینه‌های بالای تجهیز معادن به امکانات ایمنی پیشرفته و رعایت استانداردهای ایمنی، از انجام تعهدات خود سر باز می‌زنند. این مساله بویژه در معادنی که بخش خصوصی اداره آن را بر عهده دارد بیشتر دیده می‌شود. نبود تعهد کارفرمایان به مسائل ایمنی یکی از علل عمده‌ وقوع این حوادث است، همچنین بسیاری از معادن ایران با فناوری‌های قدیمی و ناکارآمد فعالیت می‌کنند و سرمایه‌گذاری کافی در بهبود زیرساخت‌ها و تجهیزات ایمنی انجام نمی‌شود و از سوی دیگر نیز تجهیزات نامناسب و فرسوده، ایمنی کارگران را بشدت تهدید می‌کند و زمینه‌ساز وقوع حوادث ناگوار می‌شود.
    معدن زغال سنگ طبس هیچ ایمنی‌ای نداشته است