کد خبر: 292513تاریخ: 1403/7/7 00:00
«وطن امروز» از موضوع کم‌فروشی و گران‌فروشی خبازان با وجود افزایش قیمت نان گزارش می‌دهد
نان در تنور گرانی
گروه اقتصادی: نان یکی از مهم‌ترین مواد غذایی در سبد خانوار ایرانی است و نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی کشور دارد و رسیدن ارزان آن به سفره مردم می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر اعتماد به حاکمیت داشته باشد. حال آنکه با وجود افزایش قیمت نان در هفته‌های اخیر نه‌تنها تخلفات خبازان کم نشده، بلکه این روزها گران‌فروشی و کم‌فروشی نان دوباره به صدر اخبار برگشته است. قاچاق آرد، فروش نان به دامداری‌ها و صنعتی‌پزان و شیرینی‌فروشان، گران‌فروشی و کم‌فروشی از جمله تخلفاتی است که طی سال‌های اخیر همواره موجب شده نانوایی‌ها در صدر نارضایتی و شکایات بسیاری از مردم و مسؤولان باشند. حتی طرح تجهیز نانوایی‌ها به کارتخوان هوشمند که قرار بود این تخلفات را پایان دهد، اجرا شد ولی تخلفات در این حوزه به صفر نرسید. مشاهدات میدانی نشان از این دارد که تقریبا بیشتر این تخلفات در سایه عدم نظارت مستمر با وجود افزایش قیمت هنوز در بسیاری از نانوایی‌ها اتفاق می‌افتد. لذا توجه به نان به عنوان یک ماده غذایی اساسی و تلاش برای بهبود کیفیت و افزایش بهره‌وری آن، می‌تواند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی و سلامت جامعه ایفا کند.
***
اهمیت نان در سبد خانوار
نان به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن، جایگاه ویژه‌ای در تغذیه مردم ایران دارد. بر اساس آمار، در ۴۳ درصد خانوارهای شهری و ۵۶ درصد خانوارهای روستایی نان منبع غذایی اول خانوارها را تشکیل می‌دهد، زیرا این ماده غذایی به دلیل قیمت مناسب و دسترسی آسان، بخش عمده‌ای از کالری روزانه افراد را تأمین می‌کند.
* نقش نان در امنیت غذایی
امنیت غذایی به معنای دسترسی همه افراد به غذای کافی، سالم و مغذی برای داشتن زندگی فعال و سالم است. نان به عنوان یک ماده غذایی اساسی، نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی ایفا می‌کند. تولید نان باکیفیت و بهبود روش‌های تولید آن می‌تواند به کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری کمک کند. همچنین توجه به کیفیت نان و استفاده از آرد مناسب می‌تواند به بهبود سلامت عمومی جامعه کمک کند.
***
موضوع نان و بحث اعتماد به حاکمیت
رسیدن نان ارزان به سفره مردم می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر اعتماد به حاکمیت و دولت داشته باشد.
۱- تأمین نیازهای اساسی
نان به عنوان یکی از نیازهای اساسی مردم، نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی دارد. وقتی دولت بتواند نان را با قیمت مناسب و کیفیت بالا در اختیار مردم قرار دهد، نشان‌دهنده توجه و تلاش حاکمیت برای تأمین نیازهای اولیه جامعه است.
۲- کاهش فشار اقتصادی
در شرایط اقتصادی دشوار، دسترسی به نان ارزان می‌تواند به کاهش فشار اقتصادی بر خانوارها کمک کند. این امر می‌تواند باعث افزایش رضایت عمومی و اعتماد به سیاست‌های اقتصادی دولت شود.
۳- عرضه نان باکیفیت و ارزان نشان‌دهنده کارآمدی و عدالت اجتماعی در حاکمیت است
توزیع عادلانه نان و دسترسی همه اقشار جامعه به این ماده غذایی اساسی، نشان‌دهنده کارآمدی و عدالت اجتماعی در حاکمیت است. این موضوع می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی به دولت و نهادهای حکومتی منجر شود.
۴- پاسخ به نیازهای فوری و اضطراری
در مواقع بحران و شرایط اضطراری، تأمین نان ارزان و دسترسی آسان به آن می‌تواند نشان‌دهنده توانایی دولت در مدیریت بحران‌ها و پاسخ به نیازهای فوری مردم باشد.
۵- تقویت همبستگی اجتماعی
وقتی مردم احساس کنند که دولت به نیازهای اساسی آنها توجه دارد و در تلاش است زندگی بهتری برای آنها فراهم کند، این امر می‌تواند به تقویت وفاق در کشور و تلاش بیشتر مردم برای توسعه کشور منجر شود. بیشترین شکایات مردم ایران از نان به چند موضوع اصلی بازمی‌گردد:
۱- صف نانوایی‌ها با وجود افزایش تعداد خبازی‌ها در سال‌های اخیر نسبت به قبل طولانی‌تر و شلوغ‌تر شده است.
۲- اغلب نانوایی‌ها وزن چانه‌های نان را در سایه نظارت ضعیف نهادهای نظارتی سبک‌تر کرده‌اند.
۳- برخی نانوایی‌ها به اندازه نیاز به مردم نان نمی‌دهند.
به عنوان مثال افرادی به تعداد خیلی بالا مثلا ۲۰۰ عدد بربری یا ۱۰۰۰ عدد تافتون می‌گیرند و می‌گویند این برای کارکنان فلان شرکت یا فلان بیمارستان است، در حالی که به مشتریان عادی در صف گفته می‌شود نان کم است و مثلا ۵ تا بیشتر نمی‌دهیم.
۴- گاهی مشاهده شده نانوایان در برابر تعداد زیادی کارت که بابت نان می‌کشند به مشتری آرد می‌دهند، یعنی مثلا در نانوایی بربری به اندازه ۱۰ نان کارت در کارتخوان هوشمند می‌کشند ولی آرد به مشتری تحویل می‌دهند و پول آرد را در قالب نان از مردم می‌گیرند.
۵- در بسیاری از شهرستان‌ها بویژه در شمال کشور نانوایان به خریدارانی که نمی‌شناسند نان نمی‌فروشند و می‌گویند آرد کم است و نان فقط برای محلی‌هاست و مسافران یا نمی‌توانند نان تهیه کنند یا ناچارند گران‌تر از حالت عادی مبلغ را بپردازند که این به دور از عدالت است.
۶- در بسیاری موارد هم دیده شده نانوا بیش از تعدادی که مشتری نان می‌خواهد کارت می‌کشد و به‌جای نان پول مازاد را به شخص بازمی‌گرداند، تا در بازه بعدی سهمیه آرد بیشتری را دریافت کند یا آرد مازاد را به فروش برساند.
۷- برخی نانوایی‌ها هم اقدام به فروش اجباری نان کنجدی یا کره‌ای می‌کنند و می‌گویند پخت نان ساده ندارند و در حالی که فقط چند عدد کنجد روی نان می‌پاشند، مبلغ بیشتری از مردم دریافت می‌کنند. تفاوت فاحش و بسیار زیاد نرخ نان معمولی با کنجدی مردم را می‌آزارد آن هم در حالی که بسادگی می‌توان تعداد کنجدهای روی نان را شمرد. نانوایان در برابر این ارزش‌افزوده تقریبا صفر، ۲ برابر از مردم وجه دریافت می‌کنند و مشاهدات میدانی نشان داده با وجود اینکه قیمت نان بربری به عنوان نمونه 2500 تومان است، نانوا نان ساده را ۵ هزار تومان و نان با کمی کنجد را ۱۰ هزار تومان می‌فروشد.
۸- دل‌بخواهی بودن زمان پخت هم مشکل دیگری است که مردم را می‌آزارد و بسیاری از نانوایان هر زمان که اراده می‌کنند به بهانه تمام شدن آرد و خمیر، نانوایی را تعطیل می‌کنند.
۹- کیفیت پخت هم یکی دیگر از مشکلات است که هر بار مردم اعتراض می‌کنند، نانوایان در پاسخ می‌گویند کیفیت آرد پایین است.
۱۰- مورد دیگری که بسیاری از مردم به آن اشاره دارند، فروش تعداد بسیار بالای نان به دامداران است.
۱۱- شکایت دیگر این است که سامانه‌های دولتی بدرستی عمل نمی‌کنند و سامانه ۱۲۴ پاسخگوی مردم نیست و پس از مدت‌ها پیگیری، توپ را به زمین کم‌کاری بازرسان وزارت جهاد کشاورزی می‌اندازد. همه این تخلفات در حالی اتفاق می‌افتد که خبازان و نانوایان وقتی می‌بینند سایر قیمت‌ها افزایش می‌یابد، قبل از اینکه قیمت‌های مصوب جدید اعلام شود، خود نسبت به افزایش قیمت این کالای اساسی اقدام می‌کنند و متأسفانه معمولا یا شکایتی از آنها صورت نمی‌گیرد یا مبادی ذی‌ربط همچون اصناف پیگیری جدی‌ای را با توجه به اوضاع تأسف‌بار اقتصادی کشور انجام نمی‌دهند. این موضوع در روزهای اخیر و پیش از اعلام قیمت نان هم تکرار شد و نانوایان چند روز پیش از اعلام قیمت نان، این کالا را گران‌تر از قیمت مصوب می‌فروختند.
***
ادامه تخلف خبازان با وجود ثبت شکایت در سایه عدم بررسی مؤثر
بازدید میدانی خبرنگار «وطن امروز» از محلات گوناگون تهران نشان می‌دهد نانوایی‌ها مثلا در محله شهرک رضویه و مشیریه قانون را رعایت نمی‌کنند و گزارش این تخلف هم به ۱۲۴ داده شد ولی هنوز همان تخلفات جاری است و در سایر محلات هم کم‌فروشی و سبکی چانه نان در برخی نانوایی‌ها ادامه دارد و نانوایی که باید چانه نان ۶۰۰ گرمی بگیرد و نان ۴۵۰ گرمی را به مشتری بدهد، نان پخته شده ۳۵۰ گرمی را به دست مشتری می‌دهد و در جواب شکایت مشتری از سبکی نان و سوختگی آن می‌گوید: ایراد از آرد است.
***
عدم رسیدگی به تخلفات نانوایان به بازرسان وزارت کشاورزی بازمی‌گردد
در برخی موارد دیده شده با وجود چند بار شکایت، تخلف نانوایان همچنان ادامه دارد و پیگیری شکایت‌کننده از ۱۲۴ به این نتیجه ختم می‌شود که ۱۲۴ فقط انتقال‌دهنده شکایت است و کم‌کاری را گردن بازرسان وزارت جهاد کشاورزی می‌اندازند و هیچ درگاهی هم برای پیگیری شکایت‌ها از وزارت جهاد کشاورزی وجود ندارد.
برای نمونه کد پیگیری ۱۲۴۸۱۳۲۴۷۱ که هفته گذشته از گران‌فروشی، کم‌فروشی و... یک نانوایی شکایت ثبت کرده هنوز نه بررسی شده و نه اطلاع‌رسانی در این زمینه اتفاق افتاده و نانوای متخلف هنوز به تخلف خود ادامه می‌دهد.
البته به گفته مسؤولان، نان در اولویت بازرسی‌ها قرار دارد و در حال حاضر بازرسان دائماً به نانوایی‌های سطح کشور مراجعه و نانوایی‌های متخلف را به سازمان تعزیرات حکومتی معرفی می‌کنند ولی جرایم بازدارنده نیست و پرداخت جریمه، جزء کوچکی از سود یک روز یک نانوای متخلف است.
همچنان برخی نانوایی‌ها نان را فراتر از نرخ درج‌شده در کارت‌خوان‌های هوشمند ویژه فروش نان عرضه می‌کنند.
در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی بنا بر این بود که با اجرایی شدن گام اول مرحله دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، تخلفات کاهش یابد ولی همچنان برخی نانوایی‌ها نان را فراتر از نرخ درج‌شده در کارت‌خوان‌های ویژه فروش نان عرضه می‌کنند، این در حالی است که دولت سالانه حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه آرد پرداخت می‌کند تا نان با قیمت مصوب عرضه شود ولی هنوز این اتفاق در نانوایی‌ها نمی‌افتد و به نوعی با وجود اینکه از بیت‌المال و دارایی همه مردم کشور یارانه نان پرداخت می‌شود اما سود آن به جیب برخی خبازان سودجو می‌رود.
مشاهدات میدانی حکایت از آن دارد که نان با نرخ مصوب کمتر به دست مردم می‌رسد. به طور مثال سنگک کنجدی ۲ رو ۹ هزار و ۵۰۰ تومان و نان ساده سنگک ۵ هزار تومان است ولی متأسفانه در برخی نانوایی‌ها علاوه بر گران‌فروشی، کم‌فروشی هم می‌شود و نان ساده را ۸ هزار تومان و نان کنجدی را تا ۱۵ هزار تومان می‌فروشند.
***
نان فقط برای محلی‌ها پخت می‌شود
این موضوع در برخی استان‌ها نمود بیشتری دارد و یکی از شکایات مردم این است که در شهرستان‌ها بویژه در روستاها و شهرهای کوچک شمال کشور از جمله گیلان نانوایان به کسانی که نمی‌شناسند نان ارائه نمی‌کنند و می‌گویند نان فقط برای محلی‌ها پخت می‌شود و آرد تخصیصی به ما کم است و فقط به‌اندازه محلی‌ها نان پخت می‌کنیم! ادامه این روند خارج از عرف و انصاف و عدل انسانی و اسلامی است.
سؤالی که برای مردم پیش می‌آید این است: مسافری که به قسمتی از کشور سفر کرده حق تهیه نان ندارد؟ این شکایت را یکی از مخاطبان «وطن امروز» با خبرنگار روزنامه مطرح کرد و گفت در سفر به یکی از شهرهای استان سمنان این اتفاق برایش رخ داده است و دیگر مخاطبان هم از تکرار این عدم عرضه نان در دیگر شهرها شکایت داشتند و درخواست کردند این موضوع مطرح و از سوی مسؤولان پیگیری شود.
مشکل این است که در نهایت مسافران مجبور به تهیه نان‌های حجیم و آزادپز به قیمت بالاتر می‌شوند و این در شرایطی اتفاق می‌افتد که نانوایان در روستاها بارها دیده شده به مسافری که ساعت‌ها در صف ایستاده به جای ۵ قرص نان با منت ۳ قرص نان ارائه می‌کنند ولی شخصی به اسم مدرسه، کارخانه و... صدها نان را یکجا دریافت می‌کند و بعد مشخص می‌شود نامبرده دامدار است و این نان را به واسطه اینکه از علوفه ارزان‌تر تمام می‌شود به دام‌های خود می‌دهد.
***
جایگاه گم‌شده نهادهای ناظر
سؤال این است: جایگاه نهادهای نظارتی در روند نظارت چگونه تدوین شده که هنوز پس از چند سال و اعمال چند سیاست اقتصادی باز هم این تخلفات، پرتکرارترین تخلفات سطح جامعه است و چرا باید یک نانوا از تخلف خود و با ظلم به اکثر مردم، روزانه ۳ تا ۵ میلیون تومان سود نادرست به جیب بزند؟ و تازه این به‌جز آردی است که پنهانی به شیرینی‌فروشی‌ها و آزادپزان می‌فروشد.
کاربر سامانه ۱۲۴ در پاسخ به پیگیری «وطن امروز» از علت عدم پیگیری و زمانبر شدن رسیدگی به شکایات مردمی اظهار کرد: سامانه ۱۲۴ در زمینه تخلفاتی که مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است فقط ارسال‌کننده شکایت است و وزارت جهاد کشاورزی هم مثل وزارت صمت بازرسان حرفه‌ای دوره‌دیده و باتجربه ندارد و از نیروهای افتخاری با یک آموزش چند هفته‌ای برای رسیدگی به این شکایات استفاده می‌کند ولی این موضوع در دولت چهاردهم دوباره مطرح شده و ممکن است در هفته‌های آینده دوباره موضوع بررسی شکایت از نانوایی‌ها به وزارت صمت بازگردد.
در نهایت باید گفت هنوز برخی نانوایی‌ها با وجود اینکه به کارتخوان هوشمند مجهز شده‌اند، در برابر استفاده از این کارت‌خوان‌ها مقاومت می‌کنند و در برخی مواقع بویژه ساعات آخر کار و شب که تعداد ناظران کمتر است اقدام به دریافت وجه از مردم توسط کارت‌خوان‌های سیار یا دریافت هزینه نایلون به جای هزینه نان را مرتکب می‌شوند که این موضوع موجب نارضایتی شهروندان از دریافت خدمات شده است.
امروز جلوگیری از این تخلفات به عنوان یک مطالبه عمومی مطرح است و شهروندان از سامانه ۱۳۵ سازمان تعزیرات حکومتی یا سامانه ١٢۴ سازمان صنعت، معدن و تجارت انتظار دارند با فوریت با این افراد برخورد کنند و ادامه راه با این روند به‌نوعی غیرممکن است و پیامد آن چیزی جز ظلم به بیت‌المال و بدتر شدن شرایط و عدم رسیدن به شعار کاهش تورم و افزایش تولید نیست.
***
فروش کیلویی نان، راهکاری برای کنترل تخلفات
به عقیده بسیاری از کارشناسان، هر بار با افزایش قیمت نان متأسفانه کیفیت نان در خبازی‌ها بالا نرفته و کم‌فروشی حتی در برخی واحدها بیشتر می‌شود.
در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ دولت در طرحی فروش کیلویی نان به جای فروش عددی را به عنوان پیشنهادی برای مقابله با کم‌فروشی و بهبود کیفیت نان مطرح کرد و این طرح در ۴ استان کشور با رضایت شهروندان اجرا شد و نتایج خوبی هم از آن در این استان‌ها گرفته شد.
اگر چه طرح نان کیلویی سال‌هاست در نانوایی‌های صنعتی اجرا می‌شود و مردم نسبت به این موضوع رضایت دارند، کارشناسان معتقدند امکان اجرای این طرح در نانوایی‌های سنتی هم ممکن است و جلوی کم‌فروشی را می‌گیرد.
شکی نیست با فروش کیلویی نان علاوه بر اینکه جلوی کم‌فروشی‌ها گرفته می‌شود. این کار حتی در کنار هوشمندسازی خدمات نانوایی‌ها جلوی فروش آرد یارانه‌ای را که حق مردم است نیز خواهد گرفت.
اگر چه ممکن است برخی نانوایی‌ها با پخت خام برخی نان‌ها مثل سنگک و نان بربری به نوعی نان را با وزن سنگین‌تری بفروشند اما ضرورت پایش از سوی متولیان باید افزایش یافته و به طور حتم مشتری یک بار فریب خورده و دیگر طالب نان خام و خمیر نخواهد بود.