احمد اولیایی*: بارها درباره «ادراک اجتماعی» (social perception) گفته و نوشته‌ام؛ چیزی که در حکمرانی امروز ایران عموما نادیده گرفته می‌شود. مواجهه با پدیده‌ها و اتفاقات در یک جامعه بدون توجه به ادراک اجتماعی اساسا یا محکوم به شکست است یا پیروزی را در اذهان به ارمغان نمی‌آورد. به عبارت دیگر پشتیبانی مردم از یک تصمیم یا حمایت مردم از یک اقدام یا تشکر جامعه از زحمات حاکمیت، همه نیاز به ادراک دارد و اگر این ادراک مدیریت نشود، تمام این پشتیبانی‌ها، حمایت‌ها و قدردانی‌ها به مرور کمرنگ می‌شود و این، یک فرآیند اتوماتیک است نه یک پروژه. این ادراک زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که ادراک نخبگان یا ادراک جبهه انقلاب باشد. نخبگان و انقلابی‌تر‌ها که نقش موثرتری در فضای جامعه دارند، اگر دچار خطای ادراکی شوند، کار سخت‌تر می‌شود، چون ادراک آنها به مردم سرریز می‌شود. ضمن اینکه کار فرهنگی و تبیین اگر قرار باشد توسط اینها در میان مردم صورت گیرد نیاز به یک استقرار ذهنی و شفاف در خود آنها دارد. پس از این مقدمه، در ماجرای مواجهه ایران با جنایات رژیم غاصب اسرائیل، ادراک مردم، نخبگان و بچه‌های جبهه انقلاب با سوال‌هایی مواجه شده است که همین سوال‌ها گاهی ناامیدی، گاهی دلسردی، گاهی ترس و گاهی تصویرسازی و تحلیل‌های غلط از وضعیت و نقش مسؤولان تولید می‌کند. فارغ از اینکه این پرسش‌ها درست است یا خیر اما این پرسش‌ها اساسا محترم است و باید پاسخ داده شود. قطعا در مسائل نظامی و امنیتی نمی‌توان گزارش فعالیت‌ها و علل و عوامل وضعیت را به روشنی با همه در میان گذاشت اما می‌توان با طبقه‌بندی، بخشی از تلاش‌ها و دغدغه‌های نیرو‌های نظامی، مسلح و دولتی را در مواجهه با اسرائیل به تصویر کشید؛ اینکه بیکار ننشسته‌اند، اینکه چه چیزهایی را بررسی می‌کنند، اینکه چرا فعلا اقدام قابل رؤیتی نشده است، اینکه چه کسانی در حال تصمیم‌گیری هستند، اینکه نقش‌ها چگونه تقسیم شده است و... . اساسا «صحبت با مردم» یکی از ساده‌ترین و مهم‌ترین راه‌های اصلاح ادراک است. تا‌کنون غیر از رجزهای نظامی (که قطعا بجا و لازم هم هست)، صحبت دیگری با مردم نشده است. سکوت طولانی‌مدت و عدم تلاش واضح برای اصلاح ادراک اجتماعی، چه بخواهیم چه نخواهیم، تداعی‌کننده انفعال است، هر چند واقعا انفعالی وجود نداشته باشد. ادراک اجتماعی اساسا با واقعیت کار ندارد، ادراک اشاره به ذهنیت مردم دارد. یعنی ممکن است در واقعیت در همین لحظه، ایران در حال کنش علیه اسرائیل باشد اما ادراک اجتماعی چیز دیگری را فهم کند. نمی‌توان نسبت به ادراک اجتماعی بی‌تفاوت بود، چرا که مشارکت و حمایت در همه‌‌ انواعش را بعدها با چالش روبه‌رو می‌کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی *