گروه فرهنگ و هنر: سینمای عروسکی ایران، بخشی از هویت فرهنگی و هنری ما است که نقش مهمی را در خاطرات کودکان و حتی بزرگسالان ایفا کرده و می‌کند. در این جنس از سینما، عروسک‌ها داستان‌هایی ساده، دلنشین و پرمحتوا را به نمایش می‌گذارند که مخاطبان را به دنیایی از تخیل، احساسات و پیام‌های اخلاقی می‌برد. طی چند دهه گذشته، فیلم‌های عروسکی ایرانی همچون «شهر موش‌ها»، «کلاه قرمزی» و «مدرسه موش‌ها» توانستند به عنوان آثار محبوب در سینمای کودک شناخته شوند و در میان مردم جایگاه ویژه‌ای بیابند اما متأسفانه در سال‌های اخیر سینمای عروسکی ایران با چالش‌های بزرگی روبه‌رو شده و به نظر می‌رسد این شاخه از هنر، در حال محو شدن است. در ادامه به بررسی دلایل اهمیت سینمای عروسکی، چالش‌های موجود در مسیر آن و ضرورت احیا و حفظ این هنر می‌پردازیم.

* سینمای عروسکی؛ بیشتر از یک سرگرمی

 سینمای عروسکی همیشه چیزی فراتر از یک ابزار سرگرمی بوده است. این نوع سینما با استفاده از شخصیت‌های عروسکی، فرصت مناسبی را برای آموزش مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی به کودکان فراهم می‌کند. کودکان براحتی با عروسک‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و از طریق آنها مفاهیمی مانند «دوستی»، «همکاری»، «احترام به دیگران» و «عشق» را می‌آموزند. یکی از ویژگی‌های مهم این سینما، توانایی‌اش در ساده‌سازی مسائل پیچیده برای مخاطبان جوان است.

برای مثال، «کلاه قرمزی» نه‌تنها یک شخصیت محبوب کودکان بود، بلکه با استفاده از داستان‌های طنزآمیز ساده اما آموزنده، توانست به مخاطبان پیام‌های اجتماعی مهمی را منتقل کند و عروسک‌های این مجموعه توانستند به عنوان شخصیت‌هایی دوست‌داشتنی و قابل لمس، مفاهیمی مانند احترام به قوانین، همزیستی مسالمت‌آمیز و ارزش‌های خانوادگی را به شیوه‌ای غیرمستقیم به کودکان و البته بزرگسالان بیاموزند. 

* چالش‌های سینمای عروسکی در ایران

با وجود تأثیرات مثبت و خاطرات ماندگار این سینما، صنعت سینمای عروسکی ایران در دهه‌های اخیر با چالش‌های فراوانی مواجه بوده است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، رشد سریع انیمیشن‌های کامپیوتری و تکنولوژی‌های دیجیتال است. کودکان امروز بیشتر به سمت انیمیشن‌های پر از جلوه‌های ویژه و سه‌بعدی جذب می‌شوند و این امر باعث شده سینمای عروسکی با شکل سنتی خود کمتر مورد توجه قرار گیرد. این در حالی است که در سراسر دنیا، از تکنولوژی‌های دیجیتال به عنوان جلوه‌های بصری ویژه در کارهای عروسکی استفاده می‌شود و به جذابیت آنها می‌افزاید.

در کنار این، کمبود بودجه و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سینمای عروسکی از دیگر مشکلاتی است که تولیدات جدید را محدود کرده است. تولید فیلم‌های عروسکی فرآیندی پرهزینه و زمانبر است که نیاز به تیم‌های تخصصی عروسک‌گردانی و ساخت عروسک دارد. بسیاری از استودیوهای فیلمسازی و نهادها ترجیح می‌دهند منابع خود را به سمت پروژه‌های انیمیشنی دیجیتال هدایت کنند، چرا که این نوع تولیدات با هزینه کمتر و سرعت بیشتری به نتیجه می‌رسند.

* ضرورت احیای سینمای عروسکی

سینمای عروسکی تنها بخشی از تاریخ سینمای ایران نیست، بلکه به عنوان یک رسانه فرهنگی، نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی - اجتماعی کودکان و بزرگسالان ایفا می‌کند. به همین دلیل، احیای این نوع سینما برای حفظ این هویت و انتقال آن به نسل‌های آینده ضروری است. برای این منظور، نیاز به حمایت‌های گسترده‌ای از سوی دولت، نهادهای فرهنگی و سینمایی، همچنین جامعه هنری احساس می‌شود.

سرمایه‌گذاری در تولیدات جدید یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای احیای سینمای عروسکی است. تولید فیلم‌های عروسکی جدید با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن می‌تواند به جذب مخاطبان جوان‌تر کمک کند. برای مثال، ترکیب تکنیک‌های سنتی عروسک گردانی با جلوه‌های بصری دیجیتال می‌تواند فیلم‌هایی جذاب و متفاوت برای کودکان امروزی تولید کند.

برگزاری جشنواره‌های ویژه سینمای عروسکی نیز می‌تواند هنرمندان و علاقه‌مندان به این حوزه را به فعالیت‌های بیشتر تشویق کند. جشنواره‌های تخصصی بویژه برای سینمای کودک و عروسکی، فرصتی است تا هنرمندان بتوانند آثار خود را در معرض دید عموم قرار دهند و مورد حمایت و تقدیر قرار گیرند. آموزش و تربیت نسل جدید عروسک‌گردان‌ها و فیلم‌سازان عروسکی نیز از دیگر عوامل ضروری برای زنده نگه داشتن این هنر است. اهمیت به رشته نمایش عروسکی در دانشگاه‌ها و برگزاری دوره‌های آموزشی می‌تواند به پرورش هنرمندان جوان کمک کند و تجربه‌های هنرمندان قدیمی به نسل‌های جدید منتقل شود.